200 R
Nurlanish kuchaysa 1 turdagi nurlanish
kuzatiladi
300 R
II turdagi nurlanish kuzatiladi
XX asrning eng katta xalokati sifatida 1986 yilning 26 aprelida Chernobill atom
elektro stantsiyasi(AES)dagi portlash e‟tirof etiladi. Bu potlashning asosiy sababi
texnologik jaraenning qo‟pol ravishdagi buzilishi hisoblanadi. Avariya oqibatlarini
bartaraf etish uchun 900minga yaqin mutahassis va ishchi-xodimlar jalb qilingan.
So‟ngi 15 yil davomida avariya oqibatlarini bartaraf etishda qatnashgan
fuqarolardan 60000 qa yaqini xaetdan ko'z yumishgan (10 yillik afgon urushida
15000 askar va zobitlar xalok bo‟lishgan). 2001 yilning 20 yanvaridan boshlab
Chernobill AESining ish faoliyati to‟xtatilgan (xavfsizlik nuqtai nazardan). Bu
jaraen jaxon xamjamiyatining taklifiga binoan amalga oshirilgan.
Chernobill xalokati tufayli quyidagi moddiy zararlar va talafotlar ko‟rilgan:
1.
Radioaktiv moddalarning tasir doirasining
kamayish jarayoni yadroviy portlashga nisbatan ancha sekin so‟nishi aniqlangan.
2.
Insonlarga ta‟sir etish jarayoni asosan nafas
olish organlariga bug – gazli radioaktiv havoning kirishi va oziq – ovqat xamda
suv bilan iste‟mol qilinishida kuzatiladi. Bu xolatlarda (1,5-2 oy ) organizimga yod
– 131 elementining 8 sutka davomida parchalanishi xisobiga zararlanadi.
3.
Qishloq xo‟jalik maydonlarining zararlanish
xolati 30 km maydon –2 mln. ga teng ,o‟lgan er maydonlari radioaktiv zararlangan
va asosan tseziy va yod - 137 elementi bilan qishloq xo‟jaligi ekinlari zararlangan
va yaroqsiz xolatga keldi deb belgilangan.
4.
Tabbiy o'simliklar qatorida sosna
o'rmonlari yadroviy portlashga nisbatan 10 barobar ko‟proq zarar ko‟rgan.
beryoza, dub va boshqa bargli daraxt navlari deyarli zarar ko‟rmagan (ularning
singdirish qobilyati juda kam bo‟lganligi aniqlangan)
5.
Daryolar va suv xavzalari tseziy va strontsiy
izotoplari hisobiga zararlangan. Olib borilgan chora - tadbirlar hisobiga, yani 100
dan ortiq qurilgan filtrlovchi ximoya xavzalarining xisobiga 1986 yilning iyul
oyidan 1987 mayigacha bo‟lgan muddat davomida ularning ta‟sir doirasi 20
barobarga kamaytirilgan
Olib borilgan chora - tadbirlar hamda yogingarchilik va qor ta‟siri hisobiga bir
yildan so‟ng radiaktiv zararlanish darajasi 55 barobarga kamaytirilgan.
Chernobildagi AES ћalokati to‟º‟risidagi 1987 yildagi sud ma‟lumotlariga ko‟ra,
AES da oddiy intizom qoidalariga rioya qilish, javobgarlikni sezish juda pasayib
ketgan.
Stantsiya direktori ћalokatdan keyin ћam radiatsion tekshirishni o„tkazmagan,
o‟tkazish uchun kerakli zamonaviy uskuna, moslamalar bo‟lmagan, gazdan saqlash
vositasi stantsiyada ishlovchi xodimlarda bo‟lmagan, ћalokat to‟g‟risidagi
ma‟lumot ŏz vaqtida e‟lon qilinmay 36 soat o‟tgandan sŏng e‟lon hilingan.
Stantsiya xodimlari anih handay ћarakatlar hilishlari lozimligini bilmaganlar. 21
mln m
3
uskunalarning ustki yuzasi maxsus tozalashdan ŏtkazilmagan. 500 ming m
3
er yuzasini tuproѓi kŏchirilib kŏmib yuborilgan. 600 ta hishlohlar zaxarli
radioaktiv moddalardan zararsizlantirilgan.
Dostları ilə paylaş: