Iqtisodiyot nazariyasi

IQTISODIYOT NAZARIYASI – insonni cheksiz ehtiyojlarini yuqori darajada qondirish uchun, cheklangan iqtisodiy resurslardan samarali foydalanish yo’llarini tanlash sharoitida kishilik jamiyatining rivojlanish qonuni va qonuniyatlarini o’rganadi. Shuningdek, iqtisodiyot nazariyasi iqtisodiy tizimlarni evolyutsiyasi, milliy boylik va jamiyat farovonligini oshirish manbalari va harakatga keltiruvchi kuchlarni tahlil etishni ham o’z ichiga oladi. Iqtisodiyot nazariyasi fani barcha iqtisodiy fanlarning poydevori va davlat iqtisodiy siyosatning ilmiy asosi hisoblanadi.

EHTIYOJ – insonlarni, ijtimoiy guruhlarni yashash va mehnat qilish jarayonlarini ta’minlash uchun zarur bo’lgan hayotiy vositalaridir. Ehtiyoj subyektlarni o’zaro bog’liqligini, ularni faoliyatida umumiy manfaatdorlikni ifodalaydi.

FIZIOКRATLAR - XVIII asr Fransiya klassik burjua siyosiy iqtisodi namoyondalari. Ushbu maktab asoschisi F. Кene hisoblanadi. (Fiziokratiya - tabiat hukmronligi). Fiziokratlar ishlab chiqarishni haqli ravishda ijtimoiy boylikning manbai, deb hisoblaganlar, ammo qishloq xo’jaligi tarmog’i bilan cheklanib kolganlar. U qishloq xo’jaligidagina sof mahsulot, foyda vujudga keladi, shuning uchun ushbu tarmoqda sarf etilgan mehnatni