İmdat avşar (Türkiyə)
Yüklə 1,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Türkcədən çevirən: Eyvaz ZEYNALOV www.kitabxana.net Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri Ürəyində söyən uşaq Düzənlik sonu olmayacaqmış kimi getdikcə uzanır... Asfalt yol düzənliyin tam ortasından keçən çayın hər qıvrımına uyğunlaşır. Çay və yol, bir- birinə sarılan iki qara və yaşıl ip kimidi. Maşınımız onların aralarından bir məkik kimi şütüyür. Hərdən çaya lap yaxınlaşır, hərdən də ondan uzaqlaşırıq. Çay, yol və biz dolana-dolana irəlilə- yirik… Səssiz, sakit, aydın bir səhər, günün ilk saatları... Günəş sevinclə yüksəlir, alovlanıb yanır. Hava aydın, səma təmiz, mavi, ışım-işım işıldayır. Amma quru bir sazaq var, soyuqdu… Daxilimdə bir peşimanlıq dənizi dalğalanır. Alışdığım bir şəhərdən ayrılığın hüznü ilə ya- şayıram. Uzaq bir kənddə qoyub gəldiyim şagirdlərimi düşünürəm. Bilmirəm niyə, amma müfət- tişliyə ürəyim heç cür qızmır. Neçə aydır özümü gözətçi kimi hiss edirəm… Başımı maşının şüşəsinə söykəyirəm. Qulağıma uğultulu bir külək dolur, təkərlərin səsini dinləyirəm. Alnıma dəyən soyuqluq peysərimə doğru yayılır və canımdan bir üşütmə keçir… Nəfəsim maşının şüşəsinə yayılır, qarşımdakı mənzərə get-gedə dumanlanır, çay, dağ, yol, ağaclar, yaşıl otlar bir-bir qeyb olur. Bir azdan heç bir şey görünmür. Dəbdəbəli evlərin divarla- rından asılan qiymətli tablo kimi gözlərimin qarşısından sürətlə keçən mənzərələri qaçırmaq istə- mirəm. Əlimi pencəyin qolundan içəri soxub dumanlanan şüşəni silməyə başlayıram... Yolun ortasında, qarşımızda bir dəstə çöl göyərçini var. Göyərçinlər maşınımız yaxınlaşan kimi havaya qalxırlar. Maşını mən sürməsəm də göyərçinləri əzməsin deyə sağ ayağımı sıxır, qeyri-ixtiyari əyləci basıram. Maşın sanki yoldan son anda qalxan göyərçinin çaldığı qanadlarına toxunaraq keçir. Havada bir neçə dənə göyərçin tükü uçuşur, üzülürəm. Quşlara deyinir, hirslə- nirəm… Çay ilə yolun arasında, çay yatağından daşan suların əmələ gətirdiyi kiçik göldə iki anqut suyu dalğalandırır, sürüşərək üzür. Onların əvəzinə mən üşüyürəm. Tüklərinə günəş şüası düş- dükcə iki qızıl külçəsini xatırladan anqutlar qamışlığa doğru üzüb onların arasında gözdən itir- lər… Maşınımız havanı yararaq irəliləyir. Bir ağaclıqdan keçirik. Biz sürətlə gedərkən yolun hər iki tərəfindəki qovaqlar arxada sanki bir-birinin ardınca aşırlar… Hava tamam açılır, bir az istilənir… Bahar ətəyində nə qədər zümrüd varsa, bu düzənliyə səpmiş. Qara yol, yolun kənarıynan axıb gedən firuzə rəngli çay və başı buludlara toxunan, göyə yüksələn dağın qarlı yamaclarından başqa hər yan yaşıllıqdı… Bir müddət sonra çayın sahilindən ayrılıb sola dönürük. Birdən yolun rəngi dəyişir. Torpaq yol düzənlikdən çəkib qoparır bizi. Maili yoxuşu çıxmağa başlayırıq. Heç beş yüz metr getməmiş yaşıllıqlar içində bir qəsəbə görünür. Kirəmit damlı, önü bağçalı evlərin hamısı bir-birinə bənzə- yir... Təftiş edəcəyimiz məktəb qəsəbənin yuxarısında, evlərin qurtardığı yerdən bir az hündürdə, evlərin başının üstündə nəhəng bir div kimi dayanıb. Bu bədheybət qəsəbədə yaşayan hər kəsi udacaq qədər böyükdü… Məktəbin qarşısında geniş bir düzənlik var. Xırman yerinə oxşayır. Çünki keçən ildən qa- lan dənlər yaşıllaşaraq böyüyüb. Otlar qılçıq, saman arasından boy verib. Xırman yerində qışdan güc-bəla çıxdığı aydın görünən bir neçə eşşək otlayır. Havalar istiləndiyindən bir dəri, bir sümük qalan heyvanların uzanan tükləri tökülür... Məktəbə tənəffüs vaxtı çatırıq. Bağça izdihamlıdı. Uşaqlar beçə verən arılar kimidi. Tək ayağı üstündə gəzənlər, xəyali bir sükanı fırladıb maşın sürənlər, ağaclara dırmaşanlar, ip üstün- dən atlananlar, top-top oynayanlar... Uşaqların hamısı öz aləmlərində, başqa bir dünyadadılar. www.kitabxana.net Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri Uşaqların arasında bir müəllim hərlənir. Bizi görmür, arxası bizə tərəfdi. Bağçadakı yaşıl- lıqlar və yüzlərlə mavi önlük içində onun saçları dərhal gözə çarpır. Uzun, dalğalı, sapsarı saçları çiyinlərinə tökülüb, günəş kimi parıldayır… Maşından düşüb məktəbin qapısına doğru getməyə başlayırıq. Uşaqlar ya əlimizdəki çanta- lardan, ya da yaddaşlarındakı hansısa oxşarlıqdan bizi tanıyırlar. Görən kimi qışqırmağa başla- yırlar: - Müfəttişlər gəldi!!! - Müfəttişlər gəldi!!! Uşaqların səsi məktəbin bağçasından aşıb dalğa-dalğa xırman yerinə doğru yayılır. Səslər xırman yerinə çatanda orada otlayan eşşəklərdən biri iştahla, həvəslə anqırmağa başlayır, sonra o birilər də qoşulur ona… - Müfəttişlər gəldi!!! - Aaaaaiiiiiih!!! - Müfəttişlər gəldi!!! - Aaaaaiiiiih!!! Uşaqların səs-küyünü eşidən müəllim saçlarını geri atıb bizə tərəf döndü. Şagirdləri yara- yara gəlib bizi qarşıladı. Gülümsəyərək əlini uzatdı: - Xoş gəldiniz, hocam, xoş gəldiniz, xoş gəldiniz… Lap arxadayam. Müəllim mənə yaxınlaşıb əlini uzadır, göz-gözə gəlirik. Mən müəllimi ta- nıyıram, amma haradan? Onun tanış üzünü illər öncəki yaddaşımda axtarıram. Tapmıram. Müəl- limin baxışlarında da çaşqın bir ifadə var. Müəllimlə eyni şeyləri düşünürük, amma ikimiz də əmin deyilik… - Siz də… Eee, xoş gəldiniz. - Xoş gördük, sağ olun… Müəllim məndən nəsə soruşmaq istəyir. Elə mən də ondan. Amma başçımız imkan vermir, sözümüzü ağzımızda qoyur. Hələ məktəbə ayaq basmadan təftişə başlayır. Müəllimi növbətçi ol- duğuna peşiman eləyir. - Növbətçisiniz? - Bəli, hocam. - Bağça növbətçisi? - Bəəli. - Demək, növbətçisiniz? - Bəli! - Növbətçiliyi bağçada eləyirsiniz? - Bəli. - Növbətçilik dəftərində qeydlər aparırsınızmı? - Eee, bəli! - Gözəl, demək, növbətçilik dəftərində qeydlər aparırsınız? … Məktəbin giriş qapısına çatırıq. Müəllimi xatırlayıram, adı dilimin ucundadı, söyləmək istə- yirəm. Amma sualı sual dalınca düzən başçımız yenə mənə imkan vermir: - Məktəbdə növbətçilik işinə çox diqqət yetirmək lazımdı! - Elədi, çalışırıq… - Növbətçilik işini, eee, növbəli yerinə yetirmək lazımdı! - Eee, bəli, yerinə