«Informaciya qáwipsizligi» baǵdarı 2-kurs 305-21 topar studentı Keńesbayev Azizbektiń

MT da jasalǵan kúsheytgishti izertlew
Kanalı r- túrli maydanlıq tranzistor izertlew etiledi.


4-súwret
Stok tokı zatvorga kernew beriw arqalı basqarıladı, yaǵnıy basqarilayotgan p-n ótiwge teris kernew beriledi. dagi jasırıw kernewi artqan tárepke kólemiy zaryad salasınıń keńligi artıp baradı. Nátiyjede berilgen kernew ma`nisinde kanal keńligi kishreyedi, onıń qarsılıgı RK artadı, sonday eken stok menen istok aralıǵindaǵı stok tokı azayadı. 5- suwretde basqarıw xarakteristikası keltirilgen.

5-súwret

Basqarıwshı p-n ótiwdiń kólemiy zaryad tarawı hám tiykar menen kanal arasındaǵı p-n ótiw birikkandagi (stok tokı I_C nolge teń bolatuǵın ) zatvor kernewi ma`nisi bosaǵalıq kernew dep ataladı.

Toyiniw rejiminde islep atirǵan maydanlıq tranzistor basqarıw xarakteristikasın tómendegi baylanıslılıq menen approksimatsiyalash qolay.
, (5.1)
Bul jerde I_{S max} - maksimal stok tokı zatvor - istok kernewi nol U_ZI=0 ge uyqas keliwshi baslanǵısh stok tokı.
Basqarıw xarakteristikasınan (5- súwret) xarakteristika tikligi anıqlanıwı múmkin.
.
(4.1) approksimatsiyadan paydalanilganda tiklik tómendegishe anıqlanadı :
, (5.2)
Maydanlıq tranzistor shıǵıw xarakteristikalar shańaraǵı 6 - suwretde keltirilgen. Xarakteristikanıń baslanǵısh tarawı (U_SISI.TOY) sızıqlı rejimge sáykes keledi. Bul rejimde kanal pútkil istok-stok aralıǵinda ámeldegi boladı, sol sebepli U_SI artqan tárepke, sızıqlı nızamǵa uyqas túrde stok tokı da artadı.
U_SISI.TOY de tranzistor to'yinish rejimine ótedi, bul tarawda stok tokı I_S stok kernewi U_SI ga kúshli baylanıslı bolmaydı. Eki rejim shegarası esaplanǵan to'yinish kernewi U_SI.TOY zatvordagi kernew U_ZI ga baylanıslı boladı hám tómendegi formuladan anıqlanadı : U_SI.TOY =U_ZI-U_BOS Shiǵıw xarakteristikasınan (6 - súwret) shıǵıw qarsılıgı anıqlanıwı múmkin


6-súwret
Bul shama to'yinish rejiminde esaplansa, úlken bahaǵa iye boladı, sol sebepli tranzistor kúsheytgish retinde isletilineyotganda sxemanıń jım-jırtlıq noqatı sol rejimde saylanadı. Shiziqli rejimde tranzistor shıǵıw qarsılıgı zatvordagi kernew U_ZI ga baylanıslı hám shama menen saylanǵan jumısshı noqatda U_SI kernewin I_S tokqa qatnası kórinisinde yamasa 6.1-formuladan anıqlanıwı múmkin.
, (6.1)
Bul jerde .

Tranzistor tómendegi shıǵıwlarǵa iye: istokdan shıǵıw - I, stokdan shıǵıw - C, zatvordan shıǵıw - Z hám tiykar dep atalıwshı - A kristalldan shıǵıw.

