Hayot faoliyati xavfsizligining ergonomik asoslari (Ish ishlab chiqarish ergonomikasi

II. Amaliy topshiriq


2.1. HAVO ALMASHINUVI KARRALILIGINI HISOBLASh


2.1.1. Mashg‘ulotning maqsadi:
Issiqlik, gaz va chang zararli ajralmalari bo‘yicha havo almashinuvi karraliligini aniqlash.
2.1.2. Dastlabki berilganlar:
Berilganlar 2.1 - va 2.2 - jadvallardan variantlar bo’yicha (masalan variant №1 V,m =100, Q , kj/soat=5·10 , Q_AJR, kj/soat= 1·10 , T⁰, K=9.) olinadi.
2.1-jadval

Issiqlik ajralmasi	2 – jadvaldagi variant raqamlari
	№17. №19. №21. №23.
V, m	300
Q , kj/soat	9·10
QAJR, kj/soat	1,8·10
T^0, K	5

2.2-jadval

Zararli ajralmalar miqdori, w, g/soat	2 – jadvaldagi variant raqamlari
	№17. №19. №21. №23.
SO	4,5
Pb·10^-3 changi	-
Notoksik P changi	4,5

2.2-jadval davomi


2.1.3. Hisoblash uslubi

Ishlab chiqarish binolarida uzluksiz havo almashinuvi imkoniyatini ko‘rib chiqish va xavfli ajralmalardan himoyalash bo‘yicha muxandislik yechimlarini qo‘llash zarur. Ventilyatsiya tabiiy va mexanik turlarga bo‘linadi. Ventilyatsion qurilmalarni ishlash effektivligini nazorat qilishda ishlab chiqarish binolarida havo almashtirish marttaligi nazorat qilinadi, shuningdek, harorat, namlik, havo harakati tezligi o‘lchanadi va ishlab chiqarish binosining gigienik sifati tahlil qilinadi.¹

1. Haydash zarur bo‘ladigan Q_Is.Aj, issiqlik ajralmasi quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:


Q_Is.Aj =Q_P - Q_Ajr, kj/soat, (1.1)

bu yerda,

Q_P – ishlab chiqarish va qurilmalaridan, insonlardan issiqlik ajralishi, quyosh radiatsiyasi va boshqalar natijasida ishlab chiqarish binosiga keladigan issiqlik miqdori, kj/soat;
Q_Ajr –bino devorlari orqali atrof muhitga beriladigan issiqlik miqdori, kj/soat.


2. Issiqlik ajralganda 1 soat mobaynida ishlab chiqarish binosidan haydash zarur bo‘ladigan L havo miqdori quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.


L = Q_Is.Ajr  C  _np, m /soat, (1.2)

Bu yerda,

C – havoning issiqlik sig‘imi, C1 kj/kg·K;  – olib kiriladigan va xaydaladigan havolar haroratlarining farqi, K; _np – olib kiriladigan havoning zichligi _np =1.29 kg/m .


3. Bino havosida zararli gazlar va changlar bo‘lganida, ularni ruhsat etiladigan normalargacha kamaytirish uchun binoga uzatiladigan zarur havo miqdori quyidagi ifoda orqali hisoblanadi:


, m³/soat, (1.3)

bu yerda,

W - keladigan zararli ajralmalar miqdori, g/soat;
C_d - bino havosida ruhsat etiladigan zararli ajralmalar konsentratsiyasi, g/ m³:
- CO uchun C_d= 2·10^-2 g/ m³;
- Pb changi uchun C_d= 1·10^-5 g/ m³;
- Notoksik P changi uchun C_d= 10^-2 g/ m³;
C_n - ishlab chiqarish binosiga keladigan havodagi zararli aralashmalar konsentratsiyasi, g/ m³.
Bu topshiriqni bajarishda C_n0 olinadi.


4. Har bir zararli ajralma turi uchun almashtiriladigan havo miqdori L alohida hisoblanadi. Keyin olingan qiymatlarning eng kattasi olinadi va havo almashinuvi karraliligi ifodasiga qo‘yiladi:


, 1/soat.=4.5/300=1,5 1/soat (1.4)


Topshiriq-3. Ishlab chiqarishdagi baxtsiz xodisalar va baxtsiz xodisalarni tekshirish
Baxtsiz hodisalarni hisobga olish
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni va xodimlar salomatligining mehnat vazifalarini bajarish bilan bog‘liq boshqa xil zararlanishini tekshirish va hisobga olish to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi 1997-yil 6-iyundagi 286-son qarori bilan tasdiqlangan nizomga o‘zgartirishlar kiritilgan bo‘lib, tashkilotlarda ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisa natijasida xodimning mehnat qobiliyati kamida bir kunga yo‘qotilsa yoki tibbiy xulosaga muvofiq yengilroq boshqa ishga o‘tishi zarur bo‘lsa, N-1 shaklidagi dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi.
Ish beruvchi tekshirish tugaganidan so‘ng 3 sutkadan kechiktirmay jabrlanuvchiga yoki uning manfaatlarini himoya qiluvchi shaxsga davlat tilida yoki boshqa maqbul tilda rasmiylashtirilgan baxtsiz hodisa to‘g‘risidagi N-1 shaklidagi dalolatnomani berishi kerak.
Ish beruvchi ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni to‘g‘ri va o‘z vaqtida tekshirish hamda hisobga olish, N-1 shaklidagi dalolatnomani tuzish, baxtsiz hodisa sabablarini bartaraf etish chora-tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirish uchun javobgardir.
N-1 shaklidagi dalolatnoma bo‘yicha rasmiylashtirilgan barcha baxtsiz hodisalar hisobotga hamda uch ish kuni ichida «Yagona milliy mehnat tizimi» idoralararo dasturiy-apparat kompleksiga kiritiladi.
Mehnat muhofazasini rejalashtirishning eng muhim turi insoniy mavqeyi va uning ish faoliyatining menfi xususiyatlari bilan davolanishdir. Ishchi bilan qanday munosabatda bo'lishi, uning fikrlarini eshitish va qadr-qimmat qilish, uning baxtiyorligi va ruhii holatiga e'tibor qilish ham juda muhimdir.

Bajarilgan ishlar bo‘yicha xulosa chiqarish.


Ushbu topshiriq davomida Fan" atrof-muhitdagi hamma narsaga oid umumiy bilimlarni ifodalaydi. Bu so'z mashhur ko'rsatish va tadqiqotning turli sohalariga oid bo'lishi mumkin. Bilim sohasidagi fanlar va ularning o'rganilish usullari turli mazmunlarga egaligini, Mehnat muhofazasini rejalashtirish, faoliyat ko'rsatayotgan shaxs yoki tashkilot uchun juda muhimdir. Muhofazani oshirish va mehnat motivatsiyasini yuqori qilish, ishlab chiqarish darajasini oshirishga yordam beradi.
Havo almashinuvi karraliligini hisoblashni, issiqlik, gaz va chang zararli ajralmalari bo‘yicha havo almashinuvi karraliligini aniqlashgadoir hisoblashlar amalga oshirildi.
Ishlab chiqarishdagi baxtsiz xodisalar va baxtsiz xodisalarni tekshirish
Baxtsiz hodisalarni hisobga olish o’rganildi.

1^ Юлдошев Ў.Р., Рахимов О.Д. Ҳаёт фаолият хавфсизлигидан лаборатория ишлари. Тошкнт,ТДТУ, 2010й.-74б.