Ingliz tili fanini o’qitishda innovatsion metodlarni qo’llash
Mohinur Davlatnazar qizi Po’latova
mpulatova8@gmail.com
Sirdaryo viloyati, Yangiyer shahri 8-maktab
Annotatsiya: Ushbu maqolada chet tillarini o’qitishda o’qitishda innovatsion
metodlarni qo’llash haqida ma’lumotlar berilgan. Ta’limdagi innovatsion faoliyatni
olib borishning ahamiyati haqida ma’lumotlar berilgan.
Kalit so’zlar: innovatsion metod, AKT, o’quv jarayoni, kompetensiya, didaktik
texnologiyalar.
Application of innovative methods in teaching English
Mohinur Davlatnazar qizi Pulatova
mpulatova8@gmail.com
Syrdarya region, Yangiyer city, School №8
Abstract: This article provides information on the use of innovative methods in
teaching foreign languages. Information is provided on the importance of innovative
activities in education.
Keywords: innovative method, ICT, educational process, competence, didactic
technologies.
Hozirgi
kunda
ta’lim
jarayonida
innovatsion
metodlar,
innovatsion
texnologiyalar, pedagogik va axborot texnologiyalari o’quv jarayonida qo’llashga
bo’lgan qiziqish, e’tibor kundan kunga kuchayib bormoqda, bunday bo’lishining
sabablaridan biri, shu vaqtgacha an’anaviy ta’limda o’quvchi talabalarni faqat tayyor
bilimlarini egallashga o’rgatilgan bo’lsa, zamonaviy texnologiyalar ularni
egallayotgan bilimlarini o’zlari qidirib topishlariga, mustaqil o’rganib taxlil
qilishlariga, hatto xulosalarni ham o’zlari keltirib chiqishlariga o’rgatadi.
Innovatsiya (inglizcha innovation) - yangilik kiritish, yangilikdir. Innovatsion
texnologiyalar pedagogik jarayon hamda o’qituvchi va talaba faoliyatiga yangilik,
o’zgarishlar kiritish bo’lib, uni amalga oshirishda asosan interaktiv metodlardan
to’liq foydalaniladi.
Interaktiv metodlar bu jamoa bo’lib fikrlash deb yuritiladi, ya’ni pedagogik
ta’sir etish usullari bo’lib ta’lim mazmunining tarkibiy qismi hisoblanadi.Bu
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
January 2022 / Volume 3 Issue 1
www.openscience.uz
363
metodlarning o’ziga xosligi shundaki, ular faqat pedagog va o’quvchi-talabalarning
birgalikda faoliyat ko’rsatishi orqali amalga oshiriladi.
Bunday pedagogik hamkorlik jarayoni o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lib,
ularga quyidagilar kiradi:
- O’quvchi-talabaning dars davomida befarq bo’lmaslikka, mustaqil fikrlash,
ijod etish va izlanishga majbue etishi;
- O’quvchi-talabaning o’quv jarayonida bilimga bo’lgan qiziqishlarini doimiy
ravishda bo’lishini ta’minlashi;
- Pedagog va O’quvchi-talabaning hamisha hamkorlikdagi faoliyatini
tashkillanishi.
Innovatsiya yangi ilmiy bilimlarni, qandaydir kashfiyotlarni, ixtirolarni olishga
qaratilgan tadqiqot faoliyatidan foydalanish orqali rivojlanadi. Bundan tashqari,
innovatsiyalarning paydo bo’lishi loyihalash ishlarining natijasi bo’lishi mumkin,
bunda mavjud ilmiy nazariyalar va tushunchalar asosida amaliy harakatlarni amalga
oshirish imkoniyatini aks ettiruvchi instrumental va texnologik bilimlar rivojlanadi.
Shunday qilib, innovatsion loyihalar yaratiladi, bu esa keyinchalik yangi
texnologiyalarning paydo bo’lishiga olib keladi.
Innovatsiyalar ta’lim faoliyati jarayonida ham rivojlanadi. O’quv jarayonida
talabalarning nazariy va amaliy bilimlari rivojlanadi, keyinchalik ular amaliy
hayotning innovatsiyalar yaratish bilan bog’liq turli sohalarida qo’llanilishi mumkin.
Innovatsion ta’lim texnologiyalari uchta asosiy komponentga asoslanadi:
1. Zamonaviy, yaxshi tuzilgan tarkib, uning asosi tadbirkorlik faoliyatining
hozirgi voqeliklariga javob beradigan kasbiy faoliyatdagi kompetentsiyadir. mazmuni
zamonaviy aloqa vositalari orqali uzatiladigan turli multimedia materiallarini o’z
ichiga oladi.
