İnstitutu

          Praktik  məşqələ  (iş)  -  bir  dərs  prosesində    şagirdlərin  müstəqil  olaraq  

apardığı təcrübələr, modelləşdirmə işləri, məsələ və çalışmaların həlli. 

          Eksperimental  məsələ  -  həlli  üçün  həm  nəzəri,  həm  də  kimyəvi  təcrübələr 

aparılmasını tələb edən məsələ. 

 

 

---

 

 

89 

 

Resurslar 

 

I.Kimyəvi maddələr: 

1.1Bəsit maddələr: 

 -natrium, 

-kalium, 

-kalsium 

-mis, 

-civə 

-dəmir-tozu 

- sing dənələri 

-gümüş hissəcikləri, 

- aliminium tozu 

-kükürd, 

-fosfor-ağ,qara,qırmızı, 

-yod-kristalları, 

-brom-ampulada və xüsusi qablarda 

II.Mürəkkəb maddələr 

2.1.Oksidlər 

mis-2 oksid,  

civə-2 oksid, 

dəmir-3 oksid, 

 berelium oksid, 

sing oksid, 

qurğuşum oksid, 

xrom-3 oksid, 

silisium oksid, 

kalsium oksid 

2.2. Əsaslar: 

- natrium qələvisi, 

-kalium qələvisi, 

-kalsium əsası 

2.3. Turşular:  

xlorid, ,  

sulfid, 

sulfat 

,karbonat, 

nitrat, 

ortofosfat, 

silikat, 

asetat 

2.4.Duzlar:     

 

 

Natrium xlorid 

Natrium sulfat 

---

 

 

90 

Natrium nitrat 

Natrium asetat 

Natrium karbonat 

Natrium silikat 

Natrium tiosulfat 

Natrium karbonat on mol su 

Natrium oksalat 

Natrium bromid 

Natrium ftorid 

Kalium xlorid 

Kalium sulfat 

Kalium nitrat 

Kalium asetat 

Kalium karbonat 

Kalium silikat 

Kaliumyodit 

Kalium dixromat 

Kalium hidrosulfat 

Kalium permanqanat 

Kalium rodanit 

Kobalt xlorid litium xlorid 

Litium karbonat 

Kalsium xlorid 

Kalsium sulfat 

Kalsiumfosfat 

Kalsium silikat 

Kalsiumkarbonat 

Maqnezium xlorid 

Maqnezium sulfat 

Maqnezium nitrat 

Maqneziumortofosfat 

Maqnezium asetat 

Sink xlorid 

Sink sulfat 

Sınk nitrat 

 Sink karbonat 

Mis- 2 xlorid 

 Mis-2 sulfat 

 Mis-2sulfat 5 mol su (göydaş) 

Gümüş nitrat 

Gümüş asetat 

Civə-2 xlorid 

Civə-2 nitrat 

Qurğuşum xlorid 

Qurğuşum nitrat 

---

 

 

91 

Qurğuşum sulfat 

Qurğuşum asetat 

Qurğuşum asetat 

Dəmi-2 sulfat 

Dəmir-3 sulfat 

Dəmir-2 nitrat 

Dəmir 3 nitrat 

Dəmir2 xlorid 

Dəmir-3 xlorid 

Nikel-2xlorid 

Nikel-2 sulfat 

Nikel-3xlorid 

Nikel-3 sulfat 

Nikel-3 nitrat 

Manqan xlorid 

Manqan sulfat 

Manqan nitrat 

Qalay xlorid 

Qalay sulfat 

Qalay nitrat 

Xrom-2xlorid 

Xrom-2 sulfat 

Xrom-3 nitrat 

Xrom-3 sulfat 

Xrom-3 xlorid 

Qırmızı qan duzu 

Sarı qan duzu 

Ammonium xlorid 

Ammonium sulfat 

Ammonium nitrat 

Ammonium- xromat 

Ammonium ortofosfat 

Barium-nitrat 

Barium xlorid 

Barium asetat 

Barium ortofosfat 

2.5.Üzvi maddələr. 

