«Himoyaga ruxsat etilsin» Pedagogika fakulteti dekani J. E. Usarov

1.4.Intellektual kapital va patent qonuni
Intellektual kapital-bu kampaniya hodimlarining bilimlari, ko’nikmalari,
ishbilarmonlik ma’lumotlariyoki kampaniyaga raqobatbardosh ustunlik berishi mumkin bo’lgan har qandaymulkiy malumotlarning qiymati.
Intellektual kapital aktiv sifatida qaraladi va keng manoda kampaniyaning ixtiyorida bo’lgan barcha ma’lumot resurslarini yig’ish sifatida tavfsiflanishi mumkin,bu foyda olish, yangi mijozlar orttirish, yangi mahsulotlar yaratish yoki boshqa yo’l bilan biznesni rivojlantirish uchun ishlatilishi mumkin
Bu xodimlarning malakasi, tashkiliy jarayonlar va boshqa nomoddiy narsalar yig’indisi bo’lib, kampaniyaning pastki qatoriga yordam beradi
Intellektual kapitalning ayrim qismlariga inson kapitali, axborot kapitali, tovar xabardorligi va o’quv kapitali kiradi.
Asosiy mahsulot
Intellektual kapital kampaniyaning pastki qatoriga xissa qo’shadigan no moddiy aktivlarni anglatadi. Ushbu aktivlarga xodimlarning malakasi, tashkiliy jarayonlar va tashkilot tarkibidagi bilimlar yig’indisi kiradi
Intellektual kapitalning o’lchashning standart ususli yo’q va o’lchov me’yorlari tashkilotlarda turlicha
Intellektual kapital inson kapitali, axborot kapitali,tovar xabardorligi va o’quv kapitalini o’z ichiga oladi
Korxonalar yaxshi ishchilarni yo’llash, xodimlar uchun o’quv dasturlarini o’tkazish va yangi patentlarni ishlab chiqish orqali intellektual kapitalni ko’paytirish mumkin.
Patent (lotincha: patens — ochiq, aniq, ravshan) — texnik yechim yoki ixtironing davlat tomonidan eʼtirof etilganligini va ixtirochining oʻz ixtirosiga olgan mutlaq huquqini tasdiqlovchi hujjat. Patent olish jarayoni, patent oluvchining maʼsuliyatlari va eksklusiv huquqlari turli mamlakatlarda turlichadir. Shunday boʻlsa ham, har bir patent olish uchun yozilgan arizada ixtironing biror-bir yangilik kiritayotgani haqida maʼlumot boʻlishi kerak. Koʻp mamlalakatlarda berilgan eksklusiv huquqlar boshqalar patentlangan ixtironi ruxsatsiz yasashi, qoʻllanishi, sotishi yoki tarqatishi oldini oladi.
Xalaqaro Savdo Tashkilotining mualliflik huquqlari boʻyicha shartnomasiga koʻra, bu tashkilotga aʼzo mamlakatlarda har qanday sohadagi ixtiro uchun patentlar mavjud boʻlishi zarur.
Patentni odatda davlat beradi. Davlat patent idorasi tomonidan ixtiro muallifiga yoki ariza boʻyicha huquqiy vorisiga beriladi. Koʻp mamlakatlardagi qonunlariga koʻra, patent 15—20 yil muddatga beriladi. Baʼzi mamlakatlarda ixtorolarni himoyalash vaqti odatda kamida 20 yil boʻlishi kerak. Patent odatda shu patent chiqarilgan mamlakat hududida amal qiladi. Xalqaro amal qiluvchi patentlar ham mavjud. Baʼzi mamlakatlarda maʼlum bir sohalardagi ixtirolar uchun patent berilmaydi.
Oʻzbekistonda ixtirolar, foydali model, sanoat namunasiga nisbatan qoʻyiladigan patent olish huquqini vujudga keltiradigan talablar hamda patent idorasining bunday hujjatni berish tartibi mamlakatning „Ixtirolar, foydali modellar va sanoat namunalari toʻgʻrisida“gi qonuni (1994-yil 6-may) da belgilab berilgan.
Bir qancha mamlakatlarda tadbirkorlik faoliyatining muayyan turlari bilan shugʻullanish uchun berilgan maxsus ruxsatnoma ham „patent“deb ataladi. Davlatdan bunday patentni sotib olish tadbirkorlarni (odatda, yakka tartibdagi tadbirkorni) bundan keyingi (bir yilga yoki boshqa davrga) soliqlar toʻlashdan ozod etadi.


Ixtirolarni, shuningdek, yangi modellar va sanoat namunalarini himoya qilish sohasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi huquqiy normalar to'plami patent qonuni deb ataladi. U sanoat inqilobi davrida rivojlandi. Bugungi kunda patent huquqi dunyoning deyarli barcha mamlakatlarida faol qo'llanilmoqda. Uning yordami bilan odamlar o'zlarini g'oyalarning o'g'irlanishidan himoya qilish uchun ixtirolari uchun huquqiy himoyani "quradilar". Patent huquqining barcha ob'ektlari to'plami ko'pincha "sanoat mulki" atamasi bilan birlashtiriladi. Patentlar maxsus ijro etuvchi hokimiyat organlari tomonidan beriladi