HİpnosedatiF İLAÇlar doç. Dr. E. Pelin kelicen

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR

• Doç. Dr. E. Pelin KELİCEN

• http://yunus.hacettepe.edu.tr/~pkelicen

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR

• SSS’ni doza bağımlı ve yaygın deprese ederler

• Sedatif etki yapan dozun altında uyuşukluk

• Küçük dozlarda SEDATİF (Sakinleştirici)

• Büyük dozlarda HİPNOTİK (uyutucu)

• Aşırı dozda GENEL ANESTEZİ ve KOMA

• ANKSİYOLİTİK

• ANTİKONVÜLSAN

• SANTRAL KAS GEVŞETİCİ etki

• BENZODİAZEPİNLER (BDZ)
• BARBİTÜRATLAR (BRBT)

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR

• Etki Mekanizmaları

• Hedef nöronun sitoplazma membranındaki GABAA reseptörü-klorür kanalı kompleksi üzerindeki selektif bağlanma yerlerini aktive ederek SSS’nin en yaygın inhibitör nöromediyatörü GABA’nın klorür kanalını açıcı etkisini kolaylaştırır.
• Bu olayı, bağlanma yerlerini aktive ettikten sonra, allosterik bir etki ile GABA’nın kendi bağlanma yerine bağlanmasını arttırmak suretiyle yaparlar.

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR

• GABA Reseptörü-Klorür Kanalı Kompleksi-1

• Bu kompleks içinde BDZ reseptörü de bulunur
• GABAA-BDZ Reseptörü-Cl- Kanalı Kompleksi
• 5 altbirimli (pentamerik) kompleks molekülü

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR

• GABA Reseptörü-Klorür Kanalı Kompleksi-2

• GABAA- BDZ Reseptörü- Cl- Kanalı Kompleksi

• BDZ Reseptör tipleri BDZ1 ve BDZ2 (BZ1 ve BZ2)
• BDZ1 Anksiyolitik etkiye aracılık eder
• Endojen ligantı bilinmemektedir
• BDZ selektif agonist X Flumazenil selektif
• antagonist
• BDZ2 Beynin dışında da bulunurlar

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR

• GABA Reseptörü-Klorür Kanalı Kompleksi-3

• GABAA- BDZ Reseptörü- Cl- Kanalı Kompleksi

• GABAA bağlanma yeri

• MUSİMOL agonist X BİKUKULİN selektif antagonist

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR

• GABA Reseptörü-Klorür Kanalı Kompleksi-4

• BRBT bağlanma yeri (reseptörü)

• BRBT agonist X PİKROTOKSİNİN antagonist

• (Konvülsif)

• (Etil alkol ve steroid bağlanma yerleri de var)

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR

• Hipnosedatif İlaçların ortak farmakokinetik özellikleri

• Lipofiliktirler, ağız yolundan kullanılırlar,
• Mide-barsak kanalından fazla ve çabuk absorbe edilirler,
• Vücutta yaygın olarak dağılırlar,
• Kan-beyin engelini çabuk geçerler,
• Beyinde eliminasyonları ve etkilerinin sona ermesi, redüstribüsyon’a dayanır,
• Çoğu KC’de metabolize edilir (Fenobarbital hariç),
• Bütün hipnosedatifler arasında çapraz tolerans vardır,
• Mutad dozlarında analjezi yapmazlar.

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR

• Hipnosedatif ilaçların farkları-1

• BDZ’lerin SSS ile ilişkili
• doz-cevap eğrisi yatık
• (terapötik indeksi yüksektir),
• BRBT’ların diktir (terapötik indeksi düşüktür).

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR

• Hipnosedatif ilaçların farkları-2

• BDZ’in etki gösterebilmeleri için ortamda mutlaka GABA bulunmalıdır.

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR

• Hipnosedatif ilaçların farkları-3

• Fenobarbital ve türevleri
• Klonazepam
• Belirgin sedasyon ve depresyon yapmayan dozlarda ANTİKONVÜLSAN etki yaparlar ve EPİLEPSİ nöbetlerini önlemek için kronik kullanılırlar.

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-1

• Terapötik indeksleri yüksektir,

• Daha güvenlidir,

• Belirgin anksiyolitik etki yaparlar,

• Enzim indüksiyonu yapmazlar,

• Kullanış yerlerindeki farkları farmakokinetik özelliklerindeki farktan ileri gelir

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-2

• 1- Uzun Etki Süreli BDZ
• 2- Orta Etki Süreli BDZ
• 3- Kısa Etki Süreli BDZ

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-3

• 1- Uzun Etki Süreli BDZ
• DİAZEPAM Anksiyolitik
• KLORDİAZEPOKSİD Anksiyolitik
• KLORAZEPAT Anksiyolitik
• PRAZEPAM Anksiyolitik
• HALAZEPAM Anksiyolitik
• MEDAZEPAM Anksiyolitik
• FLURAZEPAM Hipnotik
• KUAZEPAM Hipnotik

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-4

• 2- Orta Etki Süreli BDZ
• OKSAZEPAM Anksiyolitik
• ALPRAZOLAM Anksiyolitik
• LORAZEPAM Hipnotik
• TEMAZEPAM Hipnotik
• NİTRAZEPAM Hipnotik
• FLUNİTRAZEPAM Hipnotik

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-5

• 2- Kısa Etki Süreli BDZ
• MİDAZOLAM Hipnotik veya Preanestezik Medikasyon
• Genel anestezi indüksiyonu
• TRİAZOLAM Hipnotik veya Preanestezik Medikasyon
• Etkilerinin kısa sürmesi REDİSTRİBÜSYON’a ve eliminasyon yarılanma ömürlerinin KISA oluşuna bağlıdır.
• Kısa ve orta etkililerin fiziksel bağımlılık yapma potansiyeli ve amnezi yapma riski daha fazladır.
• Uzun etkililerin tam etkilerinin ortaya çıkması ve ilaç kesilince etkilerinin kaybolması geç olur.

