Imkoniyatlari

ǀ
ISSUE 5 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
  
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 219
erkin ish yuritishi uchun keng qulayliklar yaratilgan. Bunday imtiyoz va imkoniyatlar 
xorijliklarning O‘zbekistonga qiziqishini tobora oshirmoqda”[1]. Mustaqillik yillarida 
ijtiomiy-iqtisodiy rayonlashtirish masalalarida ko’plab islohotlar amalga oshirildi. 
Masalan, joriy yilda Qashqadaryo viloyatida ijtimoiy-siyosiy rayonlashtirish sohasida 
yangi Ko’kdala tumani tashkil etildi. (Chiroqchi tumani 1926-yilda tashkil etilgan 
bo’lib, bugungi kunda tuman markazidan eng chekka qishloqqacha bo‘lgan masofa 65-
100 kmni tashkil etar edi. Bu esa, aholining tuman markaziga borib-kelishi uchun 2-3 ta 
yo‘lovchi transportidan foydalanishiga va bir kun yo‘qotilishiga sabab bo‘layotgan edi. 
Shuningdek, Chiroqchi tumanida 45 mingdan ortiq tarbiyalanuvchisi bo‘lgan 230 ta 
maktabgacha ta’lim tashkiloti, 93 mingdan ortiq o‘quvchisi bo‘lgan 234 ta umumta’lim 
maktabi hamda 8 ta oilaviy poliklinika faoliyat yuritib, ularni samarali boshqarish 
birmuncha qiyinchiliklar tug ‘dirayotgan edi.[2]) 
ASOSIY QISM 
Har bir fanning o'ziga xos tushuncha va qonuniyatlari bo'ladi. Fan tilida bu 
tushunchalar fan kategoriyalari deb ataladi. Ana shu kategoriya va qonunlar tegishli 
fanning mazmun-mohiyatini anglashda asosiy manzil hisoblanadi. Iqtisodiy 
geografiyaning kategoriyalari bo‘lib, hududiy mehnat taqsimoti, iqtisodiy 
rayonlashtirish, hududiy ishlab chiqarish majmualari va iqtisodiy geografik o‘rin 
hisoblanadi. Aytish mumkinki, bular iqtisodiy geografiyaning “asosi” - tayanch 
ustunlaridir. Ana shu kategoriyalarni mukammal o'zlashtirgan talaba, o’quvchida 
iqtisodiy geografik fikrlash va bilim shakllangan deya olamiz. Bu kategoriyalarning 
mazmuni quyidagicha: 
Hududiy mehnat taqsimoti — iqtisodiy geografiyaning asosiy fundamental 
tushunchasi hisoblanadi. Chunki ushbu fanning qolgan barcha tushunchalari, hududiy 
mehnat taqsimoti bilan bog'liq. Hududiy mehnat taqsimotini iqtisodiy geografik jarayon, 
uning natijasida vujudga kelgan rang-barang iqtisodiy makonni, ishlab chiqarishning 
hududiy tarkibini, “areal, nuqta va chiziqlarning” o‘zaro munosabatini iqtisodiy 
geografik vaziyat yoki holat sifatida ko‘rish mumkin. Mazkur tushuncha orqali fanning 
maqsad va vazifalari ham yaqqol namoyon bo’ladi. 
Hududiy mehnat taqsimoti ijtimoiy mehnat taqsimotining bir tomonidir. Agar 
ijtimoiy mehnat taqsimoti natijasida kishilarning kasb-hunari, nima bilan mashg'ul 
bo‘lishi (o‘qituvchi, muhandis, tabib, savdogar va h.k.) shakllansa, hududiy mehnat 
taqsimoti Iqtisodiy rayonlarning vujudga kelishiga, iqtisodiy makonning turli-
tumanligiga olib keladi. Hududiy mehnat taqsimotining doimiy «yo‘ldoshi» yoki uning 
ajralmas jihati ixtisoslashuvdir. Ammo ixtisoslashuv ham ijtimoiy va hududiy bo‘ladi. 
Bu yerda hududiy ixtisoslashuv nazarda tutiladiki, u turli joylarning ma'lum mahsulot 
ishlab chiqarishi bilan shug‘ullanishini anglatadi.

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3