Ichki va tashqi motivatsiya. Motivatsion omillar

Dars reja:

1. 
   Ichki va tashqi motivatsiya.
   
2. 
   Motivatsion omillar.
   
3. 
   Ichki va tashqi motivatsiyaning xususiyatlari.
   

1. 
   O`rganuvchining o`qish jarayoniga munosabatini hal qiluvchi omillardan biri – bu uning motivatsiyasi. Motivatsiyani 2 ga bo`lishimiz mumkin: ichki va tashqi. Ichki motivatsiyasi bor inson biror ishni shunchaki o`sha ish unga yoqqani uchun bajaradi. Tashqi motivatsiya esa shu ishdan biror manfaat bo`lganda yuzaga keladi.
   
2. 
   Masalan, matematikadan qaysidir masalani qiziquvchanligi sababli yechishga intilish bu ichki motivatsiya. O`sha masalani yaxshi baho olish yoki o`qituvchidan dakki eshitmaslik uchun yechish – bu tashqi motivatsiya.
   
3. 
   Ayrim o`qituvchilarning xatosi shuki, ular ta`lim jarayonida asosan tashqi motivatsiyaga suyanib qolishadi. Turli sovga`lar, stikerlar, maqtovlar ko`rinishidagi mukofotlash va jarima, qattiq tanbeh va hatto jismoniy choralar ko`rinishidagi jazolar asosiga o`qish jarayoni taskil etiladi. Ko`p sonli tadqiqotlar natijasiga ko`ra, tashqi motivatsiya shundoq ham ichki motivatsiyasi bor insonning ana shu ichki motivatsiyasini yo`qotishiga olib kelishi mumkin.
   
4. 
   Slaydni gapiraman.(tashqi va ichki)
   
5. 
   Bir hazilomuz hikoyada aytilishicha, bir cholning uyi yonida yosh bolalar muntazam beysbol o`ynashni odat qilishibdi. Shovqin va to`polondan charchagan chol ajoyib yo`l tutibdi. U bolalarni chaqirib, «uyimning yonida besybol o`ynasanglar, 5 dollardan har biringga beraman» debdi. Shundoq ham har kuni bu yerga kelib, beysbol o`ynab yurgan bolalar cholni tentakka chiqarishsa-da, bunga xursandchilik bilan rozi bo`lishibdi. Bir muddat bolalarga 5 dollardan berib yurgan chol, bir kuni bolalarni chaqirib, endi 5 emas, 1 dollardan berishini aytibdi. Bolalar biroz hafalik bilan buni ham qabul qilishibdi. Yana ozroq vaqtdan so`ng esa, chol bolalarga «endi sizlarga pul bermayman, lekin shu yerga kelib, beysbol o`ynab tursanglar xursand bo`laman» debdi. Bu safar bolalar «agar pul berilmasa, bu sassiq joyda beysbol o`ynamaymiz» deb taklifni rad etishibdi.
   
6. 
   Qolaversa, mukofot va jazo tizimi vaqt o`tgan sari o`z ta`sirini yo`qotadi, va o`quvchilarda motivatsiya saqlash uchun mukofot va jazolar darajasini tobora oshirib borishga to`g`ri keladi. Mukofot va jazolar berilmay qo`yganda esa, motivatsiya butkul yo`qolish xavfi bor.
   
7. 
   Ichki motivatsiyaning asosiy shartlaridan biri bu – ixtiyoriylik. Har ikki tomon, o`quvchi ham, o`qituvchi ham darsga xohlab, o`z ixtiyori bilan kelayotgan bo`lishi juda muhim. Shu bois, o`rganuvchi va o`rgatuvchilarning xohish-istaklarini yaxshi aniqlash, ularga nima kerag-u, nima kerak emasligidan ogoh bo`lish zarurdir. O`quv muassasa rahbariyati o`qituvchilarning kayfiyati, ishga bo`lgan intilishini ijobiy bo`lishi uchun mehnat sharoitlari hamda muassasadagi psixologik muhitni yaxshi holatda saqlashi ham juda muhim. Zero, o`qituvchidagi intilish va qiziqish o`quvchiga ham o`tadi, va aksincha, o`qituvchi ham faqat tashqi motivatsiya asosida ishlayotgan bo`lsa, darsda u o`quvchilardagi ichki motivatsiyani so`ndirib qo`yishi ham hech gap emas.
   
8. 
   Motivatsiya masalasi nafaqat ta`lim, balki deyarli hamma sohalarga tegishli. Buni anglagan ish beruvchilar tobora ko`proq ish joyini xursandchilik joyiga aylantirishga, har bir xodim o`z mehnatidan chinakamiga rohatlanishiga e`tibor qaratishmoqda.
   
9. 
   Slayd. Aslida, barcha motivatsion omillarni ikkita g'oyaga qisqartirish mumkin:
   

• 
  Rohatlaning. Bular ijobiy omillar.
  
• 
  Yomonlikdan xalos bo'ling. Bu salbiy omillar.
  

Tashqi va ichki motivatsiya, ijobiy va salbiy omillar turli yo'llar bilan, turli yo'nalishlarda harakat qiladi va har doim turli xil natijalarga olib keladi. Albatta, odamlar ma'lum darajada ta'sir qilishning barcha turlaridan ta'sirlanadi. Biroq, har bir kishi hali ham bir yo'nalishni afzal ko'rishini ko'rish mumkin. Birini doimo rag'batlantirish, qo'rqitish kerak, ikkinchisi esa mukofot va'da qilish uchun etarli.
Aniqlik uchun quyida xodimlarni rag'batlantirish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan jadval mavjud.

10. 
    Slayd jadval.
    
11. 
    3-reja. Ichki motivatsiyaning xususiyatlari:
    

1. 
   Yangilikka intilish. Mutlaq yangilik va yangilikni tanish stimullarning g'ayrioddiy kombinatsiyasi sifatida ajratish.
   
2. 
   Jismoniy faollikka intilish.
   
3. 
   Dunyoni samarali, mohirona, tejamkor o'rganishga intilish. Inson mahoratli va malakali bo'lish uchun ko'plab harakatlarni amalga oshiradi. Bunga qanday erishish mumkin? Trening orqali. Dunyoning samarali rivojlanishiga intilishning yuqori darajasi - bu yaratishga, takomillashtirishga intilishdir. Inson buni nafaqat sifatni yaxshilash uchun, balki yaxshi tayyorlangan narsadan qoniqish hissi tufayli ham qiladi. Dunyoning nomukammalligini ichki rad etish insonni ijodkorlikka undaydi. Bu yerda mukofot ularning mukammalligidan zavqlanish, o'zini yangi narsa yaratishga qodir shaxs sifatida hurmat qilishdir.
   
4. 
   O'z taqdirini o'zi belgilashga intilish - inson shaxsining har tomonlama rivojlanishiga mos keladigan doimiy faoliyat doirasidan. Inson o'z faoliyatining manbai bo'lishga intiladi.
   
5. 
   O'z-o'zini anglash, o'zini namoyon qilish, o'z-o'zini anglash. O’z mohiyatini erkin anglab yetgan, eng yuksak qoniqish va baxt tuyg‘usini boshdan kechirgan holda, o‘zini-o‘zi to‘ldiradigan shaxs, ya’ni ruhiy jihatdan sog‘lom, yetuk shaxs, uning o‘sishini amalga oshiradi. Bu erda malaka, samaradorlik va o'z taqdirini o'zi belgilash hissi ham namoyon bo'ladi.
   

Tashqi motivatsiyaning xususiyatlari:

1. 
   Boshqa odamning ma’qullashiga erishish uchun maqsadga erishishga intilish;
   
2. 
   Bu ichki motivatsiya uchun ko’prik bo’lishi;
   
3. 
   Tashqi mukofotlar, shaxsning dastlabki qiziqishi bo’lmagan narsada ishtirok etishga qiziqish uyg’otishi.
   

12. 
    Psixologik test.