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-6

• DİAZEPAM.

• ANKSİYOLİKTİK BDZ’in en fazla kullanılan tipik üyesi
• Konvülsif akut durumların tedavisi için (ağızdan)
• Endoskopi vb. kısa süreli cerrahi girişimlerde hastayı sakinleştirmek için (iv),
• Amnezi yapmak için (iv),
• Yan Tesirleri
• Uyuşukluk, sarhoşluğa benzer durum, bellek zayıflaması, amnezi, görme bulanıklığı, baş ağrısı, konstipasyon, hipotansiyon.
• Sürekli ve yüksek dozda uzun süre alanlarda tolerans ve fiziksel bağımlılık
• İlaç birden kesilirse anksiyete, tremor, uyku bozukluğu, huzursuzluk vb. YOKSUNLUK SENDROMU

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-7

• KULLANILIŞLARI

• Anksiyolitik
• Sedatif
• Hipnotik
• Genel anestezi indüksiyonu ve hastayı cerrahi girişime elverişli duruma getirme (Midazolam) /preanestezik medikasyon
• Antiepileptik (Diazepam, Klonazepam)
• Santral kas gevşetici (Diazepam, Klordiazepoksid)

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-8

• YAN TESİRLERİ

• SSS DEPRESYONU’na bağlı uyuşukluk, uyuklama, konfüzyon, amnezi, dezoriyantasyon, ataksi,
• Nadiren ‘paradoksik eksitasyon’
• Alkolle birlikte fazla doz; ÖLÜM,
• Hipnotik olarak alındıklarında, ARTIK-ETKİ
• (ertesi güne sarkan etki veya ‘asıntı’)
• İlaç kesildiğinde ortaya çıkan REBOUND UYKUSUZLUK

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-9

• ANTAGONİST

• FLUMAZENİL
• Tek selektif (kompetitif) antagonist,
• Aşırı dozda BDZ alanlarda iv, 10 mg,
• Depresyonu geçirir; zehirlenmeyi tedavi eder,
• BDZ bağımlılarında yoksunluk sendromuna neden olur,
• Zayıf ters agonist etkisi var.

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR

• Diğer Anksiyolitikler

• BUSPİRON Limbik sistem yapılarında 5-HT1A tipi otoreseptörleri aktive ederek raphe-limbik seratonerjik sistemi inhibe ederek anksiyolitik etki (sedasyon, amnezi, tolerans, bağımlılık yapmaz, alkolle etkileşmez),
• ZOPİKLON Anksiyolitik
• ZOLPİDEM Hipnotik
• Etki mekanizmaları BDZ’e benzer.

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BARBİTÜRATLAR-1

• Farmakokinetik özellikleri BDZ’lere benzer,

• KC’de metabolize edilir (Fenobarbital hariç),

• Yan tesirleri BDZ’e benzer, onlar gibi keyif arttırıcı etkileri nedeniyle süistimal edilirler,

• BDZ’den farklı olarak ;

• KC sitokrom p450 enzimlerinin bazılarını indüklerler,

• Hipnotik, anksiyolitik/sedatif olarak kullanılan BRBT farklı ilaçlar değildir. Hepsi SEDATİF olarak kullanılan dozların üstünde gece yatarken, tek doz verildiğinde HİPNOTİK olarak kullanılabilirler,

• Solunum merkezini ve kardiyovasküler sistemi, BDZ’e göre fazla deprese ederler,

• Akut intoksikasyon yapma ve ölüme neden olma riskleri BDZ’den belirgin derecede fazladır.

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BARBİTÜRATLAR-2

• Hipnosedatif Olarak Kullanılan BRBT;

• Uzun etki süreli BRBT,
• Orta etki süreli BRBT,
• Kısa etki süreli BRBT,
• Çok kısa etki süreli BRBT.

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BARBİTÜRATLAR-3

• Uzun etki süreli BRBT,
• FENOBARBİTAL
• BARBİTAL
• Orta etki süreli BRBT
• PENTOBARBİTAL
• ALLOBARBİTAL
• AMOBARBİTAL
• BUTALBİTAL
• SİKLOBARBİTAL
• BUTABARBİTAL

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BARBİTÜRATLAR-3

• FENOBARBİTAL

• Sedatif dozu günde 3 kez 15-30mg
• Hipnotik dozu gece yatarken tek doz 100-300mg

• PENTOBARBİTAL

• Sedatif dozu günde 3 kez 15-40mg
• Hipnotik dozu gece yatarken tek doz 60-125mg

DİĞER HİPNOSEDATİFLER

• KLORALHİDRAT

• KC’de trikloretanol’e dönüşerek etkinliği artar,
• Ağızdan, hipnotik

• TRİKLOFOS SODYUM

• KLORALBETAİN

• PARALDEHİT

• Sıvıdır, ağızdan ya da im

• HİDROKSİZİN

• Difenilmetan türevi
• Sedatif/anksiyolitik

• GLUTETİMİD ve METİPRİLON Piperidindion türevi

HİPNOSEDATİF İLAÇLAR

• Kaynaklar:

• Prof. Dr. S. Oğuz Kayaalp, Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji, 10. Baskı, Hacettepe Taş, 2002.
• Bertram G. Katzung, Basic&Clinical Pharmacology, 7th edition, Appleton&Lange, 1998.
• Mark F. Bear, Barry W. Connors, Michael A. Paradiso, Neuroscience-Exploring The Brain, 2nd Edition, Lippincott, Williams&Wilkins, 2001.