“International Сonference on Learning and Teaching” 2022/1

“INTERNATIONAL СONFERENCE ON EDUCATIONAL INNOVATIONS AND APPLIED SCIENCES 2022/12”
 
121 
ta’minlanganligi umumiy o‘rta ta’lim davlat standartining asosiy prinspsipi ekanlgigi 
belgilab qo‘yilgan. 
Boshlang‘ich sinf “Ona tili o‘qish savodxonligi” fanida o‘tiladigan har bir 
mavzuning mohiyatiga kirishda esa, matn ustida ishlashning ahamiyati katta. Agar har 
bir o‘qituvchi kichik o‘quvchilarni matn ustida uzluksiz ravishda namunadagidek 
ishlata bilsa, bolalar ham bunga asta-sekinlik bilan o‘rganib boradilar va ularda badiiy 
asarlar bilan ishlash borasida istalgan ko‘nikma hosil bo‘ladi. Natijada bola shaxsida 
fikr kishisi shakllanadi.
Boshlang‘ich sinflar o‘qish darslarida badiiy asarlarni didaktik tahlilga tortish uch 
asosiy bosqichda amalga oshiriladi: 
1. Birinchi bosqich (sintez). Bu bosqichda kichik kitobxonlar matnni yaxlit idrok 
etadilar, asar mazmuni va undagi tasviriy ifoda vositalari bilan tanishadilar.
2. Ikkinchi bosqich (analiz)da tarbiyalanuvchilar asardagi voqealar rivojining 
izchilligini belgilash, qahramonlar xulq-atvori va tabiatiga xos bo‘lgan asosiy 
xususiyatlarini aniqlash (qahramonning mazkur vaziyatda nega shunday qilgani va 
buning sabablari o‘rganiladi), asarning aniq mazmunini tasviriy vositalar bilan birga 
tahlil qilish va qahramonlar xulq-atvorini baholashdan iborat.
3. Uchinchi bosqich (ikkinchi sintez). Bu bosqichda asar qahramonlarining 
muhim xususiyatlarini umumlashtirish, qahramonlarni bir-biri bilan taqqoslash va 
baholash, asardagi yetakchi qarashlarni aniqlash, badiiy asarni hayotni bilish manbayi 
va san’at asari sifatida baholash (qanday ma’lumotlarga ega bo‘linadi, asar nimaga 
o‘rgatadi, muallif o‘z fikri va taassurotlarini qanday qilib aniq, ravshan hamdaa ta’sirli 
tarzda yetkaza oldi va hk.lar)dan iboratdir.
Asarlarning didaktik tahlili jarayonida matn ustida ishlashning quyidagi turlaridan 
foydalaniladi:
1. Tanlab o‘qish.
2. O‘quvchilarning berilgan savol va topshiriqlarga o‘z so‘zlari bilan javob berishi.
3. O‘quvchilarni savol berishga o‘rgatish.
4. Matnni tasvirlash.

---