İbtidai və ali sinir fəaliyyəti

ŞƏRTİ VƏ ŞƏRTSİZ REFLEKSLƏR 
Şərtsiz reflekslər orqanizmin anadangəlmə reasialarıdır:onlar tarixi inkişaf 
prosesind
ə əmələ gəlib,irsiyyətə keçərək nəsildə nəslə ötürür.Şərfi reflekslər isə insanın 
h
əyatı boyu əmələ gəlir,möhkəmlənir,tormozlanır,eyni zamanda ,fərdi xarakter 
daşıyır.Belə ki, Şərfi reflekslər növün bir fərdində formalaşa bilər,digər fərdə isə olmaya 
bil
ər. Şərtsiz reflekslər yaranması üçün xüsusi şəraitin olması o 
g
ədərdə vacib deyil.Bu refleks o zaman fəaliyyətə başayır ki,müəyyən reseptorlara 
adekvat qıcıqlandırıcı təsir göstərsin. Şərfi reflekslər meydana çıxması üçün xüsusi şərait 
lazımdır,yəni,müəyyən qıcıqlandırıcılar hər hansı bir reseptor sahələrə müxtəlif qüvvə və 
zaman daxilind
ə təsir göstərməlidir, qıcıqlandırmalıdır. 
Şərtsiz reflekslər nisbi sabit,dayanaqlıdır,dəyişməzdir və bütün həyatı boyu 
saxlanılır.Şərti refleks isə dəyişkəndir və nisbətən labirdir. 
Şərtsiz refleksin həyata keçməsi üçün əsasən mərkəzi sinir sisteminin qabıqaltı nahiyəsi 
iştirak etməlidir.Ali məməlilərin baş beyninin böyük yarımkürələrinin qabığını çıxardıqda 
da bu refleksl
ər (şərtsizlər) əmələ gəlir.Ancaq yarımkürələrin qabığını çıxardıqdan sonra 
şərtsiz reflekslərin reaksiyasının xarakteri və təzahürü pozulmur.Bu isə şərtsiz 
refleksl
ərin qabıq nahiyə ilə şirbaşa əlaqədar olmasını əsaslandırır. 
Şərtsiz reflekslərin miqfdarı o qədər də çox deyil.Onların özləri orqanizmi daim 
d
əyişən ətraf aləmə uyğunlaşdıra bilmir. 
Şərti reflekslər isə çoxsaylıdır ,orqanizmin həyatı boyu əmələ gəlir,onlardan bir 
çoxu h
əyat şəraiti dəyişən zaman bioloji əhəmiyyətini itirir və yeni şərti reflekslər 
formalaşır.Elə bunun nəticəsində heyvan və insanlar dəyişilən şəraitə nisbətən yaxşı 
uyğunlaşır. 
İnsan orqanizmindəki bütün şərtsiz refleksləri İ.P.Pavlov 6 qrupa ayırıb: 
1.Müdafi
ə refleksi. Bu refleks asqırma,öskürmə,qusma kimi reflekslər 
olub,
əsasən,qıcıq mənbəyindən xilas olmaq,uzaqlaşmaq xarakteri daşıyır.