I. Kirish. II. Asosiy qism. 1 Turli yosh guruhlarda rasmga qarab insho tuzishga o‘rgatishning vazifalari va uslubiyati

Asosiy qism

1. Turli yosh guruxlarda rasmga qarab hikoya tuzishga o'rgatishning vazifalari va uslubiyati. Hikoya qilib bеrishni o‘rgatish vazifasi ilk yosh guruhlarida asta-sеkin qiyinlashtirilib boriladi – yaxshi tanish ertaklar, hikoyalarni aytib bеrish, yangi o‘qib chiqilgan asarlarni aytib bеrish, hikoyachi shaxsini o‘zgartirgan holda (birinchi shaxs nomidan emas, balki uchinchi shaxs nomidan va aksincha) aytib bеrish, tarbiyachi rеjasi asosida aytib bеrish, bolalar bilan birgalikda tuzilgan rеja asosida aytib bеrish, o‘xshashlik asosida (analogiya bo‘yicha) aytib bеrish (qahramonni, mavsumni o‘zgartirish va h.k.), sahnalashtirgan holda aytib bеrish (o‘yinchoqlar siluetlar), bolalar tanlovi bo‘yicha aytib bеrish. Maktabgacha ta'lim muassasalarining katta guruxlarida bolalarning nutqi qay darajada shakllanganligi aniqlanib, maxsus topshiriqlar ro'yxatini ishlab chiqiladi, har bir bola bilan yakka tartibda mashg’ulot olib boriladi.

I-topshiriq bolaga tavsiya etilgan ertak yoki hikoyani qayta hikoya qilib bera olishini aniqlash. "Zumrad va Qimmat", "Bo'g'irsoq", "Ikki echki", "Ur, to'qmoq", "Echki bolalari", "Toshbaqa bilan chayon" kabi ertak va hikoyalardan uchtasini taklif etiladi. Bola ertakni eslay olmasa, unga shu ertaklarga ishlangan rasmlar havola qilinadi.

Bolalar hikoyasi quyidagi ko'rsatkichlar asosida tahlil qilinadi:

- hikoyani mustaqil bayon qilish (kattalarning yordamisiz).

- matn mazmunining to'liqligi;

- matnni bayon qilishda izchillik;

- ifoda vositalaridan foydalanish ko'nikmasi;

- nutqning ravonligi.

Tevarak-atrofdagi narsa-predmetlarga oid matnni qayta hikoya qilib berishda bolalar nutqida quyidagi kamchiliklar uchrashi mumkin:

- bolalar ertakni yordamchi savollar bermasdan turib mustaqil hikoya qila olmaydi;

- matndagi so'zlarga taqlid qilib so'zlaydi;

- ba'zi muhim voqealarni tushirib qoldiradi;

- bir oz to'xtab-to'xtab hikoya qiladi, nutqda uzilish bo'ladi;

- nutqda ifodalilik yetishmaydi:

- bir xil tezlikda, bir xil tovushda hikoya qiladi;

- o'zicha ba'zi so'zlarni qo'shib, ma'nosiz hikoya qiladi;

- kattalar yordami vositasida hikoya qiladi;

- hikoya qilish jarayonida matn ma'nosini o'zgartirib yuboradi;

- mantiqiy izchillikka rioya qilmaydi.

Bolalarga "Mehmonda", "Uycha", "Maktabga yo'l" mavzulari va ularga ishlangan rasmlar tavsiya etiladi. Hikoya qilish jarayonida yo'l qo'ygan xatolari va yutuqlari aniqlanadi.

Mazkur bog'chalarda bolalarning nutqini kuzatganda quyidagilar asosiy mezon sifatida olinadi:

- tavsiya etilgan matnni hikoya qilishda voqeani kattalarning yordamisiz, mustaqil bayon eta olishi;

- matn mazmunini to'liq ifodalay olishi;

- matn mazmunini bayon qilishda izchillikka rioya qilishi;

- ifoda vositalaridan foydalana olishi;

- nutqning ravonligi, tezligi;

- jumlalarning grammatik jihatdan to'g'ri tuzilganligi;

- nutq madaniyatiga rioya etishi.

Bolalar nutqini o'rganishning eng qulay usuli, shubhasiz, suhbat metodi hisoblanadi. Shuningdek, bolalarning tevarak-atrofda mavjud bo'lgan narsalarni kuzatish va ularni tahlil etish, ular haqida sayrlarda uyushtirilgan savol-javoblar ham muhimdir. Shu bilan birga, bolalarning bog'lanishli nutqini o'rganishda ularning tarjimai holi yuzasidan olib boriladigan kuzatishlar ham muhim ahamiyat kasb etadi.

Mavzu: « Navro‘z bayrami» surati asosida hikoya tuzish

Maqsad: Surat bo‘yicha mazmunli hikoya tuzishga, suratdagi tasvirdan oldingi voqealarni mustaqil o‘ylab to‘qishga o‘rgatish.

Vazifalar:

Tarbiyachining rejasi asosida shaxsiy hayotda bo‘lgan voqealarni hikoya qilib, so‘zlab berishga o‘rgatish.

Grammatik jihatdan to‘g’ri jumlalar bilan savol berish va javob berish malakalarini faollashtirish.

Sumalak, halim, palov, ko‘k somsani tayyorlash mavzulari bilan bolalar lug’atini faollashtirish.

Nutqning ifodaliligini tarbiyalash.

Kutilayotgan natijalar:

Bolalarning bog’langan nutqi va tovush madaniyati rivojlanadi.

