Yuqorida keltirilgan misoldan quyidagi xulosalar kelib chiqadi:
Yuqorida keltirilgan misoldan quyidagi xulosalar kelib chiqadi:
1. Harakatlanayotgan jismning tezligi o'zgarmaganda massasi qancha katta bo'lsa, uning urilish zarbi ham shuncha katta bo'ladi.
2. Harakatlanayotgan jismning tezligi qancha katta bo'lsa, uning urilish zarbi ham shuncha katta bo'ladi.
Demak, jism harakatini tavsiflash uchun jism massasi va uning tezligini alohida tarzda emas, balki ularni birgalikda qarash kerak. Shu maqsadda jism impulsi degan fizik kattalik kiritilgan.
Jism massasining uning tezligiga ko'paytmasi jism impulsi deb ataladi, ya'ni: P=m*v
Xalqarobirliklarsistemasida jism impulsining birligi kg ' m/s bo'ladi. 1 kg *m/s li impuls
- bu 1 m/s tezlik bilan harakatlanayotgan 1 kg massali jismning impulsi.
J ism impulsi vektor kattalik bo’lib, uning yo'nalishi tezlikning yo'nalishida bo’ladi.
Kuch impulsi va jism impulsi orasidagi munosabat
v0 boshlang'ich tezlik bilan harakatlanayotgan jism t vaqt davomida boshqa jism bilan ta'sirlashgani tufayli, uning tezligi o'zgarib, v ga teng bo'lsin. O'zaro ta'sir jarayonida jismning tezlanishi quyidagicha ifodalanadi:
a=v-v0/t Agar jismning massasi m, boshqa jism bilan ta'sirlashish kuchi F bo'lsa, u holda Nyutonning ikkinchi qonuniga binoan tezlanishning quyidagi formulasi ham o'rinlidir:
a=F/m
Tezlanishning ikkala formulasini o'zaro tenglashtirish mumkin:
v-v0/t= F/m yoki
Ft=mv-mv0
Bu formulada Ft - kuch impulsi, mvQ - o'zaro ta'sirgacha, mv - o'zaro ta'sirdan keyingi jism impulslari ekanligini hisobga olsak, quyidagi xulosa kelib chiqadi:
O'zaro ta'sir jarayonida jism impulsining o'zgarishi ta'sir kuchi impulsiga teng.
34-§. IMPULSNING SAQLANISH
34-§. IMPULSNING SAQLANISH
QONUNI
Yopiq sistema
Yerdan kosmik kemani uchirishda Yer va kosmik kemani birgalikda yopiq sistema deb qarash mumkin. Chunki Quyosh, Oy va boshqa osmon jismlarining kosmik kemaga
tasirini hisobga olmasa ham bo’ladi.
Jismlar sistemasi boshqa tashqi jism- lar bilan o'zaro ta'sirlashmasa yoki sistemaga ta'sir etayotgan kuchlar o'zaro muvozanatlashsa, bunday jismlar sistemasi yopiq sistema deb ataladi.
Gorizontal sirtda bir nechta sharcha bir-biri bilan to'qnashib, ta'sirlashayotgan bo'lsin. Agar sharchalarning sirtga ishqalanishi hisobga olmaydigan darajada kichik boisa, bu sharchalarning o'zini yopiq sistema deb qarash mumkin.
Massalari va tezliklari bir xil bo'lganda jismlarning to'qnashuvi
1-tajriba. Gorizontal relsga bir xil m massali ikkita aravachani 86-rasmdagidek qo’yamiz. Aravachalarga ta'sir etuvchi og'irlik kuchi va relsning reaksiya kuchi o'zaro muvozanatda bo'ladi. Shuning uchun qaralayotgan jismlar sistemasini yopiq sistema deb olish mumkin.
Aravachalarning bir tomoniga prujinali bufer mahkamlangan. Birinchi aravachaning ikkinchi tomoniga plastilin yopishtirib qo'yilgan. Aravachalarga bir xil v tezlik beramiz. Bunda birinchi aravachaning impulsi mv ga teng. Ikkinchi aravachaning tezligi birinchi aravachaning tezligiga teng, lekin qarama-qarshi yo'nalgan. Shuning uchun ikkinchi aravachaning impulsi
