I. Булим. Бухгалтерия хисоби
Moliyaviy qo‘yilmalarni baholash -
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5. Majburiyatlar
|
4. Moliyaviy qo‘yilmalarni baholash -
moliyaviy qo‘yilmalar O’zbekiston Respublikasi buxgalteriya hisobining 12-“Moliyaviy investitsiyalarni hisobga olish” standartlariga muvofiq hisobga olinadi. Bunga ko’ra moliyaviy investitsiyalar xarid qilingan qiymati bo’yicha baholanadi. Moliyaviy investitsiyalarni xarid qiymatiga brokerlar 127 xizmati uchun to’langan haq, bank xizmati uchun to’lovlar, bojlar va boshqa xarajatlar kiritiladi 27 . 5. Majburiyatlar taraflarning kelishuviga muvofiq pulda ifodalangan holda aks ettiriladi. Sud qarori bo‘yicha yuzaga kelgan majburiyatlar tegishli summada aks ettiriladi. 6. Shartli aktivlar va majburiyatlarni baholash - shartli aktivlar va majburiyatlar buxgalteriya hisobi standartlariga muvofiq baxolanadi. Masalan: CHet el valyutasida ifodalangan aktivlar va majburiyatlarning qiymati, buxgalteriya hisobida aks ettirish maqsadida chet el valyutasida operatsiya sodir etilgan sanada buxgalteriya hisobining 22- “CHet el valyutasida ifodalangan aktivlar va majburiyatlarning hisobi” nomli Milliy Ctandarti ilovasida keltirilgan sanalarda Markaziy bank kursi bo’yicha so’mlarga qayta hisoblanadi 28 . Diskontlangan qiymat usulida aktivlar, korxonaning oldingi faoliyati davomida aktivlarni ko‘paytirishi mumkin bo‘lgan bo‘lg‘usi pul mablag‘lari tushumining diskontlangan qiymati bo‘lgan joriy qiymat bo‘yicha aks ettiriladi. Majburiyatlar, kelgusida o‘tkaziladigan pul mablag‘larining diskontlangan qiymatidan iborat bo‘lgan, korxonaning faoliyati davomida majburiyatlarni to‘lash uchun foydalanishi mumkin bo‘lgan joriy qiymat bo‘yicha aks ettiriladi. ‘zi – bir birlik mahsulotning tannarxini aniqlash ma’nosini anglatsa, ‘zi ishlab chiqarish jarayonida tayyor bo‘lgan mahsulotlarni yoki harid ‘jalik maqsadlari uchun xarid qilingan moddiy qiymatliklarni, sotib ‘lib hisoblanadi. 27 Agar investitsiya aktsiyalarni emissiya qilish yoki boshqa qimmatli qogozlar chiqarish yo’li bilan to’laligicha yoki qisman olinayotgan bo’lsa - xarid qiymati chiqarilgan qimmatli qogozlarning joriy qiymatiga teng bo’ladi, ya’ni qimmatli qogozlarning nominal qiymatiga teng bo’lmaydi. Agar investitsiya boshqa aktivga almashtirib to’la yoki qisman olingan bo’lsa, u holda investitsiya qiymati topshirilgan aktivning joriy qiymatiga qarab aniqlanadi. 28 Buxgalteriya hisobida chet el valyutasida konsignantdan kreditorlik qarzi konsignatsiya tovarlari sodir etilgan sanaga Markaziy bank kursi bo’yicha sotilish sanasida yuzaga keladi. Qarzning keyingi hisobi Buxgalteriya hisobining 22- “Chet el valyutasida ifodalangan aktivlar va majburiyatlarning hisobi” nomli Milliy Ctandarti muvofiq so’mlarga qayta hisoblanadi. Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ga narxlar (tariflar)ni chet el valyutasiga ekvivalentlikda belgilaydigan, o’zaro hisob-kitoblarni esa milliy valyuta - so’mlarda amalga oshiradigan xo’jalik yurituvchi sub’ektlar xizmat ko’rsatish sanasidan boshlab to’lov kelib tushgan sanaga qadar davr ichida Markaziy bank kursining o’zgarishi munosabati bilan yuzaga keladigan kurs farqini moliyaviy faoliyatdan olingan daromad (xarajat) sifatida xo’jalik yurituvchi sub’ektning moliyaviy natijalariga kiritadilar. 128 ‘ladigan xarajatlar ustidan nazorat o‘rnatish; 2. Ishlab chiqarish xarajatlari me’yorlariga rioya qilinishi ustidan ‘rnatish; ‘g‘ri aniqlanishini nazorat qilish; ‘rnatish; ‘g‘ri aniqlash; ‘g‘ri qo‘shilishini ta’minlash. ‘g‘ri baholash uchun kalkulyatsiya obyekti va birligini to‘g‘ri tanlab olish ‘lib hisoblanadi. Masalan, ta’minot jarayonida xarid qilingan moddiy ‘rnatilib ishga tushirilayotgan asosiy vositalar, ishlab chiqarishda ‘rsatish uchun ketgan barcha xarajatlarning puldagi ifodasidir. ‘rib chiqilgan “Mahsulot (ish, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish ‘g‘risida”gi Nizomda yoritib berilgan. Xarajatlarni buxgalteriya hisobida ‘g‘ri aks ettirishni ta’minlash maqsadida ular, ishlab chiqarishda ‘naltirilganligi va haqiqiylik tamoyillarga asoslanib quyidagi belgilari ‘yicha guruhlanadi: ‘ra; ‘yicha xarajatlar; ‘linadi. ‘ra quyidagi xarajatlardan tashkil topadi: ‘yicha xarajatlar, xorijiy valyuta operatsiyalar bo‘yicha salbiy kurs tafovutlari, qimmatli qog‘ozlarga qo‘yilgan mablag‘larni qayta baholash ‘yicha boshqa xarajatlardan tashkil topadi. ‘lgan mahsulotlarga tegishli bo‘lgan xarajatlarning haqiqiy miqdorlari 129 ‘rsatilgan xarajat miqdorlarida va baholarda aniqlanadi. ‘rsatilgan xarajatlar va baholarda tuziladi. Normativ kalkulyatsiya mahsulot ishlab chiqarish uchun ilmiy tekshirish institutlari tomonidan oldindan ishlab chiqilgan va tasdiqlangan xarajatlarning ilg‘or me’yorlariga asoslanadi. Bunday kalkulyatsiya ‘llayotgan korxonalarda ishlab chiqarish xarajatlarining joriy uchyoti ‘yicha olib boriladi. Bir vaqtning o‘zida joriy uchyotda normalarning ‘zgarishi va normalardan kelib chiqadigan farqlar ham aks ettiriladi. ‘zgarishini va normalardan kelib chiqadigan farqlarni arifmetik qo‘shish ‘li bilan topiladi. Buni matematik modulini quyidagicha ifodalash ∑Ht ═ ∑Nt±∑Nu±Nf 1. ∑Ht- mahsulotlarni haqiqiy tannarxi; 2. ∑Nt- mahsulotlarni normativ tannarxi; 3. ±∑Nu- hisobot davrida normalarni o‘zgarishi; ‘shish yo‘li bilan topiladi. ‘tkazilib tayyor bo‘lmagan mahsulotlarga tegishli bo‘lgan xarajat ‘yicha qoldiqlar topiladi (tugallanmagan ishlab chiqarish qoldiqlari) va ‘lmagan mahsulotlarga tegishli bo‘lgan xarajatlarni ayirib tashlash yo‘li ‘g‘ri aniqlash uchun xarajatlarni davrlar bo‘yicha to‘g‘ri taqsimlash kerak ‘ladi. Buning uchun kelgusi davr xarajatlari zahirasi hisoblab boriladi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|