Anilin 

Aseton 

Benzol 

Benzolaldehid 

Qliserin 

Qlükoza 

Heksan 

Dixloretan 

---

 

 

92 

Dietilefiri 

Yağ turşusu 

Benzoy turşusu 

Stearin turşusu 

Olein turşusu 

Aminsirkə turşusu 

Metilamin hidroxlorid 

Naftalin 

Saxaroza 

Etil spirti 

Butil spirti 

Izoamil spirti 

Izobutil spirti 

Izopropil spirti 

Stirol 

Touol 

Etil sirkə efiri 

 Sirkə aldehidi 

Urotropin 

Fenol 

Formalin-40 faizli 

Fruktoza 

Xloroform                                                                                                                                                

İndikatorlar:  

Lakmus kağızıunvesal kağız 

Yodlu-nişastalı kağız 

Fenolfitalein kağızı 

Lakmus 

Metiloranj 

Fenolfitalein 

Universal indikator 

II.Materiallar 

Aktivləşdirilmiş kömür 

Benzin 

Qrafit 

Mis lövhə-folqa 

Dəmir-2 sulfid 

Mərmər 

Karbid 

Nişasta 

Parafin 

Spirt 

Kerosin 

Filtir kağızı 

Probka 

---

 

 

93 

Indiqo 

Təbii neft 

IV.Kolleksiya 

Metalların və qeyri-metalların kolleksiyası 

Pambıq liflərini kolleksiyası 

Kapron lifinin kolleksiyası 

Aseton lifləri 

Polietilen 

Polistrol 

Polimetilmetaakrilat 

Kaucuk kolleksiyası: 

Təbbi kacuk 

Mineral kübrələrin kolleksiyası 

V.Modellər: 

Atom və molekulların modelləri 

Kristal qəfəslər: 

Almaz və qrafit 

Xörək duzu 

Maqnezium 

Dəmir 

 Mis 

VI.Kimyəvi qablar: 

Müxtəlif ölçülü sınaq şüşələri:nx-14,nx-21 

Müxtəlif ölçülü kimya stəkanları:50,100,200,500,ml. 

Kolbalar: 

Ekskatorı 

Kristillizator 

Farfor qablar:çaşka 

Ölçü qabları: 

Ölçü kolbaları: 100,200,250ml. 

Titrləmə büretləri 

Ölçü silindirləri 

Ölçü menzurkaları 

Pipetlər 

Petri çaşkası 

Elektrik qızdırıcı priborları 

Ölçü priborları   

Rezin probkalar və şlanqlar 

Müxtəlif ölçülü probka deşənlər 

Dəmir ştativlər və sacayaqlar 

Tutaqaclar-maşalar 

Azbest toru 

Kristal qəfəslər və mil və kürəciklər 

VII. Cihazlar: 

5.1.Kipp aparatı 

---

 

 

94 

5.2.Soyuducular 

5.3.Oksigenin alınması cihazı 

VII.Tablolar 

 Dövri qanun cədvəli, 

 atomun quruluşu, 

kimyəvi    rabitələr, 

Qeyri-üzvi maddələrin genetikası 

Kimyada istifadə edilən fiziki kəmiyyətlər 

Kimyəvi reaksiyaların tipləri 

Mol maddə miqdarı vahididir 

Qeyri-üzvi birləşmələrin formulları və adları 

Maddələrin quruluş dəyişmələri 

Kimyəvi işarələr və formullar 

Alovun quruluşu 

Hava ,oksigen,yanma 

Qarışıqların ayrılma üsulları 

Kimyəvi reaksiyaların getməsinin şərtləri 

Molekulyar və qeyri-molekulyar quruluşlu maddələr 

Kimyəvi elementlərin təbiətdə yayılması 

Valentliyə əsasən formulların tərtibi 

Elektroliz 

Domna üsulu ilə çuğun istesalı 

Bərk maddələrin quruluşu və xassələri 

Bəzi maddələrin sənaye üsulu ilə alınması 

Oksidləşmə dərəcəsi 

Kristal qəfəsin quruluşu 

Halogenlərin fiziki xassələri 

Atomun elektron sıxlığı 

1 və 11 dövr elementlərinin elektron sıxlığı 

Yarımsəviyyələrin elektronla dolması ardıcıllığı 

Bəzi maddələrin molyar kütləsi və molyar həcmi 

Rezorford təcrübəsi 

Turşu,əsas,duzların həllolma cədvəli 

Neft emalı məhsulları 

Mürəkkəb efirlər,yağlar 

Üzvi birləşmələrin yazılışı-izomerlik 

Karbohidrogenlərdə kimyəvi rabitələt 

Karbohidratlar 

VA-elementlərin fəza quruluşu 

Üzvi maddələrin təsnifatı 

VIII.Modellər. 

NaY, CaO ,NaCl, Na 

Domna peçi,sulfat turşusunun kontakt üsulu ilə istehsalı, ammoniyakın sintezi, 

nitrat turşusunun istehsalı,   

IX.Kimyaçı alimlərin  şəkilləri  

---

 

 

95 

                                                                       

İstifadə olunmuş ədəbiyyat  

(Azərbaycan dilində) 

 

1.  Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası. Bakı, 2003 

2.  Azərbaycan 

Respublikasında  ümumi  təhsilin  Konsepsiyası  (Milli 

Kurikulumu) “Azərbaycan məktəbi” jurnalı, 2007, № 2. 

