Innovatsiyalar

Mavzu yuzasidan amaliy topshiriqlar 
1-topshiriq
. Quyidagi jadvalni to’ldiring. 
O’zbekiston Respublikasidagi ta’lim turlari 
Professional ta’lim
.....
Umumiy o‘rta va o‘rta maxsus ta’lim
.....
Maktabgacha ta’lim va tarbiya
......
Kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish
.....
Oliy ta’limdan keyingi ta’lim
......
Oliy ta’lim
.....

---

2-topshiriq
. Ta’lim olish shakllari haqida qisqacha, yozma shaklda ma’lumot 
bering. 
2-topshiriq
. Quyidagi jadvalni to’ldiring. 
 
 
 
Inklyuziv ta’limning maqsadi 
 
 
 
 
 
 
 
Inklyuziv ta’limning vazifalari 
 
 
 
 
Inklyuziv taʼlim — davlat siyosati boʻlib, nogiron va sogʻlom bolalar oʻrtasidagi 
toʻsiqlarni bartaraf etish, maxsus taʼlimga muhtoj bolalar, (ayrim sabablarga koʻra 
nogiron boʻlgan) oʻsmirlar rivojlanishda uchraydigan nuqsonlar yoki iqtisodiy 
qiyinchiliklardan qatʼiy nazar ijtimoiy hayotga moslashtirishga yoʻnaltirilgan 
umumtaʼlim jarayoniga qoʻshishni ifodalovchi taʼlim tizimidir.
"Inklyuziv taʻlim" atamasi fransuzcha „inclusif“ soʻzidan kelib chiqqan boʻlib, „oʻz 
ichiga oladi“ deb tarjima qilinadi va maxsus ehtiyojlari boʻlgan va shartli ravishda 
sogʻlom, yaʼni sogʻligi cheklanmagan odamlarning birgalikdagi taʼlimini anglatadi. 
Maktabdan tashqari ta’lim
.....

---

Inklyuziv taʼlimning mazmun mohiyati toʻgʻrisidagi bilim va maʼlumotlar hali 
jamiyatda yetarli emas. 
„Inklyuziv“ va „integratsiyalashgan“ atamalari koʻpincha bir xil maʼnoda ishlatiladi. 
Shunga qaramasdan falsafada bu tushunchalar orasida farq bor
[1]
. 

Nogiron bolani oddiy sharoitga joylashtirish integratsiyaga qarab qoʻyilgan 
birinchi qadamdir. 

Integratsiyalashgan taʼlim bu-diqqat markazida bolaning aynan maktabga 
kelib ketish muammosi turgan, maxsus ehtiyojli bolaning maktabga 
qatnash jarayonidir. 