2. Zamonaviy, innovatsion o’qitish usullarini qo’llash. Bunday usullar bo`lajak
mutaxassisning kompetensiyalarini rivojlantirishga, o`quvchilarni faol bilim va
amaliy faoliyatga jalb etishga, bilish jarayonida tashabbuskorlikni namoyon etishga
yo`naltirilgan bo`lishi kerak. Ta’lim dasturlarini passiv assimilyatsiya qilish istisno
qilinadi.
3. Ta’lim jarayonida zamonaviy infratuzilmaning mavjudligi. U o’qitishning
yangi shakl va usullarini, xususan, masofaviy ta’limni qo’llashga yordam beradigan
axborot, texnologik, tashkiliy va kommunikatsiya komponentlariga asoslanishi kerak.
Ta’limda innovatsion texnologiyalar o’qitishda muayyan yondashuvlarni
qo’llash asosida qo’llaniladi, ya’ni. yangi texnologiyalarni rivojlantirish uchun asos
bo’lgan talablar va maqsadlarni o’z ichiga olgan tamoyillar.
Pedagogik
sohadagi
barcha
innovatsiyalar
jamiyat
ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishining hozirgi bosqichiga qat’iy mos kelishiga asoslanadi. Hozirgi vaqtda
ular o’quvchilarning mustaqilligini rivojlantirishga, o’z-o’zini o’rganish va o’z-o’zini
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
January 2022 / Volume 3 Issue 1
www.openscience.uz
364
rivojlantirish qobiliyatlarini shakllantirishga, o’quv dasturlarini mexanik ravishda
emas, balki ongli ravishda o’zlashtirishga qaratilishi kerak.
Ta’lim sohasidagi innovatsion texnologiyalar doimiy ravishda rivojlanib,
ularning turlari kengayib bormoqda. Quyidagi asosiy texnologiyalar guruhlarini
ajratish mumkin:
1. Mavzuni o’rganish sohasida axborot-kommunikatsiya texnologiyalari yoki
AKT. Ushbu texnologiyalardan foydalanish axborot jamiyatining rivojlanishi va
hayotning barcha sohalarida axborot vositalarini faol joriy etish bilan bog’liq. Bunday
texnologiyalar talabalar ongini axborotlashtirishga qaratilgan. Ta’lim dasturlari
informatika, axborot jarayonlari va AKTni o’rganishga qaratilgan yangi fanlarni o’z
ichiga oladi. Professor-o’qituvchilar va talabalarning axborot madaniyatini oshirishga
yordam berish uchun o’quv jarayoni ham faol ravishda axborotlashtirilmoqda;
2. Shaxsga yo’naltirilgan texnologiyalar. Ushbu texnologiyalar shaxsni o’qitish
va tarbiyalashda ustuvor o’ringa qo’yishga qaratilgan. Butun ta’lim jarayoni
shaxsning individualligi va rivojlanish xususiyatlarini hisobga olgan holda, shaxsni
rivojlantirishga qaratilgan.
3. O’quv jarayonini axborot-tahliliy ta’minlash. Ushbu guruh texnologiyalaridan
foydalanish har bir o’quvchi, sinf, parallel, ta’lim muassasasining rivojlanishini
tadqiq qilish va ularni adekvat baholashga qaratilgan;
4. Intellektual
rivojlanish
monitoringi.
Texnologiyalar
grafiklardan
foydalanishga, test tizimiga, yangi baholash usullariga asoslangan bo’lib, ular
individual o’quvchilarning rivojlanish dinamikasini va umuman ta’lim sifatini
kuzatish imkonini beradi;
5. Ta’lim texnologiyalari. O’quv jarayonini tarbiyadan ajratib bo’lmaydi. Shu
sababli, shaxsni, uning asosiy fazilatlarini rivojlantirishning yangi usullari joriy
etilmoqda;
6. Didaktik texnologiyalar. Ular ta’lim muassasasi rivojlanishining asosiy omili
hisoblanadi. Bunday texnologiyalar an’anaviy va innovatsion texnologiyalardan
foydalanishni o’z ichiga olgan texnika va vositalar majmuasiga asoslanadi: o’quv
adabiyotlari bilan mustaqil ishlash, audiovizual, multimedia, tabaqalashtirilgan
o’qitish usullaridan foydalanish.
Ta’limdagi innovatsion texnologiyalar ta’limni tartibga solish va uni to’g’ri
yo’nalishga yo’naltirish imkonini beradi. Odamlar har doim noma’lum va yangi
narsalardan qo’rqib ketishgan, ular har qanday o’zgarishlarga salbiy munosabatda
bo’lishgan. Ommaviy ongda mavjud bo’lgan, odatiy turmush tarziga ta’sir qiladigan
stereotiplar og’riqli hodisalarga olib keladi, ta’limning barcha turlarini yangilashga
to’sqinlik qiladi. Odamlarning zamonaviy ta’limdagi yangiliklarni qabul qilishni
istamasligining sababi qulaylik, xavfsizlik va o’zini o’zi tasdiqlash uchun hayotiy
ehtiyojlarni blokirovka qilishdadir. Hamma ham nazariyani qayta o’rganishga,
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
January 2022 / Volume 3 Issue 1
www.openscience.uz
365
imtihon topshirishga, fikrini o’zgartirishga, shaxsiy vaqt va pul sarflashga tayyor
emas. Yangilash jarayoni boshlangandan so’ng, uni faqat maxsus usullar yordamida
to’xtatishingiz mumkin.
Ta’limda boshlangan o’zgarishlarning samaradorligini tekshirishning eng keng
tarqalgan usullari quyidagilardir:
•
Hujjatlarni belgilash usuli. Ta’lim tizimidagi innovatsiyalarni baholash uchun
ta’lim jarayoniga innovatsiyalarni hajmli kiritish imkoniyati cheklanadi. Alohida
maktab, universitet, ta’lim muassasasi tanlab olinadi va ular asosida tajriba
o’tkaziladi.
•
Bo’lak-bo’lak joylashtirish usuli. Bu alohida yangi innovatsion elementni joriy
etishni nazarda tutadi.
•
"Abadiy tajriba" uzoq vaqt davomida olingan natijalarni baholashni anglatadi.
Ta’limdagi innovatsion texnologiyalar turli sabablarga ko’ra "sekinlashadi".
1. Ijodkorlik to’sig’i. Eski dasturlar bo’yicha ishlashga odatlangan o’qituvchilar
hech narsani o’zgartirishni, o’rganishni va rivojlanishni xohlamaydilar. Ular ta’lim
tizimidagi barcha yangiliklarga dushman.
2. Muvofiqlik. Moslashuvchanlik, rivojlanishni istamaslik, boshqalarning
ko’ziga qora qo’y kabi ko’rinishdan qo’rqish, kulgili ko’rinishi tufayli o’qituvchilar
g’ayrioddiy pedagogik qarorlar qabul qilishdan bosh tortadilar.
3. Shaxsiy tashvish. O’ziga ishonch, qobiliyat, kuch, o’zini past baho, o’z
mulohazalarini ochiq aytishdan qo’rqish tufayli ko’plab o’qituvchilar ta’lim
muassasasidagi har qanday o’zgarishlarga oxirgi imkoniyatgacha qarshilik
ko’rsatishadi.
4. Fikrlashning qattiqligi. Qadimgi maktab o’qituvchilari o’z fikrlarini yagona,
yakuniy, qayta ko’rib chiqilmaydigan deb bilishadi. Ular yangi bilim va
ko’nikmalarni egallashga intilmaydilar, zamonaviy ta’lim muassasalaridagi yangi
tendentsiyalarga salbiy munosabatda bo’lishadi.
Innovatsion xulq-atvor moslashishni anglatmaydi, u o’z shaxsiyligini
shakllantirishni, o’zini o’zi rivojlantirishni nazarda tutadi. O’qituvchi innovatsion
ta’lim barkamol shaxsni tarbiyalash usuli ekanligini tushunishi kerak. "Tayyor
shablonlar" unga mos kelmaydi, doimiy ravishda o’z intellektual darajasini oshirish
muhimdir. “Komplekslar” va psixologik toʻsiqlardan xalos boʻlgan oʻqituvchi
innovatsion oʻzgarishlarning toʻlaqonli ishtirokchisi boʻlishga tayyor.
Ta’limdagi innovatsiyalar bir necha tarkibiy qismlardan iborat tizimni nazarda
tutadi:
•
o’quv maqsadlari;
•
ta’lim mazmuni;
•
motivatsiya va o’qitish vositalari;
•
jarayon ishtirokchilari (talabalar, o’qituvchilar);
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
January 2022 / Volume 3 Issue 1
www.openscience.uz
366
•
ishlash natijalari.
Xulosa o’rnida shuni ta’kidlash joizki, Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari
bolalar bog’chalari, maktablar, akademiyalar, universitetlarda odatiy holga aylandi.
Jamiyatning jadal rivojlanishi ta’lim jarayonining texnologiyalari va usullarini
o’zgartirish zarurligini taqozo etmoqda. Ta’lim muassasalarining bitiruvchilari
o’zgaruvchan zamonaviy tendentsiyalarga tayyor bo’lishi kerak. Shu bois ta’limda
individual
yondashuv,
harakatchanlik
va
masofaviylikka
yo’naltirilgan
texnologiyalarni joriy etish zarur va muqarrar ko’rinadi.
Dostları ilə paylaş: |