Ikki eshik orasi

114 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
to‘zonlari Ichida dovdirab yo‘ldan toyib hayot so‘qmoqlariga kiradi va eriga xiyonat 
qiladi. Umar zakunchining hiylasiga uchib unga o‘ynash bo‘ladi. Muallif bu 
voqealardan muhim ma’naviy xulosa chiqaradi — Umar zakunchi bag’ri toshligi, 
nopokligi uchun, Ra’noning subutsizligi, o‘ylamay ish qilishi, o‘z baxtini ardoqlab 
avaylamagani uchun keyinchalik butunlay baxtsiz bo‘lishadi. Ular odamlar nazaridan 
qolib, iztiroblarga, ruhiy qiynoqlarga to‘la hayot kechirishga majbur bo‘lishadi. Mening 
fikrimcha ular shunga loyiq edilar!!! Ra’noning hamma narsasi bor edi, hattoki umr 
yo‘ldoshi Shomurod uni jonidan ortiq ko‘rardi, lekin Ra’no buning qadriga yetmadi. 
Ra’no o‘z nafsining qurboni bo‘ldi. Hattoki dunyodan ko‘z yumganida farzandi 
Muzaffar uni so‘nggi yo‘lga kuzatish uchun ham bormaydi! Oilaga hiyonat bu — 
vatanga hiyonat demakdir!
“Ikki eshik orasi” romani personajlarga boyligi bilan kitobxonni o‘ziga jalb etadi. 
Ularning orasida Orif oqsoqol, Xusan Duma, Komil tabib kabilar ajralib turadi. Muallif, 
ayniqsa, Orif oqsoqol obrazini mukammal chizishga muvaffaq bo‘lgan. U xalq 
o‘rtasida katta obro‘ga ega, eng og’ir damlarda ham odamlarni qiyin ishlarga 
otlantiroladi. U ko‘pgina o‘zbek qariyalari kabi tashabbuskor va donishmand. Ayni 
choqda haqiqatni yuzga aytishdan cho‘chimaydigan shartaki, jasoratli odam. U 
odamlarni baholashda o‘z me’yoriga ega — odamning belida belbog’I bo‘lishi kerak. 
Belbog’ uning uchun mardlik, tantilik, odamiylik belgisi.
Asarda Kimsan Husanovning ham obrazi muvaffaqiyatli chiqqan. U roman 
voqealarida kam ishtirok etgan bo‘lsa ham ikki bobdagi hikoyasi orqali uning tanti, 
mard,oriyatli, jasur—belida belbog’i bor yigit ekanligini bilishimiz mumkin. U vatani 
uchun o‘z jonini fido etadi. 
Romanda ayollar obraziga ham keng o‘rin berilgan. Ular ichida, ayniqsa, Qora 
amma ajralib turadi. Qora amma—mehribon, soda, bardoshli va jafokash ayol. Uning 
obrazida urush davridagi o‘zbek onalarining siymosi tasvirlangan. U boshiga tushgan 
barcha ko‘rgiliklarni sabr-bardosh bilan yengib o‘zida yashashga kuch topadi.qora 
amma olti farzandini yerga qo‘yib, bittagina Kimsaniniyer-u ko‘kka ishonmasdan katta 
qildi. Yurtda mudhish urush boshlangach, miq etmay, el-yurt ishiga kamarbasta bo‘lsin 
deb yolg’iz farzandi –Kimsanini urushga kuzatadi. Biroq o‘g’li urushdan qaytmaydi, 
lekin mushtipar ona bu xabarga ishonmaydi. Hattoki, yillar o‘tsada unga a’za ochmaydi. 
Ona… bu zotni ta’riflashga til ojizdir! 
Romandagi yana bir ayol obrazi bu – Robiya. Afsuski, unga ham taqdir kulib 
boqmadi. Yoshligida onasidan yetim qoladi va otasi tarbiyasida ulg’ayadi. Robiya juda 
aqlli, matonatli, go‘zal bir o‘zbek qizi sifatida asarda tasvirlanadi. Urush tugaganiga bir 
necha yil bo‘lsada, sevgilisi Kimsanni sadoqat bilan kutishda davom etadi. Ammo… 
Ammo taqdirning gardishi bilan u o‘zining tutungan tog’asiga turmushga chiqishga 
majbur bo‘ladi. Ra’noning qilgan nomaqul ishlari uchun Robiya jabr chekadi. U sabrli, 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 1 ǀ 2022