«Navro‘z bayrami» mavzusida hikoya tuza oladilar.

Navro‘z taomlari haqida tushunchaga ega bo‘ladilar.

Hikoya to‘qishga qiziqish uyg’onadi.

Kerakli jihozlar:

«Navro‘z bayrami» surati.

Mashg’ulotning borishi:

«Navro‘z bayrami» surati ilib qo‘yiladi va mazmuni bo‘yicha suhbat o‘tkaziladi.

Tarbiyachi: Bolalar, qanday bayram bo‘lib o‘tdi? Biz avval Navro‘z bayramini bog’chada o‘tkazdik. Navro‘z ertaligi juda qiziqarli bo‘ldi. Sahiy, quvnoq Bahoroy bizga sovg’a-salomlar berdi. Hammangiz Navro‘z bayramini uyingizda davom ettirdingiz. Mana bu suratga qarang.

Suratda qaysi bayram tasvirlangan?

Navro‘z bayrami qachon nishonlanadi?

Navro‘z bayramini odamlar qanday nishonlaydilar?

Suratda qanday urf-odatlar tasvirlangan?

(Doshqozonda sumalak pishirilyapti, kishilar o‘z yaqinlari, mahalla-kuy, qo‘ni-qo‘shnilar bilan hamjihatlikda bayramni kutib olyaptilar, bolalar varrak uchiryaptilar, karnay-surnay navolari chalinyapti, bolalar raqs tushyaptilar)

Navro‘zda tabiatda qanday o‘zgarishlarni ko‘ryapsiz?

Sumalakni kimlar pishiryaptilar?

Sumalak pishirishda kimlar yordam berishyapti?

Hozir biz «Navro‘z bayrami» mavzusidagi surat asosida hikoya tuzishni o‘rganamiz. Hikoya tuzishda hozir ishlatgan so‘zlardan foydalanishingiz mumkin.

Tarbiyachining namunasi.

Biz Navro‘z bayramini mahallamiz bilan birgalikda kutib oldik. Bog’da katta dasturxon yozildi. Qo‘shnilar dasturxonga turli xil pishiriqlar qo‘ydilar. Qo‘shni qiz Feruza uyidan lola terib chiqdi. Biz lolalarni idishga solib dasturxonga qo‘ydik. Buvimning juda shirin sumalak pishirishlarini hamma biladi. Bu yil ham buvim sumalak pishirdilar. Buvimga qo‘shni ayollar yordam berdilar. Biz o‘tin, suv tashib keldik. Mahallamiz qariyalariga akam choy damlab berdilar. Karnay- surnaylar chalindi. Nodir bilan Shahzoda raqsga tushdilar. Biz kattalarga yordamlashib bo‘lgach, varrak uchirdik. Mening varragim eng balandda uchdi. Unga hamma o‘rtoqlarimning havasi keldi. Buvim sumalak pishgach qo‘shnilarga tarqatdilar. Biz hammamiz mazza qilib sumalak yedik.

(So‘ngra 5-6 ta bolalar hikoyalari tinglanadi va baholanadi).

Tetiklashtiruvchi mashq:

So‘z va harakatni uyg’unlashtiruvchi mashqlar: «Chuchvara»

Yakshanba kun ertalab,

Chuchvara qilmoqchiydik.

Tog’oraga un solib,

Ketidan suvni quydik.

Tuxum chaqib xamirga,

Yaxshilab mushtlab oldik.

Koptokcha qilib uni,

O‘qlovda yoyib oldik.

Go‘shtni qiyma qilamiz,

Unga piyoz qo‘shamiz.

Xamirni kesib olib,

Qiyma qo‘yib tugamiz.

Tuzli suvni qaynatib,

Chuchvarani solamiz.

Do‘stlar kelgach biz uni,

Dasturxonga tortamiz.

Barcha do‘stlar kelishdi,

Chuchvarani yeyishdi.

Bizga rahmat deyishib,

Uylariga ketishdi

Bolalarning bilgan tez aytishlarini takrorlash bilan mashg’ulotni tugatish mumkin. Tez aytishni avval sekin sur’atda, keyin tez suratda aytadilar:

Uy yasatasizmi, osh oshatasizmi?

Mashg’ulotga faol qatnashgan bolalar rahbatlantiriladi.

Bolalar bilimini tekshirish va mustahkamlash uchun savollar :

. Navro‘z bayrami qachon nishonlanadi?

Navro‘z bayramini odamlar qanday nishonlaydilar?

Qanday navro‘z urf-odatlarini bilasiz?

2. Qayta hikoya qilishga о‘rgatish metodikasi. Qayta hikoya qilishni o‘rgatish mеtodikasi qayta hikoya qilib bеrish va hikoya to‘qish monologga o‘qitish mеtodi hisoblanadi. Bolalar monologik matnlarni qayta hikoya qilib bеradilar, rеal va xayoliy voqеalar haqida hikoya qiladilar, hikoyalar to‘qiydilar.

Monologik nutqni o‘qitish mеtodini o‘zlashtirib olish pеdagog uchun quyidagilarni anglatadi: bolalarni tinglashni o‘rganish; hikoya qilish va qayta hikoya qilish, shuningdеk, hikoya to‘qishda bolalarga yordamlashishni o‘rganish. Qayta hikoya qilish – eshitilgan badiiy asarni ravon, ifodali aytib bеrish. Qayta hikoya qilish nisbatan oson nutqiy faoliyatdir, chunki bola tayyor mazmunni qayta aytib bеradi, bunda u muallifning tayyor nutqiy shakllaridan (lug’at, so‘z oborotlari, tuzilish), uni o‘qiyotgan tarbiyachining nutq ifodaliligi usullaridan foydalanadi. Ammo bu mеxanik ravishdagi takrorlash emas, balki matnni tushungani holda erkin va emoцional aytib bеrishdir.

