Kompyuter arxitekturasi va tashkil etilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kompyuter arxitekturasi yoki raqamli kompyuter tashkiloti — bu kompyuter tizimining kontseptual dizayni va asosiy operatsion tuzilishi. U asosan markaziy protsessorning ichki ishlashi va xotiradagi manzillarga kirish usuliga eʼtibor qaratadi.[62] Kompyuter muhandislari alohida protsessor komponentlari, mikrokontrollerlar, shaxsiy kompyuterlardansuperkompyuterlar va oʻrnatilgan tizimlargacha boʻlgan kompyuter texnikasininghisoblash mantigʻi va dizaynini oʻrganadilar. Kompyuter adabiyotidagi „arxitektura“ atamasini 1959-yilda IBM’ning asosiy tadqiqot markazidagi Mashinalarni tashkil etish boʻlimi aʼzolari Layl R. Jonson va Frederik P. Brooks, Jr.
Qayta ishlash birligi
Mikroarxitektura
Ko'p ishlov berish
Protsessor dizayni
Hamma joyda hisoblash
Tizimlar arxitekturasi
Operatsion tizimlar
Kirish/chiqish
O'rnatilgan tizim
Haqiqiy vaqtda hisoblash
Ishonchlilik
Tarjimon
Bir vaqtning oʻzida, parallel va taqsimlangan hisoblash[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bir vaqtning oʻzida bir nechta hisoblashlar bir vaqtning oʻzida bajariladigan va bir-biri bilan potentsial oʻzaro taʼsir qiladigan tizimlarning xossasi.[63] Umumiy bir vaqtda hisoblash uchun bir qator matematik modellar ishlab chiqilgan, jumladan Petri tarmoqlari, jarayon hisoblari va Parallel Tasodifiy Kirish Mashina modeli.[64] Bir vaqtning oʻzida bir nechta kompyuterlar tarmoqqa ulangan boʻlsa, bu taqsimlangan tizim deb nomlanadi. Ushbu taqsimlangan tizimdagi kompyuterlar oʻzlarining shaxsiy xotirasiga ega va umumiy maqsadlarga erishish uchun maʼlumotlar almashinuvi mumkin.[65] Kompyuter tarmoqlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kompyuter fanining ushbu sohasi butun dunyo boʻylab kompyuterlar oʻrtasidagi tarmoqlarni boshqarishga qaratilgan.
Kompyuter xavfsizligi va kriptografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kompyuter xavfsizligi — bu maʼlumotni ruxsatsiz kirish, buzilish yoki oʻzgartirishdan himoya qilish va tizimning moʻljallangan foydalanuvchilari uchun foydalanish imkoniyatini saqlab qolish maqsadida kompyuter texnologiyasining bir tarmogʻidir.
Tarixiy kriptografiya — bu maxfiy xabarlarni yozish va shifrlash sanʼati. Zamonaviy kriptografiya — bu hujumga uchragan taqsimlangan hisob-kitoblar bilan bogʻliq muammolarni ilmiy oʻrganish.[66] Zamonaviy kriptografiyada oʻrganiladigan texnologiyalar orasida simmetrik va assimetrik shifrlash, raqamli imzolar, kriptografik xesh-funksiyalar, kalit kelishuv protokollari, blokcheyn, nol bilimlarni isbotlash va buzilgan sxemalar mavjud.
