«Ilmiy tadqiqot metodologiyasi» fanidan

«Ilmiy tadqiqot metodologiyasi» fanidan
testlar

1. Nazariy va amaliy faoliyatni shakllantirish va tashkil etishning usul va tamoyillari tizimi, bu...

* metodologiya;
b) fan;
v) ijodiyot;
g) falsafa;

2. Sifat jixatdan yangi moddiy va ma’naviy kadriyatlarning bunyodkori bo‘lgan inson faoliyati jarayoni, bu...

a) fan;
b) metodologiya;
* ijodiyot;
g) falsafa;

3. Yangi bilimlarni yaratuvchi nazariylashgan bilimlar tizimi bu...

a) fan;
* metodologiya;
v) ijodiyot;
g) falsafa;

4. Fan va ijodiyotning munosabati qanday?

a) ontologik;
b) metodologik;
v) aksiologik;
* dialektik;

6. Kim birinchi bulib dialektikani bilish usuli sifatidagi g‘oyani ilgari surdi?

a) Sokrat;
* Platon;
v) Aristotelь;
g) Lukretsiy Kar;

9. Olamning atomistik tuzilishini ijodiy tafakkurning namunasi sifatidagi g‘oyaning dastlabki yaratuvchilari;

a) Platon va Aristotelь;
b) Anaksimandr va Anaksimen;
* Levkipp va Demokrit;
g) Parmenid va Zenon;

11. Metod, bu...

a) falsafiy va ilmiy bilish usuli;
b) predmetlarning ma’lum tomonlari, aloqalari va funktsiyalarini qayta ishlab chiquvchi fan sohasi;
* narsa va hodisalarning moxiyatini nazariy va amaliy taxlil etish usuli;
g) tafakkurning muayyan usuli;
15. Ilmiy ijodiyot, bu...
a) bilishning usul va tamoyillari majmuyi;
b) tarakkiyot konuniyatlarini ochish jarayoni;
v) yangilik yaratishga yunaltirilgan inson faoliyati jarayoni;
* fan tamoyillariga asoslangan va yangi bilimlar yaratishga yo‘naltirilgan bilimlar tizimi.

16. Ilmiy tadkikotdagi umumiy va xususiy uslublarni urganadigan, xamda ularga mos ilmiy tamoiylar ishlab chikadigan fan soxasi;

a) ilmiy tasavvur etish;
b) fan metodologiyasi;
v) falsafiy nazariya;
g) ilmiy muammo;

17. Empirik bilishning ilmiy metodlari kaysilar?

a) induktsiya va deduktsiya;
b) kuzatish va eksperement;
v) abstraklashtirish va ideallashtirish;
g) formallashtirish va aksiomalashtirish;

18. Fan ijodiyotmi?

a) ha;
b) yo‘k;
v) har doim emas;
* ha, fakat ma’lum sharoitlarda;
20. Markaziy Osiyolik mutafakkirlardan kim Aristotelning mantiq bo‘yicha ta’limoti rivojiga va uni sistemalashtirishga eng ko‘p hissa qo‘shgan edi?
a) Ibn Sino;
b) Beruniy;
v) Xorazmiy;
* Fоrobiy.

21. Yevropaga – fanning shakllanishi va fan tasnifi bo‘yicha kimning tadqiqoti katta ta’sir ko‘rsatdi?

* Aristotelь;
b) Farobiy;
v) Ibn Rushd;
g) Al-Kindiy.

22. Kimning ijodiy merosi tabiiy ilmiy, ayniqsa matematika sohasidagi ilmiy bilimlarning keyingi taraqqiyotiga eng ko‘p ta’sir etdi?

a) Axmad al-Farg‘oniy;
b) Abu Abdulloh Xorazmiy;
v) Abu Yusuf al-Kindiy;
g) Muhammad al-Horazmiy.

23. Ulug‘bekning astronomiya sohasidagi faoliyatiga kimning ijodiy merosi kuchli ta’sir ko‘rsatdi?

a) N.Kopernikning;
b) G.Galileyning;
v) Al-Farg‘oniyning;
g) Al-Beruniyning.

24. O‘rta Osiyolik mutafakirlardan qaysi biri falsafaga yo‘l tabiiy fanlar orqali deb hisoblagan?

a) Al-Beruniy;
b) Al-Farg‘oniy;
v) Al-Rushd;
g) Al-Kindiy;

25. O‘rta Osiyolik buyuk mutafakkirlardan qaysi biri ilmiy ijodda tabobat amaliyoti, adabiyot va sa’natni qo‘shib olib borgan?

a) Al-Farobiy;
b) Al-Beruniy;
v) Ibn Sino;
g) Ibn Rushd;

26. Tabiat, ijtimoiy voqelik va inson haqidagi bilimlar sintezi majmui nima?

a) olamning tabiiy-ilmiy manzarasi;
b) olamning ijtimoiy-tarixiy manzarasi;
v) olamning tarixiy manzarasi;
g) dunyoning umuiy manzarasi;

27. Struktura nima?

a) tizimdagi unsurlarning o‘zaro doimiy birligi;
* tizimning tuzilishi va ichki shakllanishi;
v) real mavjud ob’ekt va tizimlarning barcha atributlari;
g) narsa va ob’ektlarning o‘zaro umumiy birligi;

28. Insonning ijodiy faoliyati qanday asosiy tamoyillari bilan belgilanadi?

a) bilish tamoyillari bilan;
b) anglanilmagan tamoyillari bilan;
v) obrazli idrok etish bilan;
g) barcha qayd etilganlar bilan;

29. Anglanganlik ilmiy ijodda muayayn ahamiyatga egami?

a) ahamiyatga ega;
b) ahamiyatga ega emas;
v) u faqat ishtirok etadi;
g) aks ta’sir ko‘rsatadi;

31. ”Ong usti” tushunchasini kim birinchi bo‘lib shakllantirgan?

a) Freyd;
b) Stanislavskiy;
v) Fromm;
g) Vernadskiy;

32. Insonning madaniy saviya darajasi nima bilan aniqlanadi?

a) ma’lumot darajasi bilan;
b) dunyoqarash darajasi bilan;
v) tarixiy merosi darajasi bilan;
g) barcha qayd etilganlar bilan;

33. Ijodiy faoliyatni rivojlantirishning asosiy shartlaridan birini toping va ko‘rsating?

a) ijodiy jarayonni formallashtirish;
b) bilish metodining eng yangi usullarini qo‘llash;
v) bilishning usul va vositalaridan unumli foydalanish;
g) ijodiy jarayonning tsiklik xarakteri.

34. Ijodiy jarayoning barqaror va samarasiz bo‘lishining sababi nimada?

a) yetarli malaka va bilimning yo‘qligi;
b) tajriba va ijodiy imkoniyatning yo‘qligi;
v) psixologik - ruxiy muhitning nosog‘lomligi;
g) barcha qayd etilganlari.

35. Ijodiy fenomen nima bilan doimo bog‘liq?

a) kutilgan yakuniy natija bilan;
b) yakuniy natijaning noaniqligi, ko‘rinmasligi, kuzatilmasligi bilan;
v) oddiy qiziqish bilan;
g) o‘z bilimini ko‘rsatish istagi bilan.

36. Ijodiy jarayonda qayd etilgan usullardan qaysi biri foydali?

a) kuzatish;
b) analiz;
v) sintez;
g) modellashtirish;

37. Ijodiy jarayondagi tasavvur qilish bu...

a) o‘tmish asosida kelajakni ko‘rish qobiliyati;
b) xali voqelikka aylanmagan yangi hayoliy namunalarni yaratish;
v) voqelikni haqqoniy aks ettirish jarayoni;
g) faoliyat natijalari haqiqatda amalga oshguncha qadar, ular haqida ideal tassavurga ega bo‘lish.

38. Ijodiy jarayonidagi qaysi mantiqiy usul alohida xollardan umumiy xulosalash tomon xarakatiga asoslangan?

a) induktsiya;
b) analiz;
v) deduktsiya
g) sintez;

39. Izchil va aniq fanlar yuritish, o‘z fikrini to‘g‘ri shakllantirish, narsalar mantig‘ini tushunchalar mantig‘ida aynan ifodalash, qobiliyati bu...

a) idrok;
b) aql;
v) mushohada;
g) aqliy xulosa.

