Iqtisodiy bilim asoslari 9 E. Sariqov, B. Haydarov Toshkent — 2014 «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi»

Buni yodda tuting!
1. Jahon iqtisodiyotining qanday muammolarini bilasiz?
2. Iqtisodiyot va ekologiya o‘rtasidagi ziddiyatning kelib chiqish sababi nimada?
3. Oziq-ovqat tanqisligi muammosi qanday hal etiladi?
4. Xomashyo va energiya tanqisligi muammosini qanday yechish mumkin?
5. Jahon iqtisodiyotining global muammolari haqida nimalarni bilasiz?
BILIMINGIZNI SINAB KO‘RING!

---

139
139
138
JAHON MOLIYAVIY-IQTISODIY 
INQIROZI
30- MAVZU
JAHON MOLIYAVIY-IQTISODIY INQIROZINING
KELIB CHIQISH SABABLARI
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi AQSH ipotekali kreditlash tizimida 2008- 
yilda ro‘y bergan tanglikdan boshlandi.
AQSH banklarining bir necha yillar davomida pul bilan ta’minlanmagan ipo-
teka kreditlarini berishi oqibatida, kreditga berilgan pullarning ancha qismi bankka 
qaytib kelmagan. Natijada, bu banklarning to‘lov qobiliyatlari zaiflashib, bankrot 
darajasiga kelib qoldi. Ishlab chiqarish korxonalari bankdan kredit ololmagan-
liklari sababli, o‘z ishlab chiqarish hajmlarini kamaytirishga majbur bo‘ldi. Bu 
o‘z navbatida, ishsiz-lar sonining oshishiga olib keldi. Bunday tanglik mamlakat 
miqyosiga ko‘tarildi va AQSH iqtisodiyoti bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan 
dunyoning qator mamlakatlar iqtisodiyotiga ham ta’sir qildi. Oxir-oqibat, jahon 
moliyaviy-iqtisodiy inqirozi yuzaga keldi.
JAHON MOLIYAVIY-IQTISODIY INQIROZI OQIBATLARI
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi natijasida 2008–2009- yillarda AQSH, 
Kanada, Yevropa Ittifoqi, Yaponiya, Ukraina va boshqa qator mamlakatlarda 
g‘oyat tashvishli holat vujudga keldi. Bu mamlakatlarda ko‘plab kompaniyalar, 
korxona va firmalar bankrot bo‘ldi. 2008- yil natijalariga ko‘ra, AQSH YaIM hajmi 
3,8% ga tushib ketdi, ishsizlar soni esa 2,2 mln kishiga ko‘paydi. Yaponiyada esa 
YaIM hajmi 3,1% ga pasaydi, ishsizlik darajasi esa 4,4% ga yetgan. Yevropa It-
tifoqiga a’zo bo‘lgan davlatlarda sanoat ishlab chiqarishi 12% ga tushib ketgan. 
Jumladan, aholining daromadlari kamayishi va ertangi kunga ishonchsizlikning 
ortishi tufayli avtomobil savdosi Yevropada 27% ga pasayib ketdi.
1. Banklar mamlakat iqtisodiyotida qanday ahamiyatga 
ega?
2. “Ishlab chiqaruvchi korxona va firmalarning banklar 
bilan hamkorligi” deganda nimani tushunasiz?
3. “Ipoteka krediti” deganda nimani tushunasiz? Uy-joyni 
kredit asosida sotib olish mumkinligi haqida qanday 
ma’lumotlarga egasiz? 
4. 2008–2009- yillarda kuzatilgan jahon moliyaviy-iqtisodiy 
inqirozi haqida nimalar bilasiz?