yetiririk, növbəli… - Müdiriyyət lazımdı, indi sən növbətçilik sahənə, məktəb bağçasına dönməlisən… -Bəli, dönürəm, hocam. Məktəbə giririk, bu zaman dönüb arxaya baxıram, müəllimin gözü məndə qalıb, mənim də ağlım onun kim olduğunda... Müdirin otağındayıq. Çay içirik. Otaqda danışılanları belə eşitmirəm… Özümlə qovğadayam, yaddaşımı zorlamışam. www.kitabxana.net Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri İyirmi il əvvələ qayıtmışam. Litseydə oxuyuram. 9/A sinfindəyəm. Taxtada qarışıq düstur- lar… Arxada otururam. Lap qabaqda, müəllimin masasına bitişik yerdə saçları uzun, sapsarı, gözləri mavi bir qız oturur. Ayla! Birdən Ayla böyüyür, müəllim olur. Pəncərədən çölə baxıram. Bəli, odu! Məktəbin bağça- sında növbətçi olan Ayladı. Dərindən bir ah çəkirəm. Çiynimdən dağ götürülmüş kimi rahatlanıram… Bir azdan Ayla xanım müdirin otağına gəlir və içəri girər-girməz barmağını mənə tuşlayıb soruşur: - Hocam, siz litseyi harada oxumusunuz? ... Ayla xanımın bir xahişi də var: - Hocam, mən ikinci sinifdə dərs deyirəm. Xahiş etsəm, mənim sinfimə siz gələrsinizmi? Başçımızın üzünə baxıram, gözlərini yumub başını aşağı salaraq "olar," işarəsi verir. - Yaxşı, - deyirəm, - yaxşı, gələrəm. Şagirdlərinizlə də tanış olarıq… Ayla xanım otaqdan sevinclə çıxır… Zəng çalınır, şagirdlər ikinci dərsə girmək üçün koridorlarda qaçışırlar. Sonra daha bir zəng səsi... Koridorlarda ayaq səsləri, müəllimlər də siniflərə tələsir. Ayla xanım müdirin otağının qapısında gözləyir. Koridorda birlikdə addımlayırıq. O, iti-iti danışır. Bir anda şagirdlik illərimizə qayıdır, təkrar məktəbə gedirik və 2/A sinfinin qapısından içəri giririk. Səssizlik… Ayla xanım şagirdlərindən daha həyəcanlıdı. Bir tərəfdən özü haqqında danışır, o biri tərəf- dən şagirdlərini tərifləyir: - Bilirsiniz, bura sərhəd bölgəsidi, hocam. Bu qəsəbədə böyük bir əsgəri bölük var. Ərim bu bölüyün komandiridi. Bura ikinci şərq xidməti oldu mənim üçün! Bunlara keçən il də mən dərs demişəm. Hamısı da çox dinc, çox çalışqan, çox sevimlidi. Təbii, bəzən dəcəllik də edirlər, amma mən onları çox sevirəm! Onlara müfəttişlər gələcək, demişdim, gəlməyiniz yaxşı oldu. Ayla xanım məni şagirdlərinə tanıdır və davam edir: - Hocam, bir məsələdə çox çətinlik çəkirəm. - Nədə? - Bu qəsəbədə yaşayanlar azərbaycanlılardı axı! - Bəli, bilirəm… - Uşaqlar yerli şivəylə danışırlar. Çox məşğul oluram, amma istədiyim kimi alınmır. … Sinifdəki sakitlik pozulur. Şagirdlərin gözü məndədi... Səslər ucalır… Ayla xanımın incə, sərt səsi sinifdə əks-səda verir: - Haydı baxaq! Həyat bilgisi kitablarınızı çıxardın! Yüz yetmiş üçüncü səhifəni açın! Açdınızmı? - Bəəəli! Həyat bilgisi kitabları açılır. Yüz yetmiş üçüncü səhifədəki mövzunun başlığı böyük hərflərlə yazılmışdır: SİNİFDƏ ƏMƏL OLUNMASI LAZIM GƏLƏN QAYDALAR... Ayla xanım soruşur: - Dünən bir tapşırıq vermişdim, yerinə yetirdinizmi? Sanki tapşırığı hamısı yerinə yetirib, bir nəfər kimi cavab verirlər: - Bəəəli! Öz şagirdlərimdən bilirəm. Tək-tək yoxlasaq, ən azı yarısı tapşırığını yerinə yetirməyib. Lakin soruşanda böyük bir coşğuyla, "bəəəli", deyirlər. Bu yaramazlar həmişə belədilər. Lazım olan şeyləri yerinə yetirməz, bir az qulaqardına vurarlar... Lazım olmayan şeyləri soruşsanız, or- dan-burdan cavablandırarlar, amma mütləq yerinə yetirərlər... Şagirdlərlə tanış oluruq. Bir-bir soruşuram: - Sənin adın nədi? - Zeynəb. www.kitabxana.net Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri - Salatın. - Cəmil… Arxa sırada oturan şagird digərlərindən daha böyükdü. Gözlərinin içi gülür, növbəsinin çatmasını səbirsizliklə gözləyir. Göz-gözə gələndə hələ soruşmamış bir əsgər ədəb-ərkanıyla bərkdən adını söyləyir: - Mənim adım Mirəli! - Nə? - Mirəli! Ayla Xanımın qaşları çatılır, qulağıma doğru əyilir. - Hocam, məktəbə bir il kec gəlib, bir il də sinifdə qalıb. Əslində gərək indi dördüncü sinifdə olaydı. Oxumağı da o qədər yaxşı deyil. Adı Mir Əlidi. Burada Mirəli, deyirlər… - Yaxşı, Mirəli!! Otur görək. Mirəli daha nəsə demək, danışmaq istəyir, amma nə söyləyəcəyini unudur, dodağını dişlə- yib başını qaşıyır, gülür və birdən gözlərində yeni bir işıltı peyda olur. - Atamın da adı Cəfərdi! Ayla xanım sanki xəcalət çəkir, yalvarırmış kimi Mirəliyə baxır, susmasını, oturmasını işarə edir. Mirəli başını qaşıyıb yerində oturur… Uşaqların qarşısına keçirəm, şagirdlərdən birinə mövzunun başlığını göstərirəm. - Oxu, baxaq… - Sinifdə əməl olunması lazım gələn qaydalay! "R" hərfini söyləyə bilməyəndə yoldaşları gülür… - Demək, sinifdə əməl olunması lazım gələn qaydalar var, eləmi? - Bəəəli!! - Baxaq görək sinifdə əməl olunması lazım gələn qaydalar hansılardı? Kim söyləyəcək? Bir neçə barmaq havaya qalxır. Baxışlarım sinfi gəzir. Qapqara gözləri ışım-işım işıldayan uşağı qaldırıram: - Sən söylə. Uşaq yavaş-yavaş, birtəhər söyləyir. - Sinfin divarlarını çirkləndirməməliyyiiik! Sinfin divarlarına baxıram. Uşaqların boylarının çatdığı yerəcən ayaq izləri, palçıqdı… Uşaq bir xahiş kimi cavab verir, olsun, saçlarını oxşayıram: - Afərin sənə, - deyirəm, - daha kim söyləyəcək? Bu an bütün barmaqlar havaya qalxır. Səhv etdiyimi kec başa düşürəm, amma uşaqlara söz verməsəm olmaz. - Sən söylə. - Taxtanı da çirkləndirməməliyik. … - Masanı da… - Sən söylə. - Şüşələri qırmamalıyıq! - Partaları da qırmamalıyıq. - Şkafı da… - Kitabları cırmamalıyıq. - Dəftərimizi də… Yazı taxtasını qaralamışdılar, taxta çirkliydi, müəllimin stolunun bir ayağı qırıqdı, şüşələr- dən ikisi sınıqdı, dəftərlərin, kitabların kənarları cırıqdı… Mirəlinin barmağı da qalxır. Ona yaxınlaşıram. - Sən söylə, Mirəli. Mirəli birdən susur, cavab verə bilmir, yenə nə söyləyəcəyini unudur. İlk cavab verən şagirdin cavabını doğru kimi qəbul etdiyim üçün cavabların ardı-arası kə- silmir. Barmaqlar hamısı havadadı. Çarə nədi, bu dəfə iş-işdən keçib, hamısını dinləyirəm, ürək- ləri istəyən kimi cavab verirlər. www.kitabxana.net Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri - Etməməliyik, atmamalıyıq, tutmamalıyıq, qırmamalıyıq, tökməməliyik… Mirəli yenə barmağını qaldırır. Söyləyəcəyini unutmamış qaldırmaq, nə söyləyir-söyləsin, onun verdiyi cavabı da doğru kimi qəbul etmək, sonra saçlarını oxşamaq, "afərin" demək istəyi- rəm. Arxa partaya qaçaraq çatıram: - Hə, Mirəli, haydı, söylə görüm. Mirəli başını qaşıyır, bir gözünü yumub yuxarı baxır. Bütün sinif onun cavabını gözləyir. Ayla xanım büruzə verməsə də mənim Mirəli ilə maraqlanmağımdan narahatdı, sıxılır. Sükut hökm sürür… - Hə, Mirəli, haydı söylə… Mirəlinin birdən gözləri parıldayır. Ayla xanımın şagirdlərinə tərgitmək istədiyi şivə ilə cavab verir: - Müəllim bizi döyəndə ürəyimizdə onu söyməməliyik!!! Türkcədən çevirən: Eyvaz Zeynalov www.kitabxana.net Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri Allah görər Uzun Çarşı hər cür peşə sahibinin olduğu bir Osmanlı bazarı idi. Misgərlər, dəmirçilər, qa- layçılar, dülgərlər, palançılar, nalbəndlər, pal-paltar, taxılsatanlar və ədviyyatçılarıyla əsrlər boyu keçmişi gələcəyə daşıyırdı… Onlar bir Ahi* idilər və birdən-birə qeybə çəkildilər. Qalanı ağzına bir ovuc ayaqqabı mıxı dolduraraq bir-bir əlinə tüpürüb ayaqqabı mıxlayan çəkməçilər də tərk etdilər. Onların Qalanın ətəyindəki yastı-yapalaq komaları da bir-bir itdi-batdı. Əvvəl taxta qapılı, iri asma kilidli, köhnə dükanlar sökülüb yerində yeniləri tikildi. Sonra mis qazanlar polad qazanlara, qalaylanmış bəzəkli qablar çini qablara, quyruqlu* tavaya, turşu, bəhməz küpləri kapron bidonlara çevrildi… Keçə palanlar və yəhərlər kreslo örtüyü, döymə nallarla at muncuqları maşın əşyaları, na- xışlı qumaşlar, uzun qadın paltarları, parçalar manekenlərin əynində hazır paltar, çörək taxtaları, divanlar, naxışlı şkaflar tez bir zamanda mebel oldu. Çayın sahilində qəhvəxana binaları, içindəki masalar, kürsülər, samovarlar, stəkanlar da dəyişdi. Lakin qəhvəxana əhli düşmənə müqavimət göstərirmiş kimi müqavimət göstərdi, heç dəyişmədi. Təqaüdçüsü, məmuru, işçisi, kəndlisi, dükançısı, almançısı*, heç biri dəyişmədi. Uzun Çar- şının o fərqli rəngi, abdallar* da... Onların zurna, təbilləri, sazları və qəmli skribkaları onsuz da əsrlər boyu eyni idi. Bu qəhvəxanalarda hökumətlər qurulur, yıxılır, buğdanın, arpanın qiyməti təyin olunur, sənədlər alınıb verilir, zavod fəhlələrinin tətil qərarı təsdiqlənirdi. Milli komandanın heyəti bu qəhvəxanalarda seçilir, axşamkı serialın namərd oyunçusu burada söyülürdü. Həzrəti İsmayıla göndərilən qurbanın qoçmu, qoyunmu, toğlumu, şişəkmi olduğu haqqında qərarlar verilir, o il həccə getməyin qaydaları bu qəhvəxanalarda qoyulardı… Bu qəhvəxanalar şəhərin döyünən nəbziydi. Bazardan bir həftəlik meyvə, tərəvəz və digər ehtiyaclarını alan, ya da ehtiyaclarını təmin etmək üçün bazara gedən qadınlar ərlərini tapmaq üçün bu qəhvəxanaların qabağına gələrdilər. Bu qadınlar əvvəl qulluqçuya müraciət edərdilər: - Bizimki