40. Oddiy kundalik, hayotiy fikr yuritish, bu...

a) fikrlash (bholash) mushohada;
b) aql;
v) fikrlash;
g) isbot dalil.

41. Fan bilishning boshqa shakllariga nisbatan ko‘proq nimaga yo‘naltirilgan?

a) amaliyotda o‘zini tatbiq etilishiga;
b) yana yangi bilimlarni yaratish, amalga oshirishga;
v) ilmiy me’zonlarning turli darajasini farqlash, aniqlash, belgilashga;
g) qat’iy shahodatlikni shakllantirishga;

42. Ijodiy jarayonning muhim natija ko‘rsatkichi, nima?

a) namunalar nazarati, amaliyotdagi tekshiruv;
b) tadqiqotda sub’ektiv xolatlarni bartaraf etish;
v) uzluksiz o‘z-o‘zini yangilash jarayoni;
g) hamma javoblar to‘g‘ri.

43. Ilmiy bilimning eng ko‘p rivojlangan shakli, bu...

a) gipoteza;
b) nazariya;
v) sistema (tizim);
g) muammo.

44. Alohida ishonchli tasdiqlangan bilimlarning yagona bir tizimga birlashishi nima deb nomlanadi?

a) sistematik funktsiya (amal);
b) izohlovchi (tushuntiruvchi) funktsiya;
v) metodologik funktsiya;
g) bashorat etuvchi funktsiya;

45. Nazariyaning asosiy elementlaridan kaysinisi urganilayotgan ob’ekt-dagi xususiyat va alokadorligini yaxlitligi sifatidagi zamonaviy metodologiyani abstrakt modeli sifatida karaladi?

a) dastlabki asosni;
b) mantikiy asosni;
v) dunyoqarashga asoslangan asosni;
g) ontologik asosni;

46. Ijodiy jarayonda ilmiylikning mezoni nima?

a) ilmiy ma’lumotlar;
b) ilmiy muammo yechilishdagi ishonch;
v) nazariy xulosalar;
g) amaliyot.

47. Hodisa va jarayonlarning o‘zaro umumiy aloqadorligi va bog‘liqligi haqidagi ta’limot, bu...

a) germenevtika;
b) semantika;
v) dialektika;
g) stsentizm.

48. Determenizm, bu...

a) isbotsiz haqiqat sifatida qabul qilinadigan fikr;
b) hodisa va jarayonlarning farqlarini belgilovchi termin;
v) borliqdagi hodisa jarayonlarning shartliligini belgilovchi ta’limot;
* falsafadagi turli yo‘nalishlar majmuasining umumiy ifodasi.

49. Stsientizm - qanday ta’limot?

a) anglab yetishda ratsional asosni absolyutlashtiruvchi;
b) anglab yetishda sub’ektiv ongni absolyutlashtiruvchi;
v) narsaning ko‘p xil o‘zgaruvchanligini absolyutlashtiruvchi;
g) bilishda fanning rolini absolyutlashtiruvchi.

50. Ijodiy jarayonning asosi va maqsadi nimada?

a) haqiqatni anglash;
b) asosli natijalarga erishish;
v) amaliyot;
g) tabiiy va ijtimoiy jarayonlarini ilmiy tushuntirish.
51. Fan ma’naviy ishlab chiqarish va ijtimoiy muassasa sifatida qachon shakllangan?
a) e.a. VI-V asrlarda qadimgi Yunonistonda;
b) IX-XII asrlarda Markaziy Osiyoda;
v) XVII-XVIII asrlarda Yevropada;
g) XIX-XX asr boshlarida fanning yuksalishi shakllanish davrda;

52. Ilmiy ijod mohiyatini ifodalovchi “kuch bilimda” aforizmi kimga taaluqli?

a) Aristotelga;
b) Farobiyga;
v) Kopernikka;
* F.Bekonga.

53. «Fan mavjud hodisa sifatida, insonning o‘zi kabi noosfera bilan uzviy yaqinlik va munosabatdadir» degan fikr kimga taaluqli?

a) A.Eynshteynga;
b) V.Vernadskiyga;
v) M.Bernga;
g) V.Geyzenbergga.

54. Ijtimoiy ong shakllaridan qaysi biri voqelikni abstrakt tushunchalar orkali aks ettiradi?

a) san’at;
b) axloq;
v) din;
g) fan.

55. Fanning keltirib chiqaruvchi omillar nima?

a) falsafa;
b) fan ibtidosi;
v) Din;
g) Soxta fan.

56. Nazariy metodologik va ilmiy ko‘rsatmalarning bir butunligi, bu...

a) paradigma;
b) antistsenteizm;
v) pozitivizm;
g) tizim (sistema).

57. Gegel fikricha bilishning xaqqoniy usuli nima?

a) germenevtika;
b) metafizika;
v) dialektika;
g) struktural-funktsional metod.

58. Epistemologiya – bu...

a) ontologiyaning aynan uzi;
* gneseologiyaning ayni uzi;
v) aksiologiyaning aynan uzi;
g) antropologiyaning aynan uzi.

59. Olamning ilmiy manzarasi fundamental fanlarning shakllanishida kanday vazifani bajaradi?

a) evristik vazifani;
b) dunyokarashlik vazifasini;
v) metodologik vazifani;
g) anglatuvchanlik vazifani.

60. Tafakkurning ob’ektiv usuli ustunlik kiluvchi, sub’ektiv sharoitlardan ka’tiy nazar vokea va xodisalarni tadkik etuvchi fan, bu...

a) analitik fan;
b) noklassik fan;
v) postklassik fan;
g) klassik fan.

61. Kim «Fanning uzi – falsafa» deb, pozitivizmni ijobiy falsafa xakidagi ta’limotdir degan?

a) I.Kant;
b) G.Gegelь;
v) O.Kant;
g) I.N’yuton;

62. Ilmiy bilimning barcha soxalariga taraqqiyot goyasini tadbik etish nimani anglatadi?

a) fanning nazariylashishini;
b) fanning matematiklashishini;
v) fanning ob’ektivlashishini;
g) fanning dialektiklashishini.

63. Ijodiy jarayonda kanday metod ma’qulrok?

a) metafizik;
b) dialektika;
v) umumilmiy metod;
g) kismanilmiy metod.

64. Nazariy bilishning kaysi shakli isbotlanishi zarur bulgan taxminni kuzda tutadi?

a) gipoteza;
b) muammo;
v) nazariya;
g) ilmiy xulosa.
65. Reallik obrazini fikran ajratish orqali shakllantirish, bu...
a) induktsiya;
b) abstraktsiya;
v) deduktsiya;
g) kiyoslash.

66. Bilishning moxiyati, konuniyatlari va shakllari haqida ta’limot, bu...

a) epistemalogiya;
b) bilish nazariyasi;
v) gnoseologiya;
g) barcha kayd etilganlar;

67. Tarkibiy – funktsional analiz nimadan iborat?

a) matematikaning bulimlaridan biri;
b) ijtimoiy xodisalarni taxlil etuvchi tamoyillardan bo‘lib unda tizimning har bir elementi o‘zining aniq vazifasiga ega;
v) murakkab tizim va ob’ektlarning tadqiqot va tashkil etish usullari birligi;
g) tarkibiy jihatdan yakin ob’ektlarning uzaro alokalari natijalari xosilasi.

68. Ilgari aniqlangan bilimlar orqali yangisini keltirib chikaradigan tafakkur shakli, bu...

a) tushuncha;
b) hukm;
v) xulosa;
g) intuitsiya.

69. Tafakkurda kanday bilish to‘laroq va aynan o‘z ifodasini topadi?

a) ratsional;
b) xissiy;
v) empirik;
g) evristik.

70. Bilishning imkoniyatlarini inkor etuvchi falsafiy kontseptsiya, bu...

a) sensualizm;
b) ratsionalizm;
v) agnostitsizm;
g) stoitsizm.

71. Fanning muxim kursatkichi nimada uz ifodasini topadi?

a) tadkikotda sub’ektiv xolatlarni bartaraf etish;
b) uzluksiz yangilanish jarayoni;
v) tajribada tasdiklanish;
g) barcha javoblar tugri.

72. Ilmiy bilishning eng rivojlangan shakli, bu...

a) nazariya;
b) gipoteza;
v) maummo;
g) tizim.

73. Borliqdagi narsa va xodisalarning ob’ektiv, takrorlanuvchi, muxim, barkaror alokalarini ochib beruvchi falsafiy tushuncha nimani bildiradi?

a) falsafa kategoriyalari;
b) ilmiy nazariyalar;
v) mantikiy alokalar;
g) konun.

74. Aloxida anik bilimlarning yagona bir butun tizimga birlashishi nima deb ataladi?

a) izoxlovchi (tushuntiruvchi) funktsiya;
b) metodologik funktsiya;
v) muddatdan oldin aytuvchi, bashorat kiluvchi funktsiya;
g) tizimli funktsiya.

75. Kanday fan nisbiy nazariya bilan boglik bulib, ilmiy bilishda ob’ektivlikni inkor etadi?

a) klassik fan;
b) noklassik fan;
v) klassik davrdan keyingi fan;
g) noklassik davrdan keyingi fan.

76. Ilmiy bilishning xaqqoniyligini belgilab beruvchi mezon nima?

a) nazariy xulosalar;
b) tadkikotning to‘g‘riligiga ishonch;
v) mantik;
g) amaliyot.

77. XX asr oxirlarida anik fanlarda kanday metodlar falsafa va nazariy metodologiya koidalari urtasida oralik metodologiya vazifasini o‘tadi?

a) kisman ilmiy metodlar;
b) tizimli metodlar;
v) umumilliy metodlar;
g) empirik metodlar.

78. Empirik metodlarni qayt etuvchi aloxida o‘ziga xos qoidalar, bu...

a) nazariya;
b) fakt;
v) gipoteza;
g) fan.

79. Fakt tabiatidagi ikki asosiy tendentsiya, bu...

a) ratsionalizm va sensualizm;
b) analiz va sintez;
v) faktualizm va nazariylashuv;
g) stsenteizm va antistsentizm.

80. Biron bir narsaning kelajagi xakidagi asoslangan taxmin, bu...

a) oldindan aytish;
b) prognoz (bashorat);
v) oldindan payqash;
g) oldindan kura bilish.

81. Kandaydir xodisaning kelajagi xakida taxminan fikrlash, bu...

a) bashorat etish;
b) prognoz;
v) oldindan payqash;
g) oldindan kura bilish.

82. Ekstrapolyatsiyaning uzida namoyon bulish jixatlari...

a) dalilni tasdiklash darajasini baxolaydi;
b) belgili formalizmda mazmunli bilimni ifodalaydi;
v) ilmiy abstraktsiyaning shakllanish metodini;
g) bevosita bilishning imkoniyatlari usulini.

83. Metodologik bilimning kup boskichli kontseptsiyasi nimani bildiradi?

a) bilishdagi ob’ekt va sub’ekt urtasidagi chegara o‘ta shartlilashib borishini;
b) ilmiy bilishning usullari umumlik va kullanish darajasiga kura guruxlashishini;
v) olamni bilish notirik tabiatni bilish metodi va tirik tabiatni urganish metodi kabi guruhlarga bo‘linishini;
g) bilishda eng avval amaliy faoliyat metodini ajratish zarurligini.

84. Bilish jarayonida «yumshok» tamoyillar tizimi, usullarining umumiy va universal xarakterda ekanligi, bu...

a) falsafiy metodlar;
b) kisman ilmiy metodlar;
v) fan metodlari;
g) tadkikotda fanlar aro metodlar.

85. Fanning biron bir soxasida ko‘llaniladigan usul bilish tamoyillari tadkikot jarayonlarining umumiy birligi, bu...

a) falsafiy metodlar;
b) kisman ilmiy metodlar;
v) ukuv fanlaridagi metodlar;
g) ukuv fanlari aro tadkikot metodlar.

86. Biron bir fan soxasiga kiruvchi ukuv fanida kullanuvchi usullar tizimi, bu...

a) falsafiy metodlar;
b) kisman ilmiy metodlar;
v) ukuv fanlari metodlari;
g) ukuv fanlari aro tadkikot metodlari.

87. O‘quv fanlari o‘rtasida tizimli integratsion usullarning umumiy birligi, bu...

a) o‘quv fanlari aro tadqiqot metodlari;
b) qisman ilmiy metodlar;
v) umumilmiy metodlar;
g) falsafiy metodlar.

