Ilm-fan taraqqiyotida zamonaviy qarashlar: muammo va yechimlar xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya

ILM-FAN TARAQQIYOTIDA ZAMONAVIY 
QARASHLAR: MUAMMO VA YECHIMLAR

XALQARO ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA 
Shahar Transport Tizimlarining Tahlili 
 
Saidyusupov Ma’rufxon Bahodirxon o’g’li
Namangan muhandislik-qurilish instituti o’qituvchi 

---

ILM-FAN TARAQQIYOTIDA ZAMONAVIY QARASHLAR: MUAMMO VA YECHIMLAR 
XALQARO ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA
https://t.me/scienceboxofficial http://conf.sciencebox.uz/ 
260 
Hududiy miqyosda shahar transporti tizimini rivojlantirishni prognozlash me’yoriy hujjatlar tizimi 
orqali yagona transport siyosatini amalga oshirish va investorlarni yo’naltirish uchun shahar jamoat 
yo’lovchi transportining harakatlanuvchi tarkibiga umumiy ehtiyojni ishlab chiqaruvchilar aniqlashlari 
kerak. Bu darajada prognozlashda barcha turdagi ijtimoiy va kasbiy shakllanishlarni jalb qilish 
mumkin. Prognozlarni batafsil ishlab chiqish va shahar transport tizimini rivojlantirish uchun 
moliyaviy resurslarga bo’lgan ehtiyojni aniqlash mintaqaviy darajada amalga oshiriladi. Muayyan 
shaharlar darajasida transport tizimlarini rivojlantirish prognozlari ularni fazoviy va vaqtinchalik 
koordinatalar bilan bog’lash orqali ushbu hududlarning hokimiyat organlarining moliyaviy va moddiy 
resurslari bilan birgalikda amalga oshiriladi [16,17,18-22]. 
SHahar transport tizimini rivojlantirishni rejalashtirish tuman va shahar hokimligi darajasida qurilish 
ob’ektlarining titul ro’yxatini ishlab chiqish va tashuvchilar va pudratchilar bilan shartnomalar tuzish 
shaklida amalga oshiriladi [19,20,21,22]. 
Aholiga ekspeditorlik xizmatlarini tahlil qilish mahalliy darajada (shahar, munitsipalitet) amalga 
oshiriladi. SHu bilan birga, quyidagi sxema amalga oshiriladi: shahar transport tizimlarining ishlashini 
tahlil qilish (davlat diagnostikasi) - strategik va uzoq muddatli prognozlash - uzoq muddatli tizimni 
loyihalash (shahar miqyosida) - mezomiqyosli loyihalash (alohida tumanlar, shahar zonalari, alohida 
transport turlari) - transportni oldindan rejalashtirishni amalga oshirish - shahar transport tizimlarining 
ishlashini tahlil qilish. 
SHahar transport tizimini rivojlantirishning har bir vaqt gorizonti uchun shaharning moliyaviy 
imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda aholi uchun transport xizmatlarining minimal ijtimoiy standarti 
belgilanadi. 
Bizning davrimizda shaharning transport tizimini rivojlantirish muammolarini bir tomondan, 
shaharning barqaror rivojlanishining katalizatori sifatida, ikkinchi tomondan, uning yaxlitligini 
ta’minlovchi axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini hisobga olmasdan turib amalga oshirish 
mumkin emas. Axborot-kommunikatsiya kanallari, shu jumladan, aholiga transport oqimlari, 
marshrutlari, transport tarmoqlarining yuklanishi bilan bog’liq vaziyat haqida ma’lumot beradi, bu esa 
aholiga transport turi va yo’nalishlarini ongli ravishda tanlash va mavjud infratuzilma transportdan 
foydalanishni yaxshilash imkonini beradi. Yo’l harakati holati va jamoat transporti imkoniyatlari 
haqidagi ma’lumotlar taqdimotini yaxshilash uchun har bir yirik shaharda bunday ma’lumotlarni 
Internet orqali aholiga taqdim etadigan server bo’lishi kerak. Bunday sharoitda ko’plab shahar aholisi 
shahar jamoat yo’lovchi transporti quyi tizimlari o’rtasida qatnov jadvallari va yo’lkira tariflari 
tizimidagi real integratsiya tufayli shaxsiy transportdan ko’ra jamoat transportidan foydalanishni afzal 
ko’radilar [23-30]. 
SHaharda aholining amalga oshirilgan harakatchanligi potentsial boshqarilishi mumkin bo’lgan 
jarayondir, chunki uning hajmi va tuzilishi shahardagi harakat sharoitlariga bog’liq. Ushbu shartlarni 
o’zgartirish orqali shahar aholisining xulq-atvoriga va shu orqali uni amalga oshirish usullariga ta’sir 
qilish mumkin.