Azərbaycan ərazilərinin arxeoloji cəhətdən öyrənilməsi. Qeyd edildiyi kimi, Azərbaycanda ilk insanların meydana gəlməsini 1,5- 2 mln. il bundan əvvələ aid edilir. Azərbaycan ərazisi təbii-coğrafi cəhətdən dünyanın ən zəngin və əlverişli zonalarından biridir. Burada ibtidai insanın yaşaması üçün hər cür şərait olmuşdur. Bol içməli su, zəngin bitki və heyvanat aləmi, təbii mağaraların olması bunu sübut edir. Təbii mağaralara, qayaaltı sığınacaqlara, açıq hava şəraitində insanların yaşadığı düşərgələrə Qarabağda Azıx, Tağlar, Kəlbəcərdə Zar, Qazaxda Daş Salahlı, Damcılı, Naxçıvanda Qazma, Lerikdə Buzeyir, Zuvandçay və digər mağaralarında rast gəlinir və burada aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı ibtidai insanların əmək alətləri və ovladıqları heyvanların sümükləri tapılmışdır.
Alt Paleolit ilk insan tipinin yaranmasından 100 min il bundan əvvələ qədər davam etmişdir. Bu günədək Azərbaycan ərazisində aparılan arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində 30-dan artıq paleolit abidəsi müəyyən olunmuşdur ki, arxeoloji tapıntıların əhəmiyyətinə görə onlardan ən önəmlisi Azıx, Tağlar, Daşsalahlı, Qazma, Buzeyir və Zuvandçay mağara düşərgələridir. Alt paleolit abidələrində aparılan tədqiqatlar zamanı 4 arxeoloji mədəniyyət - olduvay (ən qədim), qədim aşel, aşel və Mustye mədəniyyətləri müəyyən olunmuşdur. Adı çəkilən mağaralarda Azərbaycan arxeoloqlarının apardığı elmi tədqiqatlar nəticəsində, keçmiş SSRİ ərazisində ilk dəfə olaraq çaydaşı alətləri mədəniyyəti müəyyən olunmuşdur. Bu baxımdan çoxtəbəqəli Azıx mağara düşərgəsində aparılan tədqiqatların xüsusi elmi əhəmiyyəti vardır.