Qayta hikoya qilib bеrishni o‘rgatish vazifasi ilk yosh guruhlarida asta-sеkin qiyinlashtirilib boriladi – yaxshi tanish ertaklar, hikoyalarni aytib bеrish, yangi o‘qib chiqilgan asarlarni aytib bеrish, hikoyachi shaxsini o‘zgartirgan holda (birinchi shaxs nomidan emas, balki uchinchi shaxs nomidan va aksincha) aytib bеrish, tarbiyachi rеjasi asosida aytib bеrish, bolalar bilan birgalikda tuzilgan rеja asosida aytib bеrish, o‘xshashlik asosida (analogiya bo‘yicha) aytib bеrish (qahramonni, mavsumni o‘zgartirish va h.k.), sahnalashtirgan holda aytib bеrish (o‘yinchoqlar siluetlar), bolalar tanlovi bo‘yicha aytib bеrish. Ba'zi so'zlar o'rniga rasmli matnlar farq qiladi: qora va oq; rangli; stikerlar bilan. Ulardan foydalanish ko'p jihatdan bolaning rivojlanish darajasiga bog'liq. Masalan, kırıntıları yanada qiziqarli qilish uchun, unga qora va oq rasmlarni taklif qilish mumkin. Bu kichkina odamga ertakni yaxshiroq eslab, keyin uni o'z so'zlari bilan aytishga imkon beradi. Aytgancha, bunday qo'llanmalarni elektron shaklda ishlatmaslik kerak. Kompyuter monitorida yoki planshet ekranida statik rasmlar bilan ishlash orqali yosh bolalar tezda charchaydilar. Shunday qilib, bunday sinflar samarasiz bo'ladi. Shunday qilib, agar ma'lum so'zlar o'rniga ertak va hikoyalarni rasmlar bilan sotib olishning iloji bo'lmasa, ularni yuklab olish va chop etish yaxshiroqdir. Dars paytida bu varaqalarni kitobga to'plash mumkin, keyin bola bilan birgalikda u o'zi bilan qopqoq tayyorlaydi va qandaydir rasm chizadi. Sinflarning foydalari Kichkintoy ulg'aygach, u asta-sekin o'qish jarayonida ishtirok etishi kerak. Buni amalga oshirish uchun siz bitta so'zlar o'rniga ertak va rasmlar bilan hikoyalar kabi qo'llanmalardan foydalanishingiz mumkin. Bolani hali o'qiy olmagan holda, bunday mashqlar ko'p foyda keltiradi: idrok - bola rasmda ko'rsatilgan narsani tan olishga o'rganadi; diqqat - mavzuga e'tiborni qarating va uni o'z vaqtida nomlang; nutq - rasmga qarab, bola mustaqil ravishda biron bir voqeani aytib berishi mumkin; xotira - tarixni xotiradan qaytarish. Aytgancha, shunga o'xshash usul bolalar bog'chalarida psixologlar tomonidan bolalarning bilimlari va nutqlarini rivojlantirishda qo'llaniladi. Ba'zi so'zlar o'rniga rasmlar bilan ertak o'qish allaqachon o'qishni o'rganayotgan bolalar uchun foydalidir. Masalan, agar chaqaloq harflarni allaqachon bilgan bo'lsa, lekin ularni so'zlarga birlashtirish qiyin bo'lsa, rasm unga biroz chalg'itishga yordam beradi. Natijada, u o'qishni zerikarli narsa sifatida qabul qilmaydi, ya'ni o'rganishga bo'lgan qiziqishni saqlab qoladi. Shunga o'xshash effekt darhol o'qishni yoqtirmagan bolalarning ota-onalariga yordam beradi. Bundan tashqari, bitta so'z o'rniga rasmlar bilan hikoyalar tasavvurni mukammal rivojlantiradi va nutqni rivojlantirishga hissa qo'shadi. Va bu, aslida, bolalar haqiqatan ham o'qishi kerak bo'lgan asosiy sababdir. So'zlarning bir qismi chizmalar bilan almashtirilgan kitoblar nutq terapevtlari o'z amaliyotlarida faol foydalanadilar. Qoida tariqasida, bola u uchun so'zlarni talaffuz qilinmaydigan tovushlar bilan talaffuz qilishga intilmaydi. Ammo kulgili ertakni birgalikda o'qish jarayonida chaqaloq ozod qilinadi, bu mutaxassisning u yoki bu tovushni sahnalashtirish nuqtai nazaridan ishlashini sezilarli darajada osonlashtiradi. Nutq terapevtining so'zlari normal, majburlanmagan muhitda bolaga talaffuz qilinmaydigan tovushlar eshitilishini tinglaydi va darsdan keyin yaxshilanish bor yoki yo'q degan xulosaga keladi. Qisqa hikoyani tayyorlash uchun syujet rasmlarining asosiy maqsadi bolalarning nutqi va tafakkurini rivojlantirish istagi. Rasmga qarab, yigitlar unda ko'rsatilgan narsalarni tasvirlashga harakat qilishadi, mantiqiy izchil hikoya tuzishga harakat qilishadi. Afsuski, bugungi yoshlarning nutqi mukammal emas. Bolalar, o'smirlar ozgina o'qishadi, muloqot qilishadi. Shuning uchun, to'g'ri adabiy nutqni rivojlantirishga oila, o'qituvchilar, bolani o'rab turgan barcha kattalar e'tibor berishlari kerak. Buning ko'p sonli usullari mavjud. Ulardan qanday foydalanish mumkin? Ulardan biri, yuqorida aytib o'tilgan, qisqa hikoya uchun rasm. Bizning saytimizda siz bolalar uchun fitna rasmlarini topasiz. Rasmlar bitta mavzuni qamrab olishi juda muhimdir, ya'ni bola ularni hisobga olgan holda, maktabgacha yoshdagi bolalar uchun uyg'un xabarlar tuzishi yoki rolli o'yinlar o'ynashi mumkin. Chet tilini o'qitayotganda talabalardan rasmni tasvirlab berish, keltirilgan vaziyatga qarab