Integratsiyalashgan taʼlimda bolaga muammo sifatida qaraladi. 
Inklyuziv taʼlim alohida yordamga muhtoj bolalarni normal rivojlanishdagi bolalar 
bilan teng huquqlilik asosida taʼlim tarbiya olishlarini taʼminlaydi. Shuning uchun 
ham ahamiyatlidir. Inklyuziv taʼlim olish jarayoni bir-biriga oʻxshamaydigan, 
intellektual,jismoniy va aqliy xususiyatlarga ega boʻlgan odamlar maxsus bilimga 
muhtoj boʻlmagan tengdoshlari bilan birgalikda zarur bilim va koʻnikmalarni oladigan 
tarzda tashkil etiladi.
[2]
 Inklyuziy taʼlim-alohida ehtiyojli bolalar bilan sogʻlom bolalar 
uchun teng taʼlim olish imkoniyatini yaratadi. UNICEF inklyuziv taʼlimni 
Oʻzbekiston taʼlim tizimiga kiritish masalalari bilan shugʻullanadi. Inklyuziv taʼlim 
vazifasi bolalarning qobiliyatlari va holatidan qatʼi nazar, ularning barchasiga sifatli 
taʼlim taqdim etish. Shu bilan birga, inklyuzivlik tamoyili imkoniyatlari cheklangan 
bolalar ijobiy ruhiy va ijtimoiy rivojlanishga ega boʻlishlari uchun oilada yashashlari 
va oʻz tengdoshlari bilan birga oddiy maktabda bilim olishlari lozimligini nazarda 
tutadi. Inklyuziv taʼlim tizimi nogironlar aravachasidagi bola yaqin atrofda joylashgan 
maktabda taʼlim olishi, oʻzlashtirishda qiynalayotgan boʻlsa, oʻqish va yozishga 
oʻrganish uchun maxsus yordam olishi darslarga qatnamay qoʻygan bolaga esa 
maktabga qaytish uchun tegishli yordam koʻrsatilishini kafolatlaydi.
19-may kuni Oliy Majlis ilk bor inklyuziv (uygʻunlashgan) taʼlim tushunchasi 
kiritilgan yangi tahrirdagi „Taʼlim toʻgʻrisida“ gi qonunn qabul qildi. Oʻzbekiston 
nogironlar assotsiatsiyasi mutaxassislar bilan birga qonun loyihasining inklyuziv 
taʼlim tamoyillariga muvofiqligi boʻyicha tahlil oʻtkazdi. Qonunning 20-moddasi 
olish imkoniyatini yaratadi. 
Qonunning 20- moddadasida Jismoniy, aqliy, sensor (sezgi) va ruhiy nuqsonlari 
boʻlgan bolalar uchun taʼlim tashkilotlarida inklyuziv taʼlimni tashkil etiladi. 

---

Inklyuziv taʼlimni tashkil etish Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasi 
tomonidan belgilanadi. 
„Inklyuziv taʼlim“ bu taʼrifni oʻz ichiga olmaydi. Unda faqatgina „inklyuziv 
taʼlim barcha bolalarga, taʼlim olish chogʻida oʻziga nisbatan har qanday tarzdagi 
kamsitishni istisno etuvchi jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsonlari boʻlgan 
bolalarga nisbatan teng huquqli munosabatda boʻlish“ haqida soʻz boradi. 
Oʻzbekistondagi inklyuziv taʼlim tadqiqotchisi, yangi Zelandiyadagi Vaykato 
universiteti doktoranti Galina Nam, nogironligi boʻlgan bolalar uchun maxsus 
maktab-internatlarda yoki uyda emas, umumiy taʼlim muassasalarida taʼlim olish 
ustuvor boʻlishi kerakligini aytgan „Bu barcha davlat ixtisoslashtirilgan taʼlim 
muassasalarining bir vaqtda yopilishini anglatmaydi, lekin bolalarning bu kabi 
maskanlarda va uyda oʻqishiga faqatgina alohida holatlarda rozilik berishimiz zarur. 
Taʼlim muassasasini tanlash huquqi bolalarning oʻzida va ularning ota-onasida 
qonuniy vakillarida qolishi kerak“, deya taʼkidlaydi Galina Nam 
„Mutaxassislar“ oʻz tavsiyalari bilan nogironligi boʻlgan bolalarning taʼlim 
olishning qay bir shaklida oʻqishlari qaroriga taʼsir oʻtkazadilar. Oʻzbekistonning 
ijtimoiy va madaniy yoʻnalishdagi tajribasi shuni koʻrsatadiki, institutsional vakolatga 
ega boʻlgan psixologik-tibbiy-pedagogik komissiyalarning tavsiyalari institutsional 
kuchga ega boʻlib, maslahat emas, imperativ xususiyat bildiradi. Bu nogiron bolaning 
qayerda oʻqishi borasida psixologik-tibbiy-pedagogik komissiyalarning tavsiyalari 
ota-onalarda shubha qoldirmaydi. Shuningdek, qonun va uning moddalarini 
Oʻzbekistonda nogironlik diskursinining ijtimoiy va madaniy holatidan kelib chiqib 
oʻqish lozim", — deydi AQSHning Sirakuz universiteti doktori Mirjahon Turdiyev. 
BOLALAR UCHUN INKLYUZIV TA’LIM QANDAY TASHKIL ETILADI