Stok hám istoklarning p⁺ - tarawları n - túrdegi yarım ótkizgish menen eki p-n ótiw payda etlıgi sebepli, U_CI kernewiniń qandayda bir polyarlanıwında bul ótiwlerden biri keri baǵıtda jalǵanadı hám stok tokı IS derlik nolge teń boladı.
Tranzistorda tok ótkeriwshi kanal payda etiw ushın zatvorga teris polyuslıqtaǵı kernew beriledi. Zatvor elektr maydanı CiO₂ dielektrik qatlamı arqalı yarım ótkizgishtiń joqarı qatlamına kiredi, odaǵı tiykarǵı zaryad tasıwshılar (elektronlar ) ni itarib shıǵaradı hám tiykarǵı bolmaǵan zaryad tasıwshılar (gewekler) ni ózine tartadı. Nátiyjede joqarı qatlam elektronları jarlılasıp, gewekler menen bolsa boyib baradı. Zatvor kernewi bosaǵalıq dep atalıwshı málim ma`nisi U₀ ge jetkende, joqarı qatlamda elektr ótkezgishlik gewek ótkezgishlik menen almasadı hám istok hám stokni bir- biri menen baylaw p- túrdegi kanal qáliplesedi.

7 – súwret.

Bolǵanda joqarı qatlam gewekler menen boyib baradı, bul bolsa kanal qarsılıǵın azayıwına alıp keledi. Bul waqıtta stok tokı I_S artadı. - suwretde n - kanalı induksiyalangan MDYA - tranzistordıń stok - zatvor hám shıǵıw (stok) xarakteristiklar shańaraǵı keltirilgen. Zatvorga málim kernew berilgende Dıń artıp barıwına kóre stok tokı nol bahadan aldın sızıqlı kóriniste artıp baradı (vAX dıń tik bólegi), keyinirek bolsa artısh tezligi azayadı hám jetkiliklishe úlken Bahalarında tok ózgermeytuǵın mániske ıntıladı. Tok artpaqtasınıń toqtap qalıwı stok qasındaǵı kanaldıń tuyıqılıwı menen baylanıslı.
n - kanalı qurılǵan MDYA - tranzistor strukturası 8a - suwretde hám shártli grafik suwretleniwi 8 b - suwretde keltirilgen.
Bunday tranzistorlarda istok hám stok arasında jaylasqan tok ótkeriwshi kanal tranzistordı tayarlaw processinde payda etinadi. Sol sebepli bunday tranzistor kanalı “qurılǵan” MT dep ataladı. Kanal ion legirlash usılı menen yarım ótkezgish sırtına jaqın tarawlarda juqa qatlam payda etiw menen ámelge asıriladı. Kanalı qurılǵan MDYA - tranzistorlar istokka salıstırǵanda zatvorga eki qıylı belgili kernewler berilgende de isley aladı.
Eger U_ZI = 0 bolǵanda tranzistorǵa U_SI kernew berilsa, kanal arqalı elektronlar tokı oqadi. Bul tok stokning baslanǵısh tokı I_{S. BOShL} dep ataladı. Zatvorga istokka salıstırǵanda teris kernew berilgende kanalda tok baǵdarına kese elektr maydan payda boladı.

а) b)

8 – súwret.

Bul maydan tásirinde elektronlar kanaldan jıljıtıp shiǵarıladı. Kanalda elektronlar sanı azayadı (kanal jarlılasadı ), onıń qarsılıǵı artadı hám stok tokı ma`nisi azayadı. Zatvordagi teris kernew ma`nisi artqan tárepke, tok ma`nisi azayaveradi. Tranzistordıń bul rejimi jarlılasqan rejim dep ataladı. Zatvorga berilgen teris kernewdiń málim ma`nisinde stok tokı nolgeshe azayadı (tuyıq rejim), bul kernew jasırıw kernewi U_{ZI. BERK} dep ataladı.

9 – súwret.

Eger zatvorga oń kernew berilsa, bul kernew payda etgen maydan tásirinde istok, stok hám de kristall tiykardan elektronlar kanalǵa kela baslaydı, kanal ótkezgishligi hám stok tokı ma`nisi artadı. Bul rejim kanalı bayıtılǵan rejim dep ataladı.

MDYA tranzistorlardıń tiykarǵı parametrleri:
Xarakteristika tikligi: