İqtisadiyyat elmi və onun yaranması tarixi İqtisadiyyat «oikonomik»

Bazar münasibətləri şəraitində qiymətlərin əmələ gəlməsinin elmi əsasları

56. 
    Bazar şəraitində qiymətqoyma və qiymətlərin əmələ gəlmə anlayışları
    

57. 
    Qiymətin funksiyaları
    

58. 
    Qiymətin növləri
    

59. 
    Faəliyyət müddətinə görə qiymətin növləri
    

60. 
    Bazar iqtisadiyyatı və qiymətin dövlət tənzimlənməsi
    

61. 
    Bazar iqtisadiyyatının modelləri
    

62. 
    Liberal bazar iqtisadiyyatı modelinin əsas cəhətləri
    

63. 
    Sosial yönümlü bazar iqtisadiyyatı modelinin əsas cəhətləri
    

64. 
    Sosial-demokrat modelin əsas cəhətləri
    

65. 
    Azərbaycan üçün bazar iqtisadiyyatı modelinin seçilməsi
    

66. 
    Bazar infrastrukturu və onun iqtisadiyyatda rolu
    

67. 
    Birja və onun növləri
    

68. 
    Yarmarkalar və auksionlar
    

69. 
    Lizinq və sığiorta kompaniyaları
    

70. 
    Rəqabət və onun mahiyyəti
    

71. 
    Haqsız rəqabətin formaları
    

Haqsız rəqabət haqqında AR Qanununun 1-ci maddəsində təsbit olunan anlayışlar aparatında haqsız rəqabətə anlayış verilmişdir. Həmin normaya əsasən, haqsız rəqabət - bazar subyektinin sahibkarlıq fəaliyyətində mövcud qanunvericiliyə zidd və ədalətsiz üsullarla üstünlük əldə etməyə yönəlmiş, bununla da digər bazar subyektlərinə (rəqiblərinə) zərər vura bilən, yaxud onların işgüzarlıq nüfuzuna xələl yetirə bilən hərəkətlərdir. Haqsız rəqabətin qanunvericilikdə verilən anlayışına nəzər yetirsək onun məzmununda xüsusilə üç əlamətini göstərmək olar. İlkin əlamət kimi, sahibkarlıq fəaliyyətində üstünlüklərin əldə edilməsindən ötrü təsərrüfat subyektlərin istənilən hərəkətləri nəzərdə tutulur. Lakin, belə ümumi əlamət haqsız rəqabət haqqında kifayət qədər tam təsvvür yaratmır, bazarda zəruri olan rəqabətin özünün hər bir halda haqsız rəqabətdən fərqləndirilməsi üçün dəqiq meyarlarını təsbit etmir. Bu da öz növbəsində, maraqlı şəxslərə imkan verir ki, haqsız rəqabəti təsərrüfat subyektinin aktiv rəqabət mübarizəsinə başlanılması kimi nəzərdən keçirsin.
Haqsız rəqabətə aşağıdakılar aid edilir:

• 
  rəqibin təsərrüfatının təqlidi;
  
• 
  rəqibin təsərrüfat fəaliyyətinin gözdən salınması;
  
• 
  rəqibin təsərrüfat fəaliyyətinə müdaxilə;
  
• 
  haqsız sahibkarlıq fəaliyyəti;
  
• 
  haqsız işgüzarlıq davranışı;
  
• 
  istehlakçıların çaşdırılması.
  

Bu halların qanunla qarşısının alınması nəticə etibarı ilə bazar subyektlərinin əsassız üstünlük əldə etmək imkanını aradan qaldırır.
Rəqabətin əsas üstün cəhətlərindən biri də bütövlükdə cəmiyyət miqyasında biznesi canlandırmaq, stimullaşdırmaq və səmərəliliyini yüksəltməkdir. Xüsusilə iqtisadi inkişafında bazar münasibətlərinə keçidi öz qarşısına məqsəd qoyan hər bir ölkənin iqtisadiyyatı üçün rəqabət mühitinin yaradılması əhəmiyyətli rola malikdir. Keçmiş İttifaqa daxil olan ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda da bazar münasibətlərinə keçidin müvəffəqiyyətliliyi bazar mühitinin formalaşması ilə, bazar elementlərinin fəaliyyəti ilə müəyyən olunur.
Bazar elementlərindən biri də rəqabətin formalaşması xüsusi və azad sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi, iqtisadiyyatda dövlətin və istehsalçıların inhisarçı mğvqeyinin aradan qaldırılması ilə müəyyən olunur. Uzun illər inzibati amirlik sistemi şəraitində mövcud olan Azərbaycan iqtisadiyyatını düşdüyü böhranlı vəziyyətdən çıxartmaq üçün keçid dövrünün mühüm problemlərindən biri olan dövlət mülikyyətinin özəlləşdirilməsi yolu ilə mülkiyyətin çoxnövlüyünə və təsərrüfat fəaliyyətinin azadlığına nail olmaqla rəqabətə əlverişli şərait yaradılmalıdır.

72.