Hozirgi kunda mamlakatimizda yoshlarga ta’lim tarbiya, ilm fan, kasb hunar o’rgatishga kata e’tibor berilmoqda

Yorug`lik interferensiyasi
Interferensiya hodisasi tabiati har qanday bo`lgan to`lqin jarayonlarga xosdir. Binobarin, bu hodisa yorug`lik to`lqinlarida ham kuzatiladi.
Mexanik to`lqinlardagi kabi yorug`lik to`lqinlari o`zaro kogerent bo`lgandagina, ya’ni tebranishlar chastotasi teng va fazalar farqi vaqt o`tishi bilan o`zgarmas qolgandagina, ularning qo`shilishidan interferensiya kuzatiladi. Buning uchun to`lqin manbalari kogerent bo`lishi kerak.
Maksvell nazariyasiga asosan va tajribalarning ko`rsatishicha, yorug`likning moddaga kimyoviy, fiziologik va boshqa ta’sirlariga elektr tebranishlari sabab bo`ladi. Shuning uchun yorug`lik to`lqinini ifodalovchi formulalarni va nurni tasvirlovchi rasmlarni soddalashtirish maqsadida kelgusida faqat elektr tebranishlari haqida fikr yuritamiz va yorug`lik vektori deganda E vektorni tushunamiz. Magnit tebranishlari elektr tebranishlariga nisbatan qanday oriyentirlanganligini bilamiz. Shu sababli E vektori ustida olib borilgan mulohazalarning barchasi magnit tebranishlari uchun ham o`rinli bo`ladi.
Faraz qilaylik, S<sub>1</sub> va S<sub>2</sub> yorug`lik manbalari o`zaro kogerent bo`lsin. Bu holda har bir manbadan tarqalayotgan to`lqin tenglamalari uchun:
E<sub>1</sub> = E<sub>01</sub> cosϕ<sub>1</sub> = E<sub>01</sub> cosω ( t – l<sub>1</sub>/v ) (1)
E<sub>2</sub> = E<sub>02</sub> cosϕ<sub>2</sub> = E<sub>02</sub> cosω ( t – l<sub>2</sub>/v ) (2)
ifodalar o`rinli bo`ladi, bunda l<sub>1</sub> va l<sub>2</sub> - yorug`lik to`lqinlarining t vaqtda o`tgan optik yo`llari ( 1-rasm ); v – berilgan muhitda yorug`likning tarqalish tezligi.
Yorug`lik to`lqinlari yo`liga E ekranni joylashtiramiz. Muhitning ekran sirtida yotgan biror M nuqtasida yorug`lik to`lqinlari ustma-ust tushib interferensiyalanadi. Superpozitsiya prinsipiga ko`ra bu nuqtada yig`indi elektr maydon kuchlanganlik vektori E = E<sub>1</sub> + E<sub>2</sub> bo`ladi. Kosinuslar teoremasiga binoan yig`indi tebranishlar amplitudasi:
E<sub>0</sub><sup>2</sup> = E<sub>01</sub><sup>2</sup> + E<sub>02</sub><sup>2</sup> + 2E<sub>01</sub>E<sub>02</sub>cosϕ ( 3 )
ifodadan aniqlanadi, bunda:
ϕ = ϕ<sub>1</sub> – ϕ<sub>2</sub> = ω( t – l<sub>1</sub>/v ) – ω( t – l<sub>2</sub>/v ) = ω( (l<sub>2</sub> – l<sub>1</sub>) /v ) = const ( 4 )
fazalar farqi, Δl = l<sub>2</sub> – l<sub>1</sub> to`lqinlarning optik yo`llar ayirmasi. Demak, to`lqinlarning fazalar farqi quyidagicha bo`ladi:
ϕ = ω( l<sub>2</sub> – l<sub>1</sub> )/v = 2πΔl/vT = 2πΔl/𝜆 ( 5 )
Yorug`lik oqimi zichligining vaqt bo`yicha o`rtacha qiymati, ya’ni to`lqinning tarqalish yo`nalishiga perpendikulyar maydonchaning yuza birligi orqali o`tadigan yorug`lik oqimining vaqt bo`yicha o`rtacha qiymati fazoning berilgan nuqtasidagi yorug`lik intensivligi deb yuritiladi. Yorug`lik intensivligi I harfi bilan belgilanadi. Intensivlik yorug`lik to`lqin amplitudasining kvadratiga proporsional bo`ladi:
I ~ E<sup>2</sup> ( 6 )
Bu holni va ( 5 ) ni e’tiborga olsak, ( 3 ) ifodani quyidagi ko`rinishda yozish mumkin:
I = I₁ + I₂ + 2I₁ I₂ cos2πΔl/𝜆 ( 7 )
Bunda: I – natijaviy yorug`lik intensivligi, I<sub>1</sub> va I<sub>2</sub> lar mos ravishda birinchi va ikkinchi manbalardan kelayotgan yorug`lik intensivliklari.
( 7 ) dan ko`rinib turibdiki, fazoning qaysi nuqtalari uchun cosΔϕ ˃0 bo`lsa, o`sha joylarda I ˃( I<sub>1</sub> + I<sub>2</sub> ) bo`ladi va aksincha.
Shunday qilib, kogerent yorug`lik to`lqinlari ustma-ust tushganda yorug`lik oqimining fazoda qayta taqsimlanishi ro`y beradi, natijada fazoning ba’zi joylarida intensivlikning maksimumlari, boshqa joylarida minimumlari vujudga keladi, yorug`likning interferensiyasi kuzatiladi.