dialog olib borish va rolli o'yinlar tuzish talab etiladi. Bu bejiz emas. Ushbu uslub bolalar bog'chasi yoki estetik markazning bir qismi sifatida ona tilini o'qitishda ham qo'llaniladi. Qisqa hikoya uchun rasmlarni yuklab olishingiz va ularni ish uchun chop etishingiz mumkin. Qisqa hikoya yozish uchun rasmlar asosida nutqni rivojlantirish metodikasi juda oddiy. Biz ota-onalarga chaqaloq bilan rol o'yinlarini o'ynashni maslahat beramiz, uning oldiga rasmlar qo'yamiz, biron bir hikoya, chaqaloqning oilasi yoki do'stlari ishtirok etadigan voqeani o'ylab topamiz. Ta'rif paytida bola bir harakatdan, boshqa narsadan sakrab chiqmasligiga, balki ketma-ket, mantiqiy fikrlar bildirishiga ishonch hosil qiling. Bunday darsni bir marta o'tkazgandan so'ng, biroz vaqt o'tgach, ishlab chiqilgan rasmga qayting: boladan u yozgan voqeani eslaydimi, u qanday tafsilotlarni hisobga olmadi va nimani qo'shishi mumkinligini so'rang. Qisqa hikoya yozish uchun bir qator syujet rasmlari boshlang'ich sinflarda, ona yoki xorijiy tillarda nutqni rivojlantirish darslarida juda yaxshi. Tasvirning tavsifi, rolli o'yinlar, unga asoslangan hikoya ijodiy ish uchun yaxshi asos bo'lishi mumkin. Odatda, bolalar bunday vazifalarni bajarishga xursand bo'lishadi, chunki bolalarning xayollari hali ildiz otmaganligi sababli, uning parvozi bepul va to'sqinlik qilmaydi. Bolalar uchun rasmlar bilan ishlash usuli ota-onalarning e'tiborini va doimiyligini talab qiladi. Bolaning rivojlanishidan manfaatdor bo'lishi kerak bo'lgan oila. Ular unga hikoya, maktabgacha yoshdagi bolalar uchun rolli o'yinlar yaratishga va keyin ularni birgalikda muhokama qilishga yordam berishlari kerak. Bolalar bog'chasida yoki uyda foydalanish uchun rasmlar seriyasi turli mavzularga qaratilgan. Masalan, siz "Oila", "Fasllar", "O'rmon", "Uy" va hokazolarda hikoya qilishingiz mumkin. Bolalar nutqini rivojlantirish metodologiyasi hikoya tuzilishi mumkin bo'lgan mavzularni har tomonlama yoritishni o'z ichiga oladi. Uslub shuningdek, bolalar bog'chasi uchun o'yinlardan foydalanishni o'z ichiga oladi, unda tanlangan mavzularda rasmlar yoki hikoya mavjud. Bunday bir qator tadbirlar natijasida bolalar yanada aniqroq gapirishni boshlaydilar, mantiqan, nutqlarida bitta ipni kuzatish mumkin. Mavzu bo'yicha o'quv materiallari Bolalar bog'chasi Turli mavzudagi rasmlar Endi ko'p o'qituvchilar birinchi sinfga kelgan bolalar biron bir mavzu bo'yicha hikoyani izchil yoza olmayotganidan shikoyat qilmoqdalar va buning sababi bor. Men qandaydir tarzda ushbu mavzudagi zamonaviy maktabgacha ta'limni sog'indim. Endi biz tayyorgarlik guruhining bolalariga aytishdan oldin o'qishni, sanashni va yozishni o'rgatamiz va bu noto'g'ri. Maktab tomonidan, bola aytishga qodir bo'lishi kerak. Va o'qituvchi unga buni o'rgatishi shart. Yozuvchini undan olib tashlamaslik uchun, yo'q, lekin hech bo'lmaganda bola yodda tutadigan va ulardan ko'proq yoki kamroq izchil hikoya tuzadigan algoritmlar, sxemalar, mnematikalarni bering. Va, albatta, amaliyot kerak. Ota-onalar ham xavotirda. Bunday algoritmlarni chop eting va vaqti-vaqti bilan bolangizdan naqshga qarab qandaydir ob'ekt yoki hayvon to'g'risida nimani bilishini aytib berishini so'rang. Va bu erda sxemalar o'zlari. Turli leksik mavzular haqida qisqa hikoyalar yozish sxemalari (mnemonic jadvallar) (O'yinchoqlar, transport vositalari, qishlash va ko'chib yuruvchi qushlar, sabzavotlar, mevalar, uy hayvonlari va yovvoyi hayvonlar, oila, fasllar). Maqsad: Bolalarning so'z boyligini, grammatikasini va izchil nutqini rivojlantirish. "O'yinchoqlar" mavzusidagi hikoya-tavsifi sxemasi Hajmi. Shakl. Rangi. O'yinchoq nimadan yasalgan. O'yinchoqning tarkibiy qismlari (tafsilotlari). Uni qanday o'ynash kerak. Javob misoli: Bu piramida. U o'rta bo'yli, uchburchak shaklda. Piramida ko'p rangli. U plastik halqalardan qilingan. Uzuklarni tayoqqa osib qo'yish kerak. Avval katta uzuk kiying, so'ngra undan kichikroq va undan ham kichikroq. "Transport" mavzusidagi hikoya-tavsifining rejasi. Transportning maqsadi (yo'lovchi, yuk, yo'lovchi, maxsus). Transport turi (suv, havo, quruqlik, er). Transportni kim boshqaradi (mutaxassisligi, kasbi). Ushbu transportni nima tashiydi. Samolyot - yo'lovchilar uchun havo transporti. Samolyot uchuvchi tomonidan boshqariladi. Samolyot odamlarni va ularning yuklarini uzoq masofalarga tashiydi. U yuklarni olib yurishi mumkin. "Qishlash va ko'chib yuruvchi qushlar" mavzusidagi hikoya-tavsifining rejasi. Qush turi (qishlash yoki ko'chib