HI BOB. 0 ‘QUV JARAYONINI TASHKIL
ETISHNING SHAKLLARI
Ta’lim ijtimoiy hodisa b o iib . uning tarixi juda uzoqdir. Ta’lim
kishilik jam ivati rivojining dastlabki daviiaridayoq katta rol o’ynagan.
U to'plangan tajribalarnk dunyo haqidagi axborotlarni berish jarayonini
ta ’m inlagan, insoniyatning faqat ijtimoiy rivojlanishiga emas, balki
qiyin sharoitlarda yashay olishiga ham yordam bergan.
Al-Forobiyning
«Fan va aql-zakovat» asarida ta iim n in g tashkiliy m asalalalari o'quv
fanlarini guruhlarga b o iib o’qitish. ularning tarbiyaviy m ohiyatini ochib
berish masalalari yoritilgan. Uzluksiz rivojlangan jam iyatda taiim n in g
m ukam mal jam oa shakli, y aiii dars m ing yillar m obaynida vujudga
kelgan. Y.A.Komenskiv «Buvuk didaktika»
asarida tarbiyaning oldingi
barcha tajribalarini umumlashtirdi. sinfning dars tizim ida ta iim n in g
asosiy didaktik prinsiplarini izchil ifodaladi. O'sha zamondan buy on
350 yil o’tdi. Shuncha vaqt m obaynida darsning tashkiliy shakllari
ham. ta iim n in g m etodlari ham uzluksiz takom illashib bordi. Xalq
m aktablari tashkil topganidan boshlab o'qituvchi va o'quvchiiarning
o'zaro hamkorligi hamda o'zaro munosabati
m uam molari ham vujudga
kelgan. M aium k i, o'qituvchm ing bilimi uning darsdagi va uydagi fao
liyatining xarakteriga bevosita bogiiqdir, faoliyatsiz bilim lar ham
boim aydi. O'qituvchi ajoyib vo'sinda dars o'tishi.
lekin bu darsning
natijasi muayyan o'quvchi uchun hech narsaga arzimasligi mumkin.
Shu larga ko’ra. o'qituvchi o'zini ana shunday o'quvchining o'rniga
qo'ya bilishi, uning darsdagi faoliyatini va unga m aktabda butun o'qish
davridagi m unosabatini tasavvur qilishi g'oyat muhimdir. Zotan tarbiya
va ta’lim asta-sekin amalga oshadi hamda o'quvchiga barcha darslar
majmuyi qanday ta’sir etishiga. o’quvchi o'qituvchi rahbarligida ongli
va faol bajaradigan ishlarning hajmi hamda m untazam ligiga bogiiqdir.
O ’qituvchining vazifasi - darsda tafakkur
va faoliyatning ana shu
turlarini eng to’g i i uyg*unlashtirishdir. Binobarin. bunday uvg'unlik
dars samaradorligini oshirishning m uhim omilidir. O'qituvchi dars
34
muammolariga to'g'ri yondashishi uchun ta iim jarayonining asosiy
kom ponentlarini bilishi, ularning o'zaro b ogiiqligi va bir-biriga ta'sirini
tushunishi lozim. Obyektiv m avjudlikning mohiyatini bilishi ta iim n in g
m aqsadlaridan biridir. T aiim d a bilim larni o'zlashtirish jarayoniga quyi
dagi komponentlar kiradi:
1. Hodisalarni. narsalarni kuzatish, axborotlarni idrok etish.
2. Olingan axborotlarni tahlil qilish (bilim larning
xarakterli belgi-
larini aniqlash, taqqoslash, ko'chirish, birinchi jarayonda olingan axbo
rotlarni o'zgartirish va unda olingan axborotlar doirasidan chiqish).
3. Eslab qolish.
4. Ishlar, um um lashtirishlarning to'g'riligini tekshirish hamda
baholash.
Umuman
aytganda, ta iim n i boshqarish o'qituvchi o'qish jarayoni
ning asosiy strukturasi, elementlari, xususan, o'quv materialining m az
muni, ta iim metodlari,
faoliyat usullari, shakllari va vositalari to'g'ri
amalga oshuvini hamda o'zaro ta’sirini tain inlash dan iboratdir.
Dostları ilə paylaş: