İkt-baza bilikləri

Türk Qoşununun Dəbdə Bağdad Ətrafında Darmadağın Edilməsi (1733) 
1733-cü ild
ə yaşanan Dəbd müharibəsi, Osmanlı İmperiyasının Bağdad ətrafında 
Nadir Şah tərəfindən darmadağın edilməsi ilə müşayiət olunur. Bu əhəmiyyətli 
hadis
ə, Qafqaz və Orta Şərq bölgəsindəki siyasi fəaliyyətin dəyişdirilməsinə səbəb 
olan bir sıra kompleks münasibətlər və müqavimətlə əlaqələndirilir. 
Nadir Şahın, Gürcüstan və Azərbaycan bölgələrində qüvvəni möhkəmləndirməsi və 
İranın Osmanlı İmperiyasına qarşı territorial iddialarını gücləndirməsi nəticəsində, 
Osmanlı hökuməti və Nadir arasında gərginliklər artmışdı. İranın Osmanlı ərazisinə 
daxil olma
ğa nail olması və Nadirin Bağdada Osmanlıları müqavimətə məcbur 
etm
əsi, Qafqaz və Orta Şərq bölgələrindəki siyasi vəziyyətin kritik dövrlərindən birini 
t
əşkil edirdi. 
D
əbd müharibəsi, Nadirin türklər ərazisində qələbə qazanmağa nail olduğu və 
Bağdadı əlində saxladığı strateji müstəqil əməliyyat idi. Bu müharibə, Nadirin hərbi 
bacarığı və strateji nəzəriyyələri baxımından əhəmiyyətli addım sayılır. O, Bağdada 
qurduğu taktiki mövqelərdən istifadə edərək türkləri məğlub edərək, regionun siyasi 
x
əritəsini dəyişdirmiş və İranın siyasi nüfuzunu genişləndirmişdir. 
Bu müharib
ənin qarşılıqlı nəticələri, Osmanlı və İran hökumətlərinin regionda 
müst
əqil siyasi maraqliarının formalaşmasında böyük rolu oynamışdır. Dəbd 
müharib
əsi, Qafqaz və Orta Şərq bölgələrindəki siyasi münasibətləri kökündən 
d
əyişdirən və iki böyük imperiyanın arasındakı münaqişələrin bir timsalı kimi 
qalmaqdadır. 
Müharib
ənin ilk günləri İran qoşunları üçün uğursuz oldu. Lakin 1733-cü ildə türk 
qoşunu Bağdad ətrafında darmadağın edildi. Elə həmin ildə orada Nadirlə Əhməd 
paşa arasında sülh müqaviləsi imzalandı. Sülhün şərtlərinə görə, Türkiyə son on ildə 
z
əbt etdiyi torpaqları İrana qaytarmalı idi. Türkiyə buna əməl etmədi, lakin az sonra 
Az
ərbaycanın cənubunda hərbi əməliyyatı dayandırdı və işğal olunmuş vilayətlərdən 
öz nümay
əndələrini geri çağırmağa məcbur oldu. Münasibətləri qismən nizama 
saldıqdan sonra Nadirqulu xan Rusiya dövlətindən də Xəzərsahili vilayətləri tərk 
etm
əsini tələb etdi.

---

Bununla 
əlaqədar olaraq Rusiya hökuməti danışıq üçün 1733-cü ilin yayında 
fövq
əladə səfiri S.Qolitsini Nadirqulu xanın düşərgəsinə göndərdi. S.Qolitsin öz 
dövl
əti adından bildirdi ki, əgər Qafqaz uğrunda İranla müharibə olarsa, Rusiya heç 
vaxt Türkiy
əyə kömək etməyəcək. Rusiya hakim dairələrini Surxay xanın Şirvandakı 
f
əaliyyəti daha çox narahat edirdi. Surxay xanın Şirvandakı hökmranlığına və 
ümumiyy
ətlə, türklərin Qafqazdakı fəaliyyətlərinə həmişəlik son qoymaq üçün 
Nadirqulu xan 1734-cü ilin iyununda Az
ərbaycana yürüş etdi.