Ilm-fan va innovatsiya ilmiy-amaliy konferensiyasi

ILM-FAN VA INNOVATSIYA 
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
 
in-academy.uz/index.php/si 
79 
vakillarida harakat qilish xususiyatiga ega.Ularning harakati tabaqaning ichki qismini 
qalinlashishidan hosil bo’ladigan tukchalar bilan bog’liq. Yorug’lik mikrosko’pda qaralsa,biri 
markazda,boshqalari tukcha uchida joylashgan uchta tugunchani ko’rishimiz mumkin.Hujayra 
sovuti chetlarida yaltiroq tugunchalar bo’lib,ulardan markazdagi tugunchaga qarab,biroz 
bukilgan chiziq tortilgan,unga chok deb aytiladi.Patsimon diatom suvotlarning gofnema 
vakillarida jinsiy ko’payish jarayoni matashuvchilar sinfining desmidiyasimonlarnikiga 
o’xshash boladi.
4. Patsimonlar sinfi- Tallomi bir hujayrali yoki kaloniyali shaklda bo’lib ko’pincha chuchuk suv 
havzalarida 
ayrim 
vakillari 
dengizlarda 
tarqalgan.Hujayralari 
cho’ziq 
yoki 
lansetsimon,ellipssimon,duksimon,ikki tamoni simmetrik sovuti patsimon shaklda.Jinsiy 
ko’payishi konyugatsiyaga o’xshash.sinf vakillari choklarni tuzilishiga qarab to’rt guruhga 
bo’linadi.
Diatom suvotlar har xil ekologik sharoitda tarqalgan bo’lib ba’zon suv havzalarida uyushma 
hosil qiladi.Toza va sovuq suvlarda diatom suvotlarning maxsus florasi o’sadi.Chirindiga boy 
suvlarda frustulina va tabellarya populyatsiyasi paydo bo’ladi.Diatom suvotlarning 
tarqalishida suv tarkibidagi azot va fosfor tuzlari muhim ahamiyatga ega.Bunga sabab azot va 
fosfor tuzlariifodalash mumkin .ularning rivojlanishini tezlashtiradi.Diatom suvotlarda suv 
havzalarini tarkibini aniqlashda indikator sifatida foydalaniladi.Masalan:sentriksimonlar sinfi 
vakili planktanella vositasida Golfstrim suv oqimi aniqlanadi.Tabiatda plankton holda 
tarqalgan diatom suvotlar o’siklik biomassasining asosiy qismini tashkil etib oziqlanish 
zanjirining boshlanish shakli hisoblanadi.
Diatom tog’ uni tarkibi 50-80%sovutdan tashkil topgan.Suv havzalarida diatom suvotlar 
ko’payib ketsa baliq lichinkasining jabrasiga o’rnashib uning o’lishiga olib keladi. Masalan 
Yapon dengizida molyuskalar maxsus o’stirilgan lekin tezda qirilib ketgan. Tekshirishlar shuni 
ko’rsatadiki dengizda diatom suvo’tlarda tallossiozira molyuskalarning jabrasiga o’rnashib 
nafas olish yo’llarini berkitgan natijada molyuskalar qirilib ketgan.
Sentriksimonlar sinfi –Centrophyceae. Bu sinf vakillari dengiz va okeanlarda keng tarqalgan 
plankton holda hayot kechiradi va organik modda hosil qilishda asosiy manba 
hisoblanadi.Ular bir hujayrali va kaloniyali organizmlar bo’lib hujayrasi radial simmetrik 
tuzilishga ega.Jinsiy ko’payishi ooganiya.Bu sinf vakillari sovutining shakli va tabaqalarining 
maxsus belgilari bo’yicha beshta tartibga bo’linadi.Diatom suvoʻtlarning tarqalishi va 
ahamiyati 
Тuban o’simliklarning suvda, nam joylarda va tuproqda yashaydi. Suvo’tlar xujayrasida 
xlorofil bo’lishi bilan baktyeriyalardan farq qiladi. Lekin ular tarkibida boshqa pigmentlar 
borligi tufayli rangi qo’ng`ir sizil va ko’k- yashil bo’ladi. Хlorofill borligi uchun suvo’tlar 
avtotrof o’simliklar hisoblanadi. Suvo’tlar tashqi ko’rinishidan juda xilma- xil bo’ladi. Ular 
orasida mikroskopik mayda bir xujayralilar bilan bir qatorda bir necha o’n metrga yetadigan 
juda yirik vakillari ham bor. Koloniya bo’lib yashaydigan suvo’tlar bir xujayralilar orasidagi 
zvenodir. Ularning tanasi o’zaro bo’sh birikkan xujayralar to’dasidan iborat.
Suvo’tlarining tanasi poya, barg, ildiz kabi organlarga bo’linmagan tallomdir. Biroq ba’zi 
vakillarning tallomi birmuncha murakkab tuzilgan bo’lib, funksyasiga muvofiq ravishda tanasi 
ayrim qismlarga ajralgan bo’ladi. Suvo’tlari vegetativ, jinssiz va jinsiy yo’l bilan ko’payadi. 
Jinsiy yo’l bilan ko’payish oogamiya, izogomiya, getyerogamiya tipida ro’y byeradi. Suvo’tlar 
dengizlarda va chuchuk suvlarda suvning tiniqligiga qarab har xil chuqurlikda (tiniq dengizda 

---