yurish). Hajmi. Rangli tuklar, tashqi ko'rinish. Qanday harakat qilish kerak, xulq-atvor xususiyatlari. U qayerda yashaydi. Nima yeydi. Starling - bu ko'chib yuruvchi qush. U kattaligi kichik, chumchuqdan biroz kattaroq. Yulduzli patlar qora, yaltiroq. U chayqalib, erga yugurdi. Starlings o'z uyalarini daraxt shoxlariga, eski chuqurlarga yoki odam yasagan qush uylariga quradilar. Hasharotlar va qurtlarning urug'lari eyishadi. "Uy hayvonlari va yovvoyi hayvonlar" mavzusidagi hikoya-tasvir sxemasi Hayvon turi (mahalliy, bizning o'rmonlarimiz, issiq mamlakatlar). Hayvonning o'lchami. Hayvon terisi yoki mo'ynasining rangi, ayniqsa tanasi. Hayvon nima yeydi. U qayerda yashaydi (yashash joyi). Harakat, xatti-harakatlar usullari. Odamlar uchun xavfli yoki zararsiz. Odamlar uchun foydalar (faqat uy hayvonlari uchun). Tulki bizning o'rmonlarimizning yovvoyi hayvonidir. Uning bo'yi o'rtacha. Tulkining mo'ynali kiyimlari qizil, quyruq va ko'krak uchi oq rangda. Tulkining uzun dumi va o'tkir sezgir quloqlari bor. Tulki - yirtqich. U kichik hayvonlarni eydi. Tulki o'rmonda tuynuk ichida yashaydi. Tulki tez yuguradi. Uning xushbo'y hidi bor. Yovvoyi tulki xavflidir, unga yaqinlashmang. "Oila" mavzusidagi hikoya-tavsifi sxemasi Ism nima (Ismi, familiyasi, otasining ismi). Uy manzili. Siz kim bilan yashaysiz (oilangizning barcha a'zolarining ro'yxati). Har bir oila a'zosi haqida hikoya (Ismi, otasining ismi, u qaerda ishlaydi). Qancha odam. Oila yig'ilganda nima qiladi (sevimli mashg'ulot, oilaviy an'analar). Mening ismim Ivan Ivanov. Men Krasnodar shahrida, Krasnaya ko'chasida, 8-uyda yashayman. Mening onam, dadam va ukam bor. Onamning ismi Yelena Petrovna. U bolalar bog'chasida o'qituvchi bo'lib ishlaydi. Dadamning ismi Ivan Petrovich. U zavodda muhandis bo'lib ishlaydi. Ukamning ismi - Vadim. U maktabda. Bizning oilamizda 4 kishi bor. Biz birlashsak, domino o'ynashni va televizorda film tomosha qilishni yaxshi ko'ramiz. “Sabzavotlar. Mavzu. Meva » Rangi. Shakl. Miqyos. Ta'mi. O'sish joyi (qaerda o'sadi). Ovqatlanish usuli (ushbu mahsulot bilan nima qilinadi). Olma mazali mevadir. Olma qizil yoki yashil rangga ega. Ular katta va kichik. Olmalar shirin yoki nordon ta'mga ega. Olma daraxtlarida olma o'sadi. Olma xom pishiriladi, ulardan shirinliklar, qaynatilgan kompot yoki murabbo tayyorlanadi. "Fasllar" mavzusidagi hikoya-tavsifi sxemasi Yilning ma'lum bir vaqtidagi osmon va quyosh holati. Yilning shu vaqtidagi tabiatning holati (yomg'ir, o't, daraxtlar). Yilning bu vaqtida odamlar qanday kiyinishadi. Yilning muayyan vaqtidagi qushlarning harakati. Yilning ma'lum bir vaqtidagi hayvonlarning harakati. Yilning shu vaqtida bolalarning ko'ngilochar tadbirlari va kattalar faoliyati. Qishda, quyosh erdan past, u yomon isitadi. Daraxtlar yalang'och. Hamma narsa qor bilan qoplangan. Odamlar yurish uchun issiq kiyimlarni kiyishadi - mo'ynali kiyimlar, mo'ynali kiyimlar, qishki etiklar, mushukchalar. Ko'chib yuruvchi qushlar qishda janubga uchishadi. Ko'p hayvonlar uyquga ketishadi. Qishda sovuq bo'lsa-da, siz konki va chang'ida o'ynashingiz, kardan odamni haykaltarosh qilib, qartop o'ynashingiz mumkin. Hikoyani yanada hajmli va qiziqarli qilish uchun har qanday algoritmni to'ldirish mumkin. Qanday bo'lmasin, bunday sxemalar bilan tanishish bolaga foyda keltiradi. Bir qator rasmlarni ko'ring. Bolani aqliy ravishda chizmalarini tartiblash uchun taklif qiling va har bir seriya uchun hikoya yozing; har bir hikoya uchun sarlavha bilan murojaat qiling. "Class \u003d" box2 "\u003e rasmlar seriyasidan foydalanib hikoya tuzish Bolalardan sichqonchani nimadan qo'rqishini so'rang. Men bo'yalgan mushukdan qo'rqishim kerakmi? Quyon bilan nima bo'ldi? U qirg'oqqa suzdimi? Nega suzding? Sinf \u003d "box2"\u003e Boladan bola yaxshi bo'lganmi deb so'rang. Mushuklar bir-biridan ustun bo'lishni xohlashdi. Ular muvaffaqiyatga erishdilarmi? Ayiq mehmonlarni kutmoqda. Bolaga ayiq mehmonlarni qanday kutayotgani haqida hikoyani o'qing. Undan har bir harakatni rasmlarda ko'rsatishini so'rang. Ayiq mehmonlarni chaqirdi va rezavorlarni yuvishni boshladi. Keyin u o'yladi: "Ehtimol reza ta'mi mazasiz, mehmonlarga yoqmaydi! Avval o'zim sinab ko'raman." Birini sinab ko'rdim, boshqasini ... Biri shirin, ikkinchisi hatto shirinroq. Shunday qilib, mehmonlarda hech narsa qolmaydi! Keyin ayiq ro'molcha bilan og'zini ochdi va mehmonlarni kuta boshladi. Sinf \u003d "box2"\u003e Xiyla kirpi. Boladan rasmlarni tartibda tanlashni va hikoya qilishni so'rang. Shuningdek qarang: Umumiylashtirish - Oila Saytga kelganlarning sharhlari:   Sashaning onasi (08:17:01 04.08.2009): Joylashtirilgan materiallar uchun katta rahmat. Men bolalar markazida ishlayman, bu bolalarga nutqni rivojlantirish darslarida ko'p yordam beradi.   Sorokina Olga (20:33:12 06.05.2010): Yordam uchun rahmat. Kitob yosh o'quvchilar nutqini rivojlantirishda amaliy qo'llanma hisoblanadi. Rang solingan joyga rasmlar tanlanadi, ular asosida bolalar bilan darslar ishlab chiqiladi.   Qo'llanmada o'qituvchilar va ota-onalar uchun zarur uslubiy tavsiyalar mavjud, shuningdek boshlang'ich sinf o'quvchilarining og'zaki va yozma nutqini rivojlantirish bilan bog'liq asosiy nazariy masalalar qisqacha bayon qilingan. Amaliy qismda hikoya-insho uchun tayyorgarlik mashg'ulotlari, insholar rejalari, qo'llab-quvvatlanadigan so'zlar va iboralar (nutq bo'shlig'i deb ataladi), shuningdek, tavsiya etilgan rasmlardagi insholar namunalari mavjud. Kitobda insholar (alohida mavzu, tabiiy hodisalar, syujet rasmidan olingan tavsiflar) va insholar (syujet rasmlari va bir qator syujet rasmlari) taqdim etilgan.   Kitob o'qituvchilar va ota-onalarga boshlang'ich sinf o'quvchilarining nutqini rivojlantirish ustida ishlashga yordam beradi. Taklif etilgan qo'llanma sizga bolalaringizning nutqini rivojlantirish darslarida yordam beradi. Bolaning nutqi qanchalik rivojlanganiga qarab, uning muvaffaqiyati nafaqat savodxonlikni o'zlashtirishga, balki umuman o'rganishga ham bog'liqdir. Nutq - bu aqlning ham, madaniyatning ham ko'rsatkichidir. Afsuski, kichik maktab o'quvchilarining og'zaki tili tez-tez yomon va monoton bo'lib, juda oz so'z boyligi bilan cheklangan, shuning uchun hatto kichik bir yozma matn yaratish ham bolalar uchun jiddiy qiyinchiliklarga olib keladi. Qoidaga ko'ra, talaba tomonidan yaratilgan matn qisqa va o'xshash jumlalardan iborat. Unda mantiqiy ketma-ketlik tez-tez buziladi, jumlalar chegaralari noto'g'ri belgilanadi, bir xil so'zlar asossiz takrorlanadi. Ota-onalar va o'qituvchilarning vazifasi bolalarning og'zaki va yozma tilini doimiy ravishda rivojlantirishdir. Bolaga izchil hikoya yozishni o'rgatish, insho yozishni o'z fikrlaringizni to'g'ri, izchil va chiroyli ifoda qilishni o'rgatish demakdir. Nutqni rivojlantirish bo'yicha ishlar juda ko'p vaqt talab etadi, ko'p vaqtni talab qiladi. O'rganishni boshlashning eng oson va samarali usuli bu vizual materiallardan foydalanish. Bizning qo'llanmamizda siz yosh o'quvchilar bilan darslar uchun mo'ljallangan rasmlar bilan rangli yorliq topasiz. Farzandlarida savodli nutqni rivojlantirish haqida qayg'uradigan ota-onalar ushbu kitobda barcha kerakli tavsiyalarni topadilar. Qo'llanmada asosiy nazariy masalalar bayon qilinadi: matn turlari, rasmdagi insholar turlari, ular ustida ishlash. Amaliy qismda tayyorgarlik mashqlari va insholar rejalari, qo'llab-quvvatlanadigan so'zlar va iboralar (nutq bo'shlig'i deb ataladi), shuningdek, tavsiya etilgan rasmlardagi insholar namunalari mavjud. Qo'llanma faqat tavsiflovchi matnlar va hikoya matnlari bilan shug'ullanadi. Shuni unutmangki, asosan boshlang'ich maktabda ish aralash matnlarni (tasvirlash elementlari yoki mulohaza elementlari bilan hikoya qiluvchi matnlar) yaratishga qaratilgan. Rasmdagi quyidagi insholar turlari: 1) bitta predmetning insho-tavsifi; 2) tabiiy hodisani tavsiflovchi insho; 3) bir qator syujetli rasmlarning insho-tavsifi; 4) syujet rasmiga ko'ra insho-rivoyat; 5) bir qator syujetli rasmlar bo'yicha insholar. Birinchidan, siz rasmdagi og'zaki hikoya bilan cheklanishingiz mumkin, va keyin matnni yozishni davom eting. Sinflar vaqti-vaqti bilan o'tkazilmasligi kerak. Faqat tizimli darslar ijobiy natija beradi. Sizga muvaffaqiyat tilaymiz! TEXT Matn  - Bu ikki yoki undan ortiq jumlalar ma'noga bog'liq. Matn ma'lum bir mavzuga bag'ishlangan va asosiy fikrga ega. Mavzu  matn - bu matn nima demoqda. Asosiy fikr  matn muallifni o'quvchini ishontirmoqchi bo'lgan narsadir. Har bir matnning nomi bor - sarlavha.  Matnni saralash uchun siz uning mavzusi yoki asosiy g'oyasini qisqacha nomlashingiz kerak. Odatda matn uch qismdan iborat. 1. Kirish. 2. Asosiy qism. 3. Xulosa. Har bir matn qismi qizil chiziq bilan yozilgan. Matnlarning uch turi mavjud: tavsif, rivoyat, mulohaza. Ta'rif  - ob'ektlar, odamlar, hayvonlar, o'simliklar yoki tabiiy hodisalarni tasvirlaydigan matn. Ta'rifning maqsadi mavzu haqida eng to'liq va aniq ma'lumot berishdir. Matn tavsifiga siz qanday savollarni berishingiz mumkin? qaysi biri? qaysi biri?

Ta'rif matni sifatlar, taqqoslashlar, majoziy iboralar bilan to'la. Ta'rif matnining tashqi ko'rinishi.

1. Kirish (tavsif mavzusi).

2. Asosiy qism (mavzuning o'ziga xos xususiyatlari).

3. Xulosa (baholash). Rivoyat  - har qanday voqea, hodisa haqida ma'lumot beradigan matn. Matn-hikoya savolni so'rashi mumkin, u nima qiladi? Fe'llar rivoyat matnida qo'llaniladi. Izohli matnning tashqi ko'rinishi. 1. Kirish (harakatning boshlanishi). Nima uchun kirpi juda ko'p olma kerak deb o'ylaysiz? 2. Eng muvaffaqiyatli sarlavhani tanlang. "Zo'r kirpi" "Kirpi olma hosilini qanday olib ketdi" 3. Hikoyalar rejasini tuzing. 6. Hikoyani olish uchun ushbu tartibda jumlalarni o'qing. Hayvon daraxtga chiqdi. Kirpi uyga yugurdi. Barchasini igna ustiga qistirdim. Kirpi olma yig'ib oldi. U igna bilan novdadan sakrab tushdi. 7. Reja, so'zlar va iboralarni qo'llab, matnli hikoya yarating. II. Reja. 1. Kirish. Olma katta hosil. 2. Asosiy qism. O'rim-yig'imning g'ayrioddiy usuli. 3. Xulosa. Mazali taom. Pishib etish, mevalarni yig'ish, katta olma hosilini yig'ish, novdaga ko'tarilish, daraxtdan sakrash, terib olish, bayram qilish ajoyib g'oyasi. IV. Namuna tarkibi. Kirpi qanday qilib olma hosilini olib ketdi. Kuz keldi. Olma daraxtlarida pishgan meva mevalari. Kirpi kun bo'yi ishladi va mazali olma katta hosilini yig'di. Hayvon shunchalik ko'p olma olish haqida o'ylardi. Va keyin uning xayoliga ajoyib bir fikr keldi! Kirpi yig'ilgan olma tepasida joylashgan novdaga chiqdi. U daraxtdan sakrab tushdi va menga igna bilan yiqildi. Barcha mevalar kirpi ignalariga qadalgan. Bitta olma ham qolmagan. Xursand bo'lgan kirpi uyga yugurdi. Endi, qishdan oldin, tejamkor hayvon mazali mevalardan bahramand bo'ladi. Savollarga javob bering. Rasmda kim ko'rsatilgan? Ob-havo qanday edi? Soyabon bilan nima bo'ldi? Qarg'a soyabonni qanday sozladi? "Qanday qilib soyabon uyaga aylandi" "Soyabon uyasi" "Qora qarg'aning g'ayrioddiy uyasi" 5. So'zni o'zgartiring qiz, qurmoq, aylanmoq ma'no yaqin bo'lgan so'zlar. 6. Iloji boricha ko'proq сын nomlarini tanlang ob-havo, shamol, in, jo'jalar. 7. Jumlalarning har bir qatoridagi so'zlarni tuzing. Soyabon uchib chiqdi, qo'llari, qizlari, shamol birdan va Panjalar, yopishib olish, unga, qush Tayyorlangan, shinam, qarg'a, soyabon, in 8. Boshqacha ayt. Yomg'ir yog'di. Soyabon qarg'alar uchun yangi uyga aylandi. II. Reja. 1. Kirish. Yomg'irda yur. 2. Asosiy qism. Qaroqchi shamol soyabonni pufladi. Qarg'aning baxtli topilishi. Jo'jalarning ko'rinishi. 