Ildiz tizimining qismlari

O’simlik urug’dan unishi bilan eng avval ildiz paydo bo’ladi. Birlamchi yoki ikkilamchi ildiz hosil qilish uchun o’sadi. Ildiz tuproqqa keng tarqalib o’simlikni mustaxkam joylashtiradi. U bajaradigan yana bir muhim vazifa suv va mineral moddalarni o’simlikni qolgan barcha qisimlariga yetkazish.



Ildiz tizimining qismlari
U asosiy ildiz va uning shoxlaridan iborat. Markazda mavjud bo’lgan eng ko’zga ko’ringan ildiz birlamchi ildiz deb ataladi. U ikkilamchi ildizlar deb ataladigan bir nechta lateral ildizlarga ega. Bu ikkilamchi ildizlar yana shoxlanadi, uchinchi darajali ildizlar va mayda ildizchalarni hosil qiladi. Ildizlarning uchlari ildiz qini bilan qoplangan. Ildiz uchlarida ildiz tuklari deb ataladigan nozik o’simtalar mavjud. U epiblemadan rivojlanadi.


Ildiz
Ildiz o’simliklarning eng muhim yerosti qismidir. O’simlikni bu qismi mahkam ushlab turish va muhim oziq moddalar, minerallar va suvni o’zlashtirish uchun javobgar. Unda oziq moddalar ham saqlanishi mumkin. Ba’zi o’simliklar yerosti ildizlariga ega. Ba’zilarida havo ildizlari deb ataladigan yerusti ildizlari ham bor. Mangrov o’simliklari bonsai va banyan daraxtlari havo ildizlari bo’lgan o’simliklarning bir nechta namunasidir. Ildizlar oziq moddalarni o’zlashtirishda shuningdek, o’simlikni panjara toshlar va boshqa yaqin devorlar kabi turli tuzilmalarga mahkamlash va biriktirishda hal qiluvchi rol o’ynaydi.

Ildizning xususiyatlari
Ildiz o’simlikni yerostidagi silindrsimon, yashil bo’lmagan qismidir.

1. 
   O’simlik urug’idan chiqadigan va birinchi rivojlanadigan komponent.
   
2. 
   Ildizda vegetativ ko’payishda yordam beradigan kurtaklar mavjud. Masalan, kartoshka.
   
3. 
   Ildizning uchini himoya qilishga yordam beruvchi ildiz qini mavjud.
   
4. 
   Ular ildiz tuklariga ega.
   
5. 
   Ildizlar ijobiy geotropizmga ega. Bu tortishish tomon o’sishni ko’rsatadi.
   
6. 
   Ijobiy gidrotropizm yoki suvga qarab o’sib borayotgan harakat ildizlarda aniq ko’rinadi.
   

Ildizning asosiy funksiyalari

1. 
   Tuproqdan suv va mineral moddalarni o’zlashtirish;
   
2. 
   O’simlikni havo o’tish tizimini qo’llab-quvvatlashga yordam beradi;
   
3. 
   Tuproq zarralari ildiz tizimi tomonidan kuchli ushlab turiladi, bu tuproq eroziyasini oldini oladi;
   
4. 
   U ildiz o’simlik o’sish regulyatorlarining sintezida yordan beradi.
   

Ildizning qo’shimcha funksiyalari

1. 
   Ba’zi o’simlik ildizlari zaxira oziq moddalar to’plash vazifasini bajaradi;
   
2. 
   Ildizlar ko’payishda ishtirok etadi. Masalan, yasimin;
   
3. 
   Dukkakli o’simliklar ildizlarida azot fikatsiyasini osonlashtiradigan azotni biriktiruvchi bakteriyalar mavjud;
   
4. 
   Suv o’simliklari ildizlari o’simlikni suzish qobilyatini saqlab turish va suzishni ta’minlash uchun havoni saqlash xususiyatiga ega. Masalan, lotus o’simligi;
   
5. 
   Ba’zi o’simliklarning ildizlari fotosintez qilish uchun o’zgaradi. Masalan, orkide velamen;
   

6. 
   Parazit o’simliklarning ildizlari boshqa o’simlik tanasidagi oziq moddani o’zlashtiradi. Masalan, cuscutta, lorantus va boshqalar;
   
7. 
   Botqoqda o’sadigan o’simliklarning ildizlari nafas olish uchun yordam beradi. Masalan, rizofora;
   
8. 
   
   

9. 
   Ba’zi o’simliklarning ildizlari yoriqlarga yopishib o’simliklarni ko’tarilishda qo’llab-quvvatlaydi. Masalan, betel;
   

O’tkazuvchi sistema
O’tkazuvchi sistema odatda yerdan yuqorida joylashgan, ammo, uni yerostidan toppish ham mumkin.
O’tkazuvchi sistemaning qismlari

1. 
   Poya
   
2. 
   Barg
   
3. 
   Gul
   
4. 
   Meva
   

Poyaning xususiyatlari

1. 
   Uzoq yillik poyalar og’ri, yog’ochsimon, to’q jigarrang, yosh poyalari esa yashil va ingichka.
   
2. 
   Ularda kurtaklar mavjud.
   
3. 
   Kurtaklar barg qo’ltig’ida yoki poyaning uchida joylashgan bo’lishi mumkin.
   
4. 
   Shoxlar, yangi kurtaklar yoki gullar kurtaklardan rivojlanadi.
   
5. 
   U o’simlikning o’sishi va jinsiy ko’payishi uchun zarur bo’lgan gulli va vegetativ kurtaklarga ega.
   

Poyaning funksiyalari
1) Barglar va shoxlarni iloji boricha yorug’lik bilan ta’minlaydi.
2) Poyasi va shoxlarida gullar va mevalar bor.
3) Bu suz va minerallar va fotosintetik maxsulotlarni o’tkazadi.
4) Oziq moddalarni ham saqlash xususiyatiga ega. Masalan, kartoshka.
5) Faqat bir necha o’simliklar poyadan foydalanib vegetativ tarzda o’sadi. Masalan, Hibiskuz va atirgullar.
6) Opuntia o’simliklari fotosintez uchun ishlatiladigan, o’zgartirilgan poyaga ega.
7) Limon va bougainvillaea kabi o’simliklar tikanlarga ega bo’lib, ular himoyaga yordan beradiga, o’zgartirilgan poyadir. Ular qattiq, uchli tuzilmalar bo’lib barglarning qo’ltiqlarida rivojlanadi. Tikanlar o’zgartirilgan aksillar kurtaklaridir.