İkt-baza bilikləri

Hazırki epidemiologiya elminin inkişaf istiqamətləri
Hal-hazırda elmlərin inkişafı biri – biri ilə bağlı olan 2 tendensiya ilə davam edir.
1. Elmdə ixtisaslaşma;
2. Birləşmə (inteqrasiya) - yəni elmi inkişaf nəticəsində alınmış nailiyyətləri
birləşdirmək və yeni elmi istiqamət müəyyən etmək;
Elmlərin inkişafında olan bu xüsusiyyət epidemiologiyaya da aiddir. Belə ki, son
illərdə epidemiologiyanın bir çox hissələri sərbəst elmlərə çevrilmişdir. Bura
immunologiyanı, dezinfeksiyanı, deratizasiyanı, paratizologiyanı və s. göstərmək
olar. Digər tərəfdə ədəbiyyatlarda yeni birləşmiş elmi terminlərə rast gəlmək olar.
Belə terminlərə : “seroloji epidemiologiya”, “epidemioloji coğrafiya”, “Təcrübi
epidemiologiya”, “Stastistik epidemiologiya” və s. aiddirlər.
Seroloji epidemiologiya:
Epidemik prosesin inkişafında fərdi və kollektiv immunitetin böyük əhəmiyyəti
vardır. Yeni seroloji metodlara yiyələnməklə əhali arasında fasiləsiz olaraq dəyişən
immunitetə nəzarət etmək olur ki, bu da insanları vaxtında infeksion xəstəliklərdən
qorunmasına kömək edir.
Seroloji epidemiologiyaya aid olan kütləvi seroloji metodlar vasitəsilə (bura
dəri allergik və immunoloji sınaqlar, qan zərdabının müayinəsi və s.) nəinki əhalinin
immunoloji vəziyyəti öyrənilir, eyni zamanda infeksion xəstəliklərin diaqnozunu
aydınlaşdırmaq olur.
Epidemiologiyanın bu sahədə olan inkişafı gələcəkdə praktikada böyük
nailiyyətlər qazanılmasını göstərir.
Coğrafi epidemiologiya:
Hələ qədim zamanlardan yerin coğrafi xüsusiyyətlərinin əhalinin sağlamlığına
təsiri məlum idi. Belə ki, bu sahədə ilk elmi əsər Hippokrata aid edilir. Alim özünün
“Hava, su və yer” haqqında olan əsərində xarici mühitin insan sağlamlığına təsirini
izah etməyə çalışmışdır.
XIX əsrin axırları və XX əsrin əvvlərindən başlayaraq bu sahədə geniş elmi
işlər aparılmağa başlanılmışdır. Coğrafi epidemiologiyanın inkişafında sovet
alimlərindən Zabolotnının, Pavlovskinin, Skryabinin, Pitreşovun və başq.böyük
xidmətləri olmuşdur.

Epidemioloji ədəbiyyatın çox hissəsi üçün "Korrelyasiya səbəb olur" deməkdir. bunlar epidemioloqlar üçün açar sözlərdir. İki dəyişən arasındakı əlaqə və ya ən azı birləşmə zəruri, lakin bir dəyişənin digərinə səbəb olduğunu düşünmək üçün kifayət deyil. Epidemioloqlar, toplanmış məlumatları və biomedikal və psixosional nəzəriyyələrin müxtəlif növlərini nəzəriyyəni yarada və ya genişləndirmək, hipotezlər sınaqdan keçirmək və əlaqələr niyə səbəb olduğuna dair məlumatlı, məlumatlı məlumatlar və tam olaraq necə səbəb olduğundan istifadə edirlər.

Epidemioloqlar vurğulayırlar ki, "bir səbəb - bir təsir" anlayışı basit bir yanlış inandırıcıdır. Çox nəticələr, xəstəlik və ya ölüm olmasa, bir çox komponentli səbəblərdən ibarət olan bir zəncir və ya şəbəkədir. Nəticələr lazımi, kifayət qədər və ehtimal olunan şərait kimi seçilə bilər. Zəruri bir vəziyyət müəyyən oluna və nəzarət edilərsə (məsələn, bir xəstəlik agentinə qarşı bir antikor, bir zədədə enerji) zərərli nəticədən qaçınmaq olar. Bu günə qədər bir neçə universitet lisenziya səviyyəsində təhsil kursu kimi epidemiologiya təklif edir. Bir görkəmli bakalavr proqramı, Johns Hopkins Universitetində, ictimai səhiyyə sahəsində böyük olan tələbələrin epidemiologiya, o cümlədən Bloomberq İctimai Səhiyyə Məktəbində yüksək səviyyəli kursları ala biləcəyi yerdədir.

Epidemioloji tədqiqat həkimlər kimi klinik cəhətdən təlim keçmiş mütəxəssislər də daxil olmaqla, müxtəlif fənlər olan şəxslər tərəfindən aparılmasına baxmayaraq, rəsmi təlimlər İctimai Səhiyyə (MPH), Epidemiologiya Elmləri Magistr (MSc) Səhiyyə (DrPH), Əczaçı doktoru (PharmD), Fəlsəfə doktoru (PhD), Elmlər doktoru (ScD). Digər bir çox lisenziya proqramı, məsələn, Sosial İşlər Doktoru, Klinik Təcrübə Doktoru (DClinP), Podiatrik Tibb Doktoru (DPM), Baytarlıq Doktoru (DNP), Tibb elmləri doktoru Terapiya (DPT) və ya kliniki təlim keçmiş həkimlər, tibb elmləri doktoru və ya Tibb və Cərrahiyyə Bakalavr (MBBS və ya MBCHB) və Osteopatik Təbabət Doktoru (DO) epidemioloji tədqiqatlar və ya əlaqəli mövzularda bəzi təlimlər daxildir, lakin bu təlim epidemioloji və ya ictimai sağlamlığına yönəlmiş təlim proqramlarında təklif ediləndən az olduqca azdır. Epidemiologiya və tibb arasındakı güclü tarixi əlaqəni əks etdirən formal təhsil proqramları səhiyyə məktəblərində və tibbi məktəblərdə müəyyənləşdirilə bilər.
İctimai sağlamlıq ,sağlamlıq praktikləri kimi, epidemioloqlar bir sıra müxtəlif parametrlərdə işləyirlər. Bəzi epidemioloqlar 'sahəsində fəaliyyət göstərir'; yəni ictimaiyyətdə, ümumiyyətlə bir ictimai səhiyyə sağlamlıq xidmətindədir və xəstəliklərin baş verdiyi sahələrdə araşdırma və mübarizə aparmaq üçün tez-tez rast gəlinir. Digərləri qeyri-kommersiya təşkilatları, universitetlər, xəstəxanalar və dövlət və yerli səhiyyə şöbələri, müxtəlif Səhiyyə Nazirlikləri, Sərhədsiz Həkimlər, Xəstəliklərin İdarə Olunması və Müalicəsi Mərkəzləri (CDC), Sağlamlıq Qoruma Agentliyi, Dünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) və ya Kanada İctimai Səhiyyə Təşkilatı. Epidemioloqlar həmçinin bazar tədqiqatları və ya klinik inkişaf kimi qruplarda dərman və tibbi cihaz şirkətləri kimi qeyri-kommersiya təşkilatlarında işləyə bilər.