burdadımı, qadasını aldığım? - Burdadı, bibi. - Yenə oyun başındamı? - Həə, bibi, indicə oynayırdı. Çağırımmı? - Çağır, balam, oyun başında canı çıxacaq, o oyun daşları qoy onun başdaşı olsun, mən də onun üç ayda bir verilən təqaüdünü “rəhmətliyin parası” deyərək, ağız dadı ilə xərcləyim. Qollarım düşdü, bu sovxaları daşıya bilmirəm, mənim nə ölümüm var burda, guzum… - Quzum, bizimki burdamı? - Burda, xala. - Çağır görüm, gurban olduğum, hər həftə məni bura gətirdir, gözü kor olsun. Onun tayları həccə getdi, bu da qəhvəxanada yarma ayırtlayan kimi okey* daşı seçir. Heç lazım olanı eləmir. Desəm, bağçanın daşlarını təmizlə, xəstəyəm, ölürəm, deyib yatar. Qəhvəxanaya gələndə tez gəlir. Yekə kişi eldən-obadan ayıb eləmir, cahıl-cuhul da deyil. Qulluqçular da qadınlara, "yaxşı, bibi”, “yaxşı, xala," deyib içəri girər, oyunçuları oyundan ayıran bəd xəbəri onlara çatdırardılar: - Əmi, bibim gəldi, vallahi, üzünü bir turşudub, bir turşudub! Bəri başdan kəlmeyi-şəhadə- tini-filanı de, fatihəni oxu ki, heç olmasa o dünyaya imanlı gedəsən. Deyimmi, burda deyil? - Əmi, sənin arvadın gəldi, borclun gəlsə bundan yaxşıydı, vallah. Vuruşmağa bəhanə axta- rır, üzünü görsən, üç gün yemək-içməkdən kəsilərsən, vallah. Deyimmi, məscidə getdi, burda yoxdu? www.kitabxana.net Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri Bu qəhvəxanalarda qəliz söhbətlər olar, xoruz səsi eşitməmiş xəbərlər eşidilərdi. Bu qəhvə- xanalarda dövlətli, kasıb, qoca, gənc, manıs, ağa ayrı-seçkiliyi olmazdı. Almançı Faiqlə Hacı Duran Uzun Çarşı qəhvəxanalarının ən köhnə müştərilərindəndi. Almançı Faiq nəhəng adam idi, sifəti uzun burma bığlarıyla qaranquş tutmuş pişiyə oxşa- yırdı. Boynundan sallanan asılı qalardı. Başına panamasını keçirib qalxanda dağ kimi görünər, qapıdan hansısa Pirə baş əyirmiş kimi ikiqat keçərdi. Oyun oynayarkən çəkdiyi daşı ortaya atar- atmaz dərhal qara burma bığlarını eşərdi. - Mənim gəzib-dolanmağım dünyanın bütün var-dövlətinə dəyər, əmioğlu. Bir gün kafirə hirsləndim, sizin qulunuzam, ölənəcən sizə işləməliyəm, dedim, çıxdım gəldim. Kafir oğlu kafir qədrimi nə biləcək. Vətəni heç nə əvəz etməz! Oralarda, adı Almaniyadı, deyərdi, yediyimin, içidiyimin dadını-tamını bilmədim, gardaşım. Hacı Duran yay-qış pencəyini əynindən çıxarmazdı. Köynəyinin düyməsini hulqumuna qədər düymələyər, yayın günü qapı-pəncərəni belə bağlatdırardı. Uzun Çarşının dəlisi Hərarətli Yaşar qışın günü mayka ilə qəhvəxanaya girəndə Duran əmi ona baxıb iliklərinə qədər donardı. Üst dodağının ortasında nazik bir bığı vardı. - Uşaqlar, dünən axşam təzədən qayıtdım oynamağa. Səhərəcən daş çəkdim, sovxa yaşıl ikilik gəlmədi. Adamın yuxusunda da daş bitir, qardaşım, çək at, çək at. Arvad dürtmələyib oya- dır ki, neynirsən? Deyirəm, arvad, yuxumda Mina dağındaydım, hacılarnan şeytanı daşlayırdım. Gündüz oynadığı oyunlar gecələr Duran əminin yuxusuna girərdi. "Sizdən sirr çıxmaz, uşaqlar", deyib, keçmişdə Faiqlə manıslardan