Investitsiya loyihalari tahlili

11.4. Loyihani ekspluatatsiya qiluvchi
tashkilotning m oliyaviy tahlili
Loyihani ekspluatatsiya qiluvchi tashkilotni 
m oliyaviy holati 
ishonarli va barqaror b o ’lishi kerak. SH uning uchun bu m asalaga alohida 
etibor qaratiladi.
Loyihani ekspluatatsiya qiluvchi tashkilotni m oliyaviy tahliliga uchta 
m oliyaviy hisobotni tayyorlash, tahlil etish va prognoz qilish kiradi:
• darom adlar(foyda va zararlar) hisoboti;
• pul m ablag’lari tushum lari va chiqim lari hisoboti;
• balans hisoboti.
Bu hisobotlar loyihaning butun am alda b o ’ladigan davri yoki hech 
b o ’lm aganda uni ekspluatatsiya qilishning dastlabki bir necha yiliga 
tuziladi.
K o’rsatilgan m oliyaviy hisobotlam i prognoz qilish ularning barcha 
kom ponentlarini chuqur tahlil qilish, buxgalteriya hisobi va moliyaviy 
hisobotlam ing um um iy qabul qilingan qoidalarini bilishni talab etadi. SHu 
tufayli bu ishni tajribali buxgalter auditorlarga yoki m oliyaviy tahlilchiga 
topshirish kerak.
Foyda va zararlar hisoboti korxonaning m a’lum davrdagi (chorak, 
yil) ishlab chiqarish faoliyatidan olgan darom adlarini shu davrdagi 
qilingan va darom ad olish bilan bog’liq b o ’lgan xarajatlari o ’rtasidagi 
nisbatni k o ’rsatadi. Bu hisobot joriy x o ’jalik faoliyati sam aradorligi, 
loyihaning o ’z kapitalini oshirish 
zahiralarini baholash uchun zarur.
145

---

B u sh ak ln in g y a n a b ir vazifasi tu rli so liq t o ’lovlari v a d iv id e n d lar 
m iq d o rin i an iq la sh d an iborat.
K orxonaning m oliyaviy hisob tizim i m a’lum otlari
B u h iso b o tla r q u y id ag ilarg a taq d im qilin ad i:
1. Ichki g u ru h
• ta ’sisch ilar;
• b o sh q aru v ch ilar;
• ichki auditorlar.
2. T ash q i g u ru h
• inv esto rlar;
• k a sa b a u yushm alari;
• so liq inspektsiyasi;
• k red ito rlar;
• ja m o a t tash k ilo tlari;
• tash q i auditorlar.
Pul m a b la g ’lari tushum i va xarajati h iso b o ti hiso b o t d av rid a pul 
m a b la g ’larini b o sh q arish n i x arak terlay d i v a h iso b o t y ilid a tash k ilo tn in g
pul tu sh u m lari v a chiq im larin i h iso b lash u ch u n x izm at qiladi. B a ’zid a bu 
h iso b o t lik v id lilik n in g h arak ati h iso b o ti, pul m a b la g ’lari harakati h isoboti 
d eb ham y u ritiladi.
B u n d ay h iso b o tn in g tay y o rlan ish i zaru rati shu bilan izohlanadiki, 
fo y d a v a z ara rla r h iso b o tid a pul m a b la g ’larin in g shu d avridagi harakati 
t o ’liq aks ettirilm ay d i.
B alans hiso b o ti b o sh q a h iso b o tlard an farqli rav ish d a k o rx o n an in g
m a ’lum b ir d av r u chun em as, balki aniq san ad ag i holatini aks ettiradi 
B alan s hiso b o ti yoki a n ’anaviy b u x g a lte riy a hisoboti m a ’lum san ad a 
k o rx o n a ix tiy o rid a nim alar borligi v a u n in g m an b alarin i k o ’rsatib boradi.
146

---

L o y ih a 
am aliy o tid a 
u m u m la sh tirilg an
k o ’rinish d ag i 
balan sd an
fo y d alan ilad i.
H iso b o t 
sh ak llarid an
fo y d alan g an
h o ld a 
zaru r 
m oliy av iy
k o e ffitsien tlar hiso b lan ad i v a y illa r b o ’y ich a bu k o effitsien tlar o ’zgarishi 
tahlil q ilin ib m u am m o va z ah irala r aniq lan ad i: