İnsan resurslarının idarə edilməsi ” mühazirələrin icmalı Mövzu İnsan resursları: mahiyyəti və məzmunu

2.4. Əhalinin təkrar istehsalı və quruluşu
Əhalinin təkrar istehsalı işçi qüvvəsinin təkrar istehsalının ümumi əsasını təşkil edir. Ona görə də demoqrafık proseslərin və yaxud hadisələrin öyrənilməsinin prinsipal əhəmiyyəti vardır.

İşçi qüvvəsinin təkrar istehsalı kimi əhalinin təkrar istehsalının da bir sıra xüsusiyyətləri vardır. Çünki demoqrafık proseslər yalnız bioloji amillərlə deyil, xeyli dərəcədə və əsasən ictimai-iqtisadi şərait və amillərlə də müəyyən olunur. Bununla əlaqədar olaraq istehsal münasibətlərindən asılı olaraq əhalinin təkrar istehsalının öyrənilməsinin böyük əhəmiyyəti vardır. Əlbəttə, əhalinin təkrar istehsalı həmçinin tarixən bəşəriyyətin konkret inkişaf dövrlərindən, həmin dövrlərə müvafıq olan məhsuldar qüvvələrin inkişaf səviyyəsindən, əhalinin mədəni inkişaf səviyyəsindən, dini adətlərdən, maddi həyat şəraitindən, milli adət və ənənələrdən və sairədən də asılıdır.

Demoqrafık proseslərə, birinci növbədə, doğum hallarının miqdarı, qadının ictimai vəziyyəti, kəbin kəsdirənlərin yaşı, əhali içərisində qadınların xüsusi çəkisi, ümumi əhali içərisində kənd və şəhər əhalisinin xüsusi çəkisi, ümumi qadınlar içərisində ev təsərrüfatı və ictimai təsərrüfatda çalışanların xüsusi çəkisi, əmək qabiliyyətli əhali içərisində fıziki və zehni əməklə məşğul olanların xüsusi çəkisi, cəmiyyətin ictimai və mədəni həyatı, ailənin elmi və mədəni səviyyəsi, müharibə, abort, evlənmə səviyyəsi və s. təsir göstərir.

Əhali problemi özündə kompleks məsələləri birləşdirir. Ona görə də əhali ilə əlaqədar olan məsələlər siyasi iqtisad, əməyin iqtisadiyyatı, statistika, sosiologiya, demoqrafıya, hüquq, coğrafıya, etnoqrafıya və tibb elminin birgə köməyi ilə hərtərəfli öyrənilə bilər. Həmin elmlərin əhali haqqında olan müddəalarının inteqrasiyası əhaliyə aid məsələləri müxtəlif istiqamətlərdə öyrənməyə imkan verir.

Məlumdur ki, demoqrafık proses və ya hadisələr cəmiyyətin istehsal üsulu ilə müəyyən olunsa da hər halda insan həyatının müəyyən mərhələlərində baş verir. Belə ki, doğum, əmək fəaliyyətinə başlama, evlənmə, boşanma, əmək qabiliyyətini itirmə və ölüm kimi demoqrafık hadisələr insan ömrünün müəyyən dövrləri ilə əlaqədardır.

Bütün bunlar məhsuldar qüvvələrin və istehsal münasibətlərinin müəyyən inkişaf mərhələsində əhalinin təkrar istehsalı və quruluşunun, mexaniki hərəkəti və məskunlaşmasının, insanın ictimai-gigiyenik, mədəni-məişət şəraitinin, fiziki və mənəvi inkişafının sistemli halda öyrənilməsini tələb edir.

Əhalinin təkrar istehsalı və onun səmərələşdirilməsi aşağıdakı problemlərin həllini tələb edir: uşaq ölümünün azalması; ümumi və sanitariya mədəniyyətinin yükşəlməsi; uşaqlı analar üçün yaradılan əlverişli şərait; ailə və ictimai mənafelərin vəhdətliyi; ailə və cəmiyyətin mənafelərini nəzərə alan iqtisadi və demoqrafık siyasət; zəhmətkeşlərin sağlamlığının möhkəmləndirilməsi və xəstəliklərin azaldılması; normal maddi, mədəni, fızioloji intellektual və psixoloji həyat şəraitinin təmin olunması.