Investitsiya loyihalari tahlili

t = l ( l + k ) ‘ 
t = l ( l + k ) ‘
Bu form ulalar yordam ida aniq jav o b olish qiyin. O lingan natijalar 
m a’lum darajada taqribiy b o ’ladi. Ichki foyda m e’yorini topish uchun 
«sinov va xato» usulidan foydalaniladi, y a’ni form ulaga diskontning ancha 
katta va kichik m iqdorlari berilib olingan natija solishtiriladi. A gar olingan 
natijalardan biri nolga yaqinroq b o ’lsa, bunga sabab b o ’lgan diskont 
stavkasiga yaqin m iqdorlar berilib, formula, natija toki nolga m aksim al 
darajada yaqinlashm aguncha echiladi.
Ikkinchi usulda IRR m iqdorini topish uchun keltirish koeffitsientlari 
jadvallaridan foydalaniladi.
M isol: Aytaylik, transport firm asi 40 mln. so ’mga yuk tashish 
m ashinasini sotib olmoqchi. Uni ekspluatatsiya qilish 20 yil davom ida 
yiliga 3,2 mln. sum pul tushum larini keltirishi kutilm oqda. Pul tushum lari 
yil oxirida b o ’ladi deb hisoblasak, annuitet holatiga duch kelamiz.
82

---

R V A n = R M T,* PVA1 n k
40 = 3,2 *PV A 1 n>k
PVA1 n>k = 40 : 3 ,2 = 12,5
A nnuitetning jo riy qiym atini hisoblash koeffitsientlari jadvalidan 20- 
qatorda (20 yillik m uddat) olingan natijaga eng yaqin m iqdor 12,462 
b o ’ladi. Bu m iqdor 5% lik diskont stavkasiga mos keladi. Ayni shu diskont 
stavkasida kelgusida m ashinani ekspluatatsiya qilishdan olingan pul 
tushum larining diskontlangan jo riy qiym ati uni sotib olish uchun qilingan 
hozirgi investitsiyalarga teng b o ’ladi, y a’ni N PV 0 ga teng b o ’ladi. 
Demak, m azkur loyihada IRR 0,05 ga teng.
IRR b a ’zida tekshiruv diskonti deb ham ataladi, chunki u diskontlash 
koeffitsientining loyihalarini sam arali va sam arasiz turlarga ajratish 
im konini beruvchi darajasidir. Buning uchun IRR firm aga standart sifatida 
qabul qilingan m ablag’lam ing qoplanish darajasi bilan solishtiriladi. 
B unday q o ’yilm alar rentabelligining standart darajasi b a r’er koeffitsienti 
H R (ingl. hardle rate) deb ham ataladi.
• agar IRR >HR - bo ’lsa loyiha m a’qul;
• agar IRR• agar IR R qH R - b o ’lsa loyiha har qanday qaror qabul qilish 
mumkin.
IRR >HR bo ’lgan holatda N PV m usbat, investitsiyalar rentabelligi 
esa birdan yuqori. IRR

---

b o ’ladi.
SHunday qilib, IRR m a’qul b o ’lmagan loyihalarni ajratib oluvchi tur 
vazifasini o ’taydi.
B undan tashqari bu k o ’rsatkich loyiha b o ’yicha tavakkal xavfi 
darajasi indikatori hisoblanadi. IRR b ar’er koeffitsientidan qanchalik katta 
b o ’lsa, loyihaning m ustahkam ligi zahirasi shuncha katta b o ’ladi. Bu esa 
kelgusidagi pul tushum larini baholashda y o ’l q o ’yiladigan xatolar 
natijasida k o ’riladigan zarar xavfi kam b o ’lishini ta ’minlaydi.
83

---