88. Ilmiy bilishda falsafaning rolini aniklang.

a) tadkikotchini bilish jarayonining umumiy konuniyatlari bilan kurollantiradi:
b) olimga bilish jarayonining moxiyati xamda gnoseologik yunalishlar beradi;
v) bir butun xolda bilishning konuniyatlari shakl va tamoyillarini ochib beradi;
g) barcha javoblar to‘g‘ri.
89. Ijodiy jarayonda eksperiment isbotlash usuli sifatida kuyidagilarni ifodalaydi:
a) falsafa va fan munosabatlaridagi yaxlit bir tarixiy tizimni:
b) xodisa va jarayonlarining uzaro alokasidagi eng umumiy tamoyillarni;
v) empirik bilish jarayonida nazoratdagi xodisa va jarayonlarning tadkikot xolatini;
g) ilmiy abstraktsiya shakllanish jarayonidagi aloxida xolatlarni.

90. Eksperimentning asosiy turlari kaysilar?

a) tabiiy va xayoliy;
b) xissiy va ratsional;
v) umumiy va xususiy;
g) tasviriy va izoxli.

91. Gipoteza ilmiy nazariya taraqqiyotining metodi sifatida nimani anglatadi?

a) ongli va ongsiz ijodiy jarayonning aloka faktorini;
b) tafakkur natijalarining aniq tushuncha, tasdiqdagi in’ikosini;
v) zaruriy, eksperimental tekshirishlarini talab qiluvchi ilmiy bilish shakllarini;
g) biror narsani isbotlashga yunaltirilgan tarixiy uzgarmas inkor tizimi;

92. Iqtisodiy tadkikotlarda gipotezadan foydalanish mumkinmi?

a) mumkin emas;
b) mumkin;
v) mumkin, ammo ma’lum sharoitlarda;
g) to‘g‘ri javob yo‘q.

93. Ijodiy jarayondagi eng taraqqiy etgan bilim shakli, bu...

a) gipoteza;
b) amaliyot;
v) eksperiment;
g) nazariya.

94. Ilmiy bilishda epistemologiyaning o‘rni nimadan iborat?

a) ijtimoiy taraqqiyot muammolarini o‘rganuvchi falsafa bo‘limi;
b) bilishning umumiy muammolarini o‘rganuvchi falsafa bo‘limi;
v) ilmiy bilishning metod va shakllarini o‘rganuvchi falsafa bo‘limi;
g) borliq muammo va rivojning o‘rganuvchi falsafa bo‘limi.

95. Bilish nazariyasida verifikatsiya (e’tiqod) bu...

a) nazariy holatlarning haqiqiyligini tajriba yo‘li bilan tekshirish;
b) ilmiy bilish metodi;
v) haqiqatni bilishning nazariy yo‘li;
g) ilmiy bilish va ijodiyotning natijasi.

96. Ilmiy isbotlashda dalilning o‘rni nimadan iborat?

a) dastlabki ma’lumotlar yig‘indisi;
b) isbot natijalari yig‘indisi;
v) isbot sifatida xizmat etuvchi mantiqiy fikrlar yig‘indisi;
g) hamma javoblar to‘g‘ri.

97. Kibernetika nima?

a) bu boshqaruv jarayoni va axborot uzatishning umumiy qonu-niyatlari haqidagi fandir;
b) ilmiy bilishning umumiy qonuniyatlari haqidagi fandir.
v) kompьyuter va EVMlarni ishlash faoliyati nazariyasidir;
g) barcha javoblar to‘g‘ri.

98. Ma’lumotni saqlash, qayta ishlash va uzatish haqidagi xabar, bu...

a) bayonnoma;
b) arxiv ma’lumotlari;
v) axborot;
g) uzatiluvchi signallar.

99. Hodisa va jarayonlarni u yoki bu shaklda anglash, tushunish tizimi, bu...

a) gipoteza;
b) kontseptsiya (ta’limot);
v) nazariya;
g) barcha javoblar to‘g‘ri.

100. Bir qancha imkoniyatlardan eng muqobulini tanlash, bu...

a) approksimatsiya;
b) optimallashtirish;
v) selektsiya;
g) ekstropolyatsiya.