Bashoratning turlari: 1. Oddiy, 2. Induktiv, 3. Diniy, 4. Ilmiy
bashoratlardir.
Oddiy bashorat bu kundaiik hayotda uchrab turadigan, turmush tarzidan kelib chiqadigan bashoratdir. O ddiy bashoratlarda tafakkur
orqali isbot talab qilm aydigan oddiy jarayonlar haqida fikr yuritiladi.
M asalan, b a h o rn in g kelishi, kelajakda m ev a-ch ev alarn in g m o ‘1
b o ‘lishidan dalolatdir. D em ak, inson o ‘z tafakkuri orqali kelajakni
o ‘z zamoni bilan b o giab xulosa qiladi. Bu xulosa to ‘g‘ri chiqadi. Bashorat
turlari ehtiyojga bog'liq.
Induktiv bashorat ko‘proq faraz qilish bilan bogiiqdir.A m m o
faraz ham insonning aql-zakovati, idrok qilishi bilan b o g iiq . Aql esa,
inson ruhining yuksak darajada takom illashuvi va uning nam oyon
b o ‘lishidir. Aql inson miyasining mahsuli. Ana shu aql barchada b o is a -
da, a m m o b ir-b irid a n farq qiladi. B a’zilar aqllarini am aliy o td a
charxlasalar, bo shqalar fan orqali rivojlantiradilar. A yrim lar turm ush
tarzidan foydalanadilar. Aql ham ob‘ektiv olam to ‘g ‘risidagi bilimdir. D em ak, intuitsiyada aql va farosat yetakchi o'ringa ega.
Diniy bashorat esa insonlar va butun olam faoliyatiga bag‘ishlangan.
U kelajakni aytib berishga qaratilgandir. Diniy bashorat payg‘am barlar
va Alloh nom i bilan bog‘langan. T o ‘g ‘ri, payg‘am barlar A llohdan
kelgan vahiylar orqali bashorat qilsalar-da, ular ham b ashoratlam i
voqelik bilan b og iag an lar. M asalan, Im om Ismoil Buxoriyning hadisi
shariflarida shunday voqea haqida fikr yuritiladi: «Anas Ibn M olik
raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «M akka ahli Rasulullohu alayhi va
sa lla m d a n (p a y g ‘a m b a r ek an lik la rin in g isbo ti u c h u n ) m o ‘jiz a
ko‘rsatm oqliklarini talab qildi. Shunda ul zot oyni ikkiga b o iib
ko‘rsatdilar, h atto od am lar H iro‘ to g in i oyning ikki b o ia g i orasida
ko‘rishdi (ya’ni, b ir b o ‘lagi tog‘ning u tom onida va ikkinchi b o ia g i
tog'ning bu to m o n id a turdi) ». Ko‘rib turibm izki, bu diniy bashorat
talab asosida zaruriyatdan kelib chiqqan holda am alga oshirilgan.
Qiyom at kunlari haqidagi fikrlar ham diniy bashoratdir.
