International conference on innovative development of education” 2022/19

INTERNATIONAL CONFERENCE ON INNOVATIVE DEVELOPMENT OF EDUCATION” 2022/19
14
 
aylantiradi hamda ularning belgilangan manzil tomon ya’ni B PC-2 qurilmaga 
himoyalanmagan aloqa kanallaridan yo‘naltiradi. 
Uchinchi bosqichda, qabul qiluvchi B PC-2 shifrmatnlarni olish jarayonida A PC-
1 qurilmadagi shifrlangan ma’lumotlarni shiflash kaliti va funksional kalit yordamida 
belgilangan tartibdagi dastlabi matnga qaytaradi hamda ikki tomon bu kalitlardan bir 
necha marta foydalanishi mumkin bo‘ladi. 
Ma’lumotlarni shifrlash algoritmini tushuntirish uchun axborotni shifrmatnga 
o‘tkazish hamda o‘girilgan shifrmatnni qayta dastlabki axborotga o‘tkazish 
jarayonlarida qo‘llaniladigan zarur matematik obektlarni bayon etish quyidagicha 
ta’riflanadi. Ma’lumotlarni shifrlash algoritmida modul arifmetikasining 
diamatritsalar algebrasidan foydalaniladi, bunda, hisoblashning qiyinlik darajasi 
matritsalar algebrasidagi singari bajariladi. 
Shifrmatnga 
o‘girish va dastlabki matnga o‘girish protseduralarida 
foydalaniladigan diamatritsalar algebrasining asosiy amali diamatritsaning belgilangan 
mudul bo‘yicha diamatritsaga teskarilash amali hisoblanadi. Bu amallarda ikki 
o‘lchamli seans kaliti massivning maxsus tuzulmali 4x4 tartibli kvadrat diamatritsa 
bilan aks ettiriluvchi qismlari ishtirok etadi, maxsus tuzilmali diamatritsa uchun barcha 
diognal elementlar bir xilligi, 1-satrdagi nodiagnal elementlar, shuningdek 2-satrning 
boshi va oxiridagi elementlar, shunungdek 2-satrning boshi va oxiridagi elementlar 
ham birxilligi xosdir. 4x4 tartibli maxsus tuzilmali diamatritsa bayt darajasida 10 ta 
element asosida shakllanadi. Ya’ni deylik quyidagicha d
0
, d
1
, d
2
, d
3
, d
4
, d
5
, d
6
, d
7
, d
8
, 
d
9
, elementlar asosida shaklangan diamatritsa hosil qilinadi matematik ifodasida. 
 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI: (REFERENCES) 
1.
Kuryazov D.M., Sattarov A.B., Axmedov B.B. Blokli simmetrik shifrlash 
algoritmlari bardoshliligini zamonaviy kriptotahlil usullari bilan baholash. O‘quv 
qo‘llanma. Toshkent. 2017 
2.
O‘z DSt 1105:2009 Axborot texnologiyasi. Axborotning kripto-grafik 
muhofazasi. Atamalar va ta’riflar.