3.  Azərbaycan təhsl siyasəti (1998-2004). I kitab, Bakı, “Çaşıoğlu”, 2005. 

4. Azərbaycan təhsl siyasəti (1998-2005). II kitab, Bakı, “Təhsil”, 2005. 

5.  Müəllim  hazırlığının  və  orta  təhsilin    perspektivləri(qərb  təhsil  sisteminin  

təcrübəsi  əsasında)  Müəllimlər    üçün  vəsait.  (müəllif  qrupu)  Bakı. 

2005(İREX təşkilatının xətti ilə) 

6.  Inteqrativ  kurrikulum:  Mahiyyəti  və  nümunələr.  Müəllimlər    üçün  vəsait. 

(müəllif  qrupu) Baki, 2005 (İREX təşkilatının xətti ilə) 

7.  Veysova  Z.  Fəal/interaktiv  təlim:Müəllimlər  üçün  vəsait.Bakı,  YUNİSEF, 

2007 

8.  İnsan  hüquqlarının  tədrisi.Müəllimlər  üçün  vəsait.Norveç  qaçqınlar 

şurası.2003 

9.  Əlizadə  Ə.  Müasir  Azərbaycan  məktəbinin  psixoloji  problemləri.  Bakı, 

Pedaqogika, 2004 

10. Qədimova X..İnteraktiv təlim  metodları.Bakı.20051.1..   

 

 

11. Veysova Z.. Fəal/interaktiv təlim:Müəllimlər üçün vəsait.2007 

12. Lomonosov M.V.,Seçilmiş əsərləri,Az. E.A-nın nəşriyyatı,1961 

13. Butlerov  A.M.,  Vvedeniya  k  polnomu  izuçeniyu  orqaniçeskoy  ximii, 

Soç.T.II.M.1953 

14. Kudryavtsev P.S.,İstoriya fiziki,Moskva,1948. 

15. kimya və fizikadan proqramlar və dərsliklər 

16. İnteraktiv  kurrikulum:  Mahiyyəti  və  nümunələr,  ”Adiloğlu”  nəşriyyatı, 

Bakı-2005 

17. Mehrabov A. və b., Pedoqoji Texnologiyalar,Bakı-Mütərcim-2006 

18. Mehrabov A., Müsir təhsilin konseptual problemləri,Bakı-2010 

19. Əliyev Y., Əzizov Ə.T.,kimyanıntədrisimetodikası-I,Bakı,Universitet 

nəşriyyatı, 2005      

20. Əliyev R.Y., Əzizov Ə.T.,kimyanın.tədrisi.metodikası-II,Bakı,Universitet 

nəşriyyat 

21. Əliyev A. H.,8-ci sinifdə kimyanın tədrisi,Bakı-2004 

22. Əliyev A.H.,9-cu sinifdə kimyanın tədrisi,Bakı-2006. 

23. Əliyev A.H., Müasir  pedoqoji texnologiyalar və kimyanın tədrisində 

onlardan istifadənin metodikası 

24.  və ,Bakı, “Mütərcim”,  2009 

25. Orta ümumtəhsil məktəbləri üçünson illərdə nəşr olunmuş kimya, biologiya 

dərslikləri və proqramları  

26. ”Kurikulum”jurnalı, Bakı, 2008, 1-4-cü saylar. 

27. Veysova Z., Fəal/ interaktiv təlim,200 

---

 

 

96 

28. İnteraktiv kurikulum-mahiyyəti və nümunələr, Adiloğlu nəşriyyatı, 

Bakı,2005       

29. Fərəcov M., Kimyanın tədrisində fənlərarası əlaqə, Bakı, Maarif nəşriyyatı, 

1989 

30. Fərəcov.M., Əliyeva Ş. Kimyanın tədrisində müasir təlim texnologiyası, 

akı,”Nurlan”,2008 

31. M.Fərəcov,kimya fənn kurikulumunun mahiyyəti və məzmunu,TPİ-nin elmi 

əsərləri,2008,№4 

32. A.Mehrabov,M.Fərəcov,Ümumtəhsil məktəblərində kimyanın və fizikanın 

tədrisində fənlərarası əlaqənin yaradılması təcrübəsindən,2009-4; ikinci 

məqalə, 2010-1 

33. Fərəcov M., Axundova S.Kimyanın tədrisində fəndaxili əlaqə,2010,№2 

34. Fərəcov M.,Kimyanın tədrisinin biologiya ilə əlaqəli tədrisi təcrübəsindən, 

2009-3 

35. Müəllim hazırlığının və orta təhsilin  perspektivləri(qərb təhsil sisteminin  

təcrübəsi əsasında),Müəllimlər  üçün vəsait (müəlliflər  qrupu) ,Bakı, 2005  

36. Inteqrativ kurrikulum: Mahiyyəti və nümunələr. Müəllimlər  üçün vəsait. 

(müəlliflər  qrupu)Baki,2005 

37. Ümumtəhsil  məktəblərinin  I-IV  sinifləri  üçün  fənn  kurikulumları.  Bakı, 

“Təhsil”, 2008, 480 səh. 

38. Kurikulumların  hazırlanması  və  tətbiqi  məsələləri.  Bakı,  “Kövsər”,  2008, 

224 səh. 

39. İbtidai  siniflər  üçün  yeni  fənn  kurikulumlarına  dair  gündəlik  planlaşdırma 

nümunələri. Bakı, “Kövsər”, 2010, 196 səh. 

40. Ümumi  təhsil  pilləsinin  dövlət  standartları  və  proqramları  (kurikulumları). 

Bakı, “Kurikulum” jurnalı, 2010, №3, səh. 115-130. 

41. Kurikulum islahatı: tədqiqatlar, nəticələr. Bakı, “Mütərcim”, 2011, 344 səh. 

42. Ümumi  təhsilin  fənn  standartları  (I-XI  siniflər).  Bakı,  “Mütərcim”,  2012, 

402 səh. 

43. Azərbaycan  Respublikasının  ümumi  təhsil  sistemində  qiymətləndirmə 

Konsepsiyası. Bakı, “Kurikulum” jurnalı, 2009, №2, səh. 138-150. 

 

 

 

(İngilis dilində) 

---

 

 

97 

44. Reading/Language  arts    framework    for  California  Public  schools 

.Kindergarten  Through  Grade  Twelve  .Published  by    the  California 

Department  of Education. 1999  

45. John S.Kendall and Robert J.Marzano “Content knowledge. A compendium 

of standards and benchmarks for K-12  Education” 1996 

46. Mary E. Haas and Margaret A. Laughlin. “Meeting the standards  Readings 

for K-6 Educators” Virginia/USA  Government Program  of studies. Fairfax 

County  Public Schools 1998 

47. English  language  Arts  Learning    standards  and  Core  curriculum.  Pre  K-

Grade 5 

48. Stephanie  Wasta “Teaching  social studies” 2006 

49. 38.NCSS  (1994)  Expectations  of  excellence  :Curriculum    standards  for 

social studies(Bulletin 89) Washington, DC 

50. Montana  office  of  public    Instruction.(2000)Montana  standards  for  social 

studies 

51. History  –social  science    framework  for  California    Public  schools  .Edition 

with  Criteria for Instructional Materials. Sacramento. 2005 

52. Science and Technology. The Ontario Curriculum.  Grades 1-8. Ministry of 

Education  of Ontario. 1998 

53. The arts. The Ontario  Curriculum –Exemplars Grades 2,5 and 7. Ministry of 

Education  of Ontario. 2004 

54. Native  Languages.  The  Ontario  Curriculum.    Grades  1-8.  Ministry  of 

Education  of Ontario. 2001 

55. Language.  The  Ontario  Curriculum.  Grades  1-8.  Ministry  of  Education    of 

Ontario. 2006 

56. Mathematics.  The  Ontario  Curriculum.  Grades  1-8.  Ministry  of  Education  

of Ontario. 2005 

57. Health  and  Physical  Education.  The  Ontario  Curriculum.  Grades  11-12. 

Ministry of Education  of Ontario. 2000 

58. English    As  a  Second  Language  and  English  Literacy  Development.  The 

Ontario Curriculum.  Grades 1-8. Ministry of Education  of Ontario. 1999 

59. English.  The  Ontario  Curriculum.    Grades  1-8.  Ministry  of  Education    of 

Ontario. 2000 

60. Borich,G.D. Effective  teaching  methods. Upper Saddle River.1996 

61. John U.Michaelis,  Jesus Garcia . Social studies for children.A guied to basic 

instruction .1996 

62. Peter  Morterella,Candy  M.Beal,Chearyl  Mason  Bolick.”  Teaching  social 

studies in middle and secondry schools” Ohio. 2005  

63. Devine, Thomas G.    Teaching studies skills.Boston.1987 

64. Marzano, Robert.J  Reading  Diagnosis  and İnstruction.1987 

65. Wiseman  Donna.  L    Reading    Instruction:  A  literature    Based    Approach 

/Englewood Cliffs,1991 

                                                  

 

 

---

 

 

98