Ijtimoiy-iқtisodiy tizimlar va mulkchilik munosabatlari

13-rasm.
Kichik biznesni qo’llab-quvvatlash yo’nalishlari.
14-jadval 
 
 
 
 
 
 
 
 
O’zbekistondagi monopolist korxonalar va ulardagi monopol mahsulotlar 
turlari miqdori 
Sektorlar 
2005 
2006 
2007 
2008 
2009 
KS 
MS 
KS 
MS 
KS 
MS 
KS 
MS 
KS 
MS 
Кичик бизнесни qўллaб-qуввaтлaш 
йўналишлари 
Кичик бизнес вa xусусий тaдбиркорлик 
субъектлaрини тaшкил qилиш 
йўллaрини соддaлaштириш 
Кичик бизнес вa xусусий тaдбиркорлик 
субъектларининг ресурслaрдaн 
фойдaлaниш имкониятларини 
кенгайтириш 
Кичик бизнес вa xусусий тaдбиркорлик 
секторини кредитлaш 
Кичик бизнес вa xусусий тaдбиркорлик 
субъектлaри фaолияти учун кўпроq 
эркинликлaр бериш 
Кичик бизнес вa xусусий тaдбиркорлик 
субъектлари томонидан дaвлaт 
буюртмaлaрини олиш 
Молия вa стaтистикa hисоботлaри 
тизимини янaдa соддaлaштириш 
Хaлqaро aмaлиётгa мувофиq 
дaромaдлaрнинг йиллик деклaрaцияси 
шaклигa босqичмa-босqич ўтиш 
Тaдбиркорлик субъектлaри ишлaб 
чиqaрaётгaн мahсулотлaрни сотиш учун 
янги имтиёзлaр бериш 
Xисоботлaрни вaколaтли дaвлaт оргaнлaригa 
электрон шaклдa тaqдим этиш 

---

43 
Non 
va 
non 
mahsulotlari, 
bug`doy 
1 
2 
1 
2 
1 
2 
1 
2 
1 
2 
Ko’mir 
1 
2 
1 
2 
1 
2 
2 
2 
2 
2 
Gaz 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
Oziq-ovqat 
19 
7 
17 
7 
17 
7 
24 
8 
22 
8 
Engil sanoat 
10 
9 
8 
7 
7 
5 
2 
4 
1 
1 
Mahalliy sanoat 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
- 
1 
- 
- 
Neft-kimyo 
sanoati 
14 
23 
16 
23 
16 
23 
20 
23 
20 
23 
Mashinasozlik 
25 
37 
24 
36 
20 
27 
16 
23 
15 
20 
Qurilish 
materiallari 
19 
12 
24 
12 
31 
16 
25 
16 
25 
15 
Xizmatlar 
142 
73 
132 
72 
126 
69 
114 
65 
103 
74 
Boshqa 
tarmoqlar 
20 
12 
16 
12 
16 
12 
19 
11 
20 
15 
Jami 
253 180 242 176 238 166 225 157 211 162 
Izoh: KS – monopolist korxonalar; 
MS – monopol mahsulot va xizmatlar turlari. 
Mamlakatimizda monopolistik faoliyatni cheklash borasida amalga 
oshirilayotgan chora-tadbirlar, jumladan, yangi korxonalarni tashkil etish, xususiy 
tadbirkorlikni rivojlantirish, tovar bozorlariga yangi xo’jalik yurituvchi 
sub’ektlarni kiritish orqali raqobat sezilarli darajada kuchayishiga qaramasdan bir 
qator tarmoqlarda monopolizm hali ham saqlanib qolmoqda. Ayniqsa, ishlab 
chiqarish kapital sig`imining kattaligi, katta quvvatga ega bo’lgan agregatlardan 
foydalanilishi va texnologiya jarayonlarining uzluksizligi kabi ob’ektiv sabablar 
ayrim tarmoqlarda raqobatning rivojlanishini qiyinlashtirib qo’ymoqda.
Shu bilan bir qatorda, Prezidentimiz amaldagi
 
“Tovar bozorlarida 
monopolistik faoliyatni cheklash va raqobat to’g`risida”gi Qonun bugungi kunda 
eskirganligi va zamon talablariga javob bermay qolganligi, shuni e’tiborga olgan 
holda, “Raqobat to’g`risida”gi yangi Qonunni ishlab chiqishimiz va qabul 
qilishimiz zarurligini ta’kidlab o’tdi.
 
Ushbu qonunda monopolistik faoliyatni 
nafaqat tovarlar bozorida, balki moliya bozorlarida ham tartibga solishni nazarda 
tutish lozim. Shuningdek, birja savdolarida ham monopoliyaga qarshi 
mexanizmlarni, akstiyalarni sotib olish, qo’shish va birlashtirish bitimlarini 
tartibga solish va nazorat qilish tartib-qoidalarini soddalashtirish bo’yicha 
normalarni ushbu qonunga kiritish maqsadga muvofiqdir. 
Ma’lumki, milliy iqtisodiyotning tarkibiy tuzilishini o’rganishga bir necha 
jihatdan, ya’ni tarmoq tarkibi, hududiy tarkibi, takror ishlab chiqarish va 
funkstional tarkibi, kapitalning konstentrastiyalashuvi darajasi hamda ijtimoiy-
iqtisodiy tarkibi jihatidan yondashish mumkin. Iqtisodiyotning ijtimoiy-iqtisodiy 
tarkibi mazmunan iqtisodiyot tuzilishiga sektorlar jihatidan yondashuvni ham 
anglatadi. Iqtisodiyot sektori – bu iqtisodiyotning yirik qismi hisoblanib, u nazariy 

---

44