3. Xulosa. Baxtli oila uchun yangi uy. III. Kalit so'zlar va iboralar. Yomg'irli ob-havo, shamol, panjalariga yopishib, qulay uyasi, tomoq qichqirig'i, yangi uy. IV. Namuna tarkibi. Qanday qilib soyabon uyaga aylandi. Yomg'irli bulutli ob-havo edi. Ksyusha uyda o'tirmadi. Katta soyabon olib, sayrga chiqdi. Ob-havo yomonlashdi. Yomg'ir yanada qattiq yog'di. To'satdan shamol esib, qizning qo'lidan soyabonni oldi va tepaga otildi. Kseniya hech qachon soyabonni ushlay olmagan. Qarg'a o'tib ketdi. U havoda aylanayotgan soyabonni ko'rdi. Qush panjalari bilan unga yopishib olib, daraxtga sudrab bordi. Qarg'a somonni, novdalarni, moxlarni soyabonga tortdi va u qulay uyaga ega bo'ldi. Bahorda ajoyib qichqiriq paydo bo'ldi. Ular doimo och edilar. Qarg'a jo'jalariga qurtlarni olib kela olmadi. Shunday qilib, soyabon baxtli oila uchun yangi uyga aylandi. DO'STLAR yordam berdi I. Tayyorgarlik ishlari. 1. Voqealar ketma-ketligini tiklash. 2. Savollarga javob bering. Rasmda qaysi mavsum ko'rsatilgan? Bolalar nima o'ynashdi? Yigitlarning eng yoshi qaerda yugurdi? Unga nima bo'ldi? Bolaning harakati nima? Yigitlar qanday qilib kichkina do'stini saqlab qolishdi? 3. Maqol mos keladimi? "Do'stlar muammoga duch kelishmoqda"   bu hikoyaga? 4. Eng muvaffaqiyatli sarlavhani tanlang. "Chaqaloq muammoga duch kelmoqda" "Do'stlar yordam berdi" "Qishki ko'ngil ochish" 6. So'zni o'zgartiring bolalar, o'ynang, choping, muzli ma'no yaqin bo'lgan so'zlar. 7. Boshqacha ayt. Yupqa muz yorildi. Yigitlar chaqaloqqa suvdan chiqishga yordam berishdi. 8. Jumlalarning har bir qatoridagi so'zlarni tuzing. Slayd, chaqaloq, silliq, muz bo'lib qoldi Qal'a, qurilgan, qorli, bolalar Uzoq, ushlab turing, bola, do'st, tayoq Suv, qichqirgan, muzli chaqaloq, ichkariga tushib, yiqilib, jumlalarni shu tartibda o'qing voqea yuz berdi. 9. Reja, so'zlar va iboralarni qo'llab, matnli hikoya yarating. II. Reja. 1. Kirish. Bolalar o'ynashmoqda. 2. Asosiy qism. Bola hovuzga yugurdi. Bola muzdan tushdi. Yigitlar kichik do'stini qutqarishdi. 3. Xulosa. Do'stlar qiynalmoqda. III. Kalit so'zlar va iboralar. Qish kuni, qordan qurilgan qal'a, sirpanish, suzish, suvda bo'lish, shoshilish, tortish, tortish, do'stlar. IV. Namuna tarkibi. Do'stlar yordam berishdi. Bu aniq qish kuni edi. Bolalar qartop o'ynashdi, qor qal'asi qurishdi. Kichkinagina Ilyusha hovuzga o'zi yugurdi. U muz ustiga yugurib chiqdi va uning ustiga sirg'ala boshladi. To'satdan yupqa muz yorildi. Bir zumda bola yiqilib tushdi va suvga tushib qoldi. Qo'rquv va sovuqdan u qichqirdi. Yigitlar qichqiriqni eshitib, hovuz tomon yugurishdi. Vanya xafa bo'lmadi va do'stiga uzun tayoq uzatdi. Ilyusha uni ushlab oldi. Bolalar bolani suvdan tortib olishdi. Buning ajablanarli joyi yo'q: "Do'stlar muammoga duch kelishdi". Marsga uchish I. Tayyorgarlik ishlari. 1. So'zni eshitganingizda nimani tasavvur qilasiz bo'sh joymi? 2. Berilgan so'zlar bilan qofiya chiziqlarini yarating. Parvoz - Yulduzlik Martian - musofir 3. Savollarga javob bering. Sizningcha, rasmlarda haqiqiy voqealar yoki xayoliy narsalar tasvirlanganmi? Nima uchun? Bola qanday uchmoqchi edi? Tasavvur qiling. Raketa ostidagi yosh kosmonavt nimani ko'rishi mumkin? Erlinlar va marsliklar nima haqida gaplashmoqda? 4.