I. Булим. Бухгалтерия хисоби
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
‘plab iqtisodiy o‘zgarishlar yuz beradi. Bunday o‘zgarishlar, xo‘jalik mablag‘lari va ularning manbaalarini, shuningdek, xo‘jalik jarayonlarini ‘z vaqtida hisobga olib borishni talab qiladi. Buxgalteriya hisobida ‘jalik mablag‘lari va ularning manbaalarida bo‘ladigan o‘zgarishlar, ‘jalik operatsiyalariga binoan tuziladigan buxgalteriya pravodkalari ‘g‘risidagi adabiyotlarda ikki yoqlama yozuv mohiyatini xo‘jalik operatsiyalari ta’sirida vujudga keladigan iqtisodiy hodisalarni schyotlar ‘zaro aloqador holda aks ettirish usuli, deb dogmalashtirilib izohlanadi. ‘q. Schyotlarda ikki yoqlama yozuvni moddiy asosini yaxshi bilish ‘zini yoki uning tashqi mohiyatini tushuntirish yoki ochish bilan ‘lish sabablarini ko‘rsatish va uning ichki aloqalar qonuniyatlarini bilish ‘z navbatida, hodisaga nazariy asos berish kerakligini bildiradi. ‘lgan xo‘jalik operatsiyalarini bir schyotning debetiga va ikkinchi bir ‘rinib turibdiki, birinchidan, gap qiymatda hisobga olish va ikkinchidan, ‘jalik operatsiyasi pul ifodalarida teng summalarda qayd qilinishi Ma’lumki, tovar ikki xil xususiyatga ega, birinchidan iste’mol qiymatiga, ya’ni odamlarni iste’molini buyum sifatida qondirish, ikkinchidan, almashuv qiymatiga, ya’ni boshqa tovarlar bilan teng almashtirish. Tovarlar iste’mol qiymati jihatidan turlicha, ammo qiymat ‘ladi. Tovarlarni bozorda ayriboshlash qiymati bo‘yicha amalga Ayriboshlashda doim ikkita mulkdor ishtirok etadi, birinchi, tovar egasi – sotuvchi, ikkinchi, puldor – sotib oluvchi. ‘jaligidagi tovar pulga almashadi, qachonki u xaridor sifatida namoyon ‘lsa, uning xo‘jaligidagi pul tovarga aylanadi. Bunday o‘zgarish ‘pligi tufayli tovar va pullarda sodir bo‘ladigan hamma o‘zgarishlarni 86 ‘lmaydi. Shuning uchun tovarni pulga, pulni tovarga aylanishini bilgan ‘jaligida tovarlar kamayib pullar ko‘payadi, yoki teskarisi, pullar kamayib ‘ ‘ ‘ ‘ ‘mdan bo‘lgan “Atlas” matosidan 25 metr, ikkinchi mulkdorning tovarlar ‘mdan bo‘lgan “Ipak” mahsulotidan 5 kilo mavjud. Birinchi mulkdorning Kredit – “Atlas” - 250000 so‘m Debet – “Pul mablag‘lari” - 250000 so‘m. Kredit – “Pul mablag‘lari” – 250000 so‘m Debet – “Ipak” – 250000 so‘m. Kredit – “Ipak” - 250000 so‘m Debet – “Pul mablag‘lari” – 250000 so‘m. Kredit – “Pul mablag‘lari” – 250000 so‘m Debet – “Atlas” – 250000 so‘m. Bundan xulosa qilishimiz mumkinki, ikki yoqlama yozuv tamoyili bir iste’mol qiymatiga ega bo‘lgan tovarni boshqa iste’mol qiymatidagi ‘ ‘ ‘ ‘ ‘rsatib beruvchi buxgalteriya formulasidir. ‘rt asosiy qoidaga amal qilish kerak: ‘jalik operatsiyasining tub iqtisodiy mazmunini tushunish; ligini aniqlash; ‘rtinchi qoida, xo‘jalik operatsiyasini schyotlarning debet va ‘g‘ri qo‘yish. Mazkur qoidalarga amal qilgan holda ba’zi misollarni ko‘rib chiqamiz. Misol №1. “Toshmuhammadhoji” xususiy firmasining bankdagi ‘m. Ushbu operatsiya natijasida firmaning kassasidagi naqd pullarini 87 ‘payishi va bankdagi hisob-kitob schyotidagi pul mablag‘larini kamayishi kuzatiladi. Ya’ni pul mablag‘larining bir joydan ikkinchi joyga ko’chishi “Kassa” schyoti, ikkinchisi esa “Hisob-kitob” schyoti. Xo‘jalik operatsiyasi ta’sirida schyotlarda quyidagicha o‘zgarish sodir bo‘ladi “Kassa” schyotida pul mablag‘lari 50000 so‘mga ko‘payadi va bir kamayadi. “Kassa” schyoti aktiv bo‘lganligi uchun ko‘payish uning debet tomoniga yoziladi, “Hisob kitob” schyoti ham aktiv shuning uchun pul mablag‘larining kamayishi “Hisob kitob” schyotning kredit tomonga D-t “Kassa” schyoti - 50000 so‘m K-t “Hisob-kitob” schyoti - 50000 so‘m “Toshmuhammadhoji” xususiy firmasi o‘z xodimlariga kassadan o‘tgan oy uchun ish haqi berdi – 45000 so‘m. Bu xo‘jalik operatsiyasi ta’sirida “Kassa” va “Mehnat to‘lovlari bo‘yicha xodimlar bilan hisob-kitoblar” schyoti ishtirok etgan. “Kassa” schyoti pul mablag‘larini harakatini aks ettirib, balansga nisbatan aktivdir. “Mehnat to‘lovlari bo‘yicha xodimlar bilan hisob-kitoblar” schyoti esa qarzdorlikni bildirib, balansga nisbatan passivdir. Demak, qoidaga binoan aktiv schyotlarda mablag‘larning “Kassa” schyoti kreditlanadi va “Mehnat to‘lovlari bo‘yicha xodimlar 88 bilan hisob-kitoblar” schyoti debetlanadi. Bu operatsiya quyidagi D-t - “Mehnat to‘lovlari bo‘yicha xodimlar bilan hisob-kitoblar” – ‘m. K-t- “Kassa” - 45000 ming so‘m. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|