Zülfiqarı da götürüb sazın müşayəti ilə səhərə qədər yeyib-içdiklərindən danışardı. Bir də, ona sataşanda çox küyükər, hamını söyərdi. Səhərlər qəhvəxananın şəxsi heyəti yığılınca almançı Faiqlə Hacı Duran atışırdılar: - Bu Faiqin özünü öyməyinə baxmayın, uşaqlar, quş ürəyi qədər ürəyi yoxdu, ağciyərin bi- ridi. Düşməni qorxutmaq üçün bunu göstərib geri çəkəsən, vəssalam. İrəli buraxmayasan, adımı- zı batırar... - Siz bunun dediklərinə qulaq asmayın. Yalan deyirəmsə, bu cığara kimi yanım. Bir gün Hamburqdayam. Qarşıdan üç kafir gəlirdi. Yaxınlaşdılar... Türk, dedi, biri… Qulluqçulardan biri dözməyib araya girərdi: - Vur, Faiq əmi, daha niyə durmusan? - Vuracağam, hələ dayan. Namussuzların üçü də qayış qıran cöngə kimiydi. Yaradana sı- ğındım, əmioğlu, bismillah, deyib cumdum… Türk, deyənə bir soxuldum, qurd qoyuna soxulan kimi… O biri ikisi qaçdı. Hərifi iti döyən kimi döydüm, əmioğlu. Üstümü-başımı çırpıb əlimi- qolumu yelləyərək yola düzəldim, gedirəm artıq... Bir də baxdım ki, biri dalımca qaçaraq gəlir. Gördüm döydüyüm kafirdi. Vecimə almadım, özümü elə apardım ki, guya bunu heç mən döymə- mişəm. Arxadan "türkk", deyə çağırdı, döndüm. Birdən nə desə yaxşıdı? - Türk, bir az bundan əvvəl sizinkilərdən biri məni döydü, bu tərəfə gəldi, onu görmədin? - Nayn, - dedim. Adamı necə döymüşdümsə, məni tanıya bilmədi… - Əllərinə sağlıq, Faiq əmi. - Allah atana rəhmət eləsin, Faiq əmi. Manıs Zülfiqar ikisinin də dostuydu. Nə yesələr, nə içsələr gözləri Zülfiqarı axtarardı. Bir bulaq başına getmək istəyəndə Zülfiqar işini bilər, tədarükünü görər, sazını götürüb düşərdi yan- larına. Uzun Çarşıda Zülfiqarı hamı sevərdi. Bəzən o da Faiq ağa ilə Duran ağaya yaman ilişərdi: - Uşaqlar, bu almançını görürsünüz, otuz il ona nisyə saz çaldım, kafirlərin yanından gələn- də mənə bir kürk gətirmədi. Zəhmətimi itirdi. Buna çaldığım havaları başqa birinə çalsaydım, bir evin pulunu alardım. Baxın, indi yavan çörəyə möhtacım. Yalan deyirəmsə, köz kimi yanım… - Eh, bu Duran ağaya nə deyim!? Yaxşıca yeyib-içdiyimiz yerdə durub həccə getdi. Beş-on il də gözləyəydin, əldən-ayaqdan düşüb bir işə yaramayanda gedərdin də. Həcc qaçırdımı, qur- ban olduğum? Taxıldöyənə qoşulan öküz kimi durduğun yerdə ağzını bağlatdın*. Amma Əra- fatda şeytan bunu görən kimi qorxusundan salavat çevirir, uşaqlar. İbilinin dediyin deyirəm, ba- balı onun boynuna… www.kitabxana.net Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri Həcdən söz düşəndə Duran əmi araya söz qatardı. Həccə getdiyi iki il olmuşdu, amma qəh- vəxana əhli yanından ötəndə ona sürtüşürdü, altı ayda ilk itkini verdirmiş, bir il sonra da Duran əmi yuxusunda okey oynamağa başlamışdı. Duran əminin bircə içməyi çatmırdı. Duran əmini çağırtdıran arvadı qəhvəxananın qapısında gözləyərkən söylənərdi: - Hamı getdi ağıllandı, bizimki ağlını itirdi, Hacı adam da gumar oynayarmı? Başqa dəlilər də var, gurbanınız olum. Dəliyə təpəyə çıx, desələr, hamısından əvvəl bizimki çıxar. Allahdan qorxmaz, bəndədən utanmaz, imkan versələr, içki də içər bu kafir. Hacılığı yerə girsin, həccə ge- dirəm, deyib, bir ətək pul xərclədi. Bu necə işdi, bilmirəm, əli-ayağı düz olana həcc qismət ol- maz, bizim nadürüstə qismət olar. Bir axşamüstü almançı Faiq Zülfiqar da yanında ikiqat əyilərək qəhvəxanaya girdi. Şəhadət barmağıynan Duran əmini çağırdı və qəhvəxananın lap küncündəki masaya keçdilər. Alçaqdan danışmağa başladılar. Az sonra Duran əminin səsi yüksəldi: - Qudurdunmu, Faiq! Olmaz, qardaşım. O işlər əvvəl idi, indi mənə Hacı Duran, deyərlər. Eşidən-bilən olsa, Uzun Çarşıda hansı üznən gəzərəm? Bax bu kafir İbili dalıma vedrə bağlayar, dəllal da bazara çıxarar. Evdəki dəliyə çatıncadı, düşmənə ehtiyacım yoxdu, bizim arvad dünyanı dağıdar, vallah! - Ay Duran, hardan biləcəklər? Qəsab Arifdən yaxşı ət-filan aldım, Zülfiqarı da dünəndən bəri sazını kökləyir. Maşın da var… Qalx gedək bulaq başına. Zülfiqar həzin-həzin çalar, biz də bala-bala vurarıq… - Tövbə, tövbə, məni aləmdə rüsvay eləmək istəyirsən? Hacıyam, deyirəm, inanmırsan? - Ay Duran, o boyda baş nazir həccə getdi, sonra viski içmədimi? Mən Respublika başçısı- yam, deyib sudan duru çıxdı. Kim nə deyə bildi? Ondan artıqmısan? Qalx gedək, heç kim gör- məz, Zülfiqar da heç kimə sir verməz. - Aman, ağam, bu nə sözdü? Elə şey olarmı? Başımı kəssələr də ağzımdan bir kəlmə qaçırt- maram, - Zülfiqar dedi, ürəyi gedirdi əylənmək üçün. Səssizcə dinləyir, hacı ilə Faiqin haçan ra- zılığa gələcəyini gözləyirdi. Hacı iki yol ayrıcında qalmışdı. Xəyalında gah bağlar, bulaqlar, sazlar, gah da ağ bürüncə- yə bürünmüş hacılar canlanırdı. Bir tərəfdən qulaqlarında Zülfiqarın səsi əks-səda verirdi, o biri tərəfdən sanki təbil səsləri eşidirdi. Buraxsalar, dəsmalını çıxardıb halaya qoşulardı. Birdən yerində qurcalandı. Qulağında: “Ləbbeyk! Allahümmə Ləbbeyk!”* sədaları inlədi, imtina etdi. - Olmaz, olmaz, mən baş nazir tayıyammı, qardaş, - dedi. Almançı Faiq əsəbiləşdi: - Ay Duran, mən sənin həm danalığını, həm də öküzlüyünü bilirəm. Bir hacılıq elədin, iki ildi ağızımızın dadı qaçdı. Həqiqi hacı olsan, heç məni yandırmaz. Getdin Adanaya, orda gözlə- yib, həcdən gələnlərə qoşularaq gəldin. Zəmzəm deyə gətirdiyin də Acıpınarın suyuna oxşuyur- du, o zaman səsimi çıxartmadım. Mənə bax, ikicə kəlmə desəm, hacılığın gedər arada… Kimsə görməz, deyirəm, qalx gedək, haydı. Hacı Duran qorxmağa başlamışdı. Əgər Faiqin dəliliyi tutarsa, gəncliklərindən başlayıb: - Ay camaat, bu Hacı Duran ilə ikimiz bir gün… deyib danışarsa? Qorxdu, yalvarırmış kimi dedi: - Ay Faiq, gudurdunmu? Heç kim görməsə də Allah görər axı. Almançı Faiqin səbri tükənmişdi ki, imdadına Zülfiqar çatdı: - Qurban olduğum Duran ağa, Allah səni görən kimi gəlib Uzun Çarşıda İbiliyəmi söyləyə- cək! Qalx, gedək… Duran ağa hirsləndi, deyinə-deyinə qəhvəxanadan çıxdı, dalınca da Zülfiqarla Faiq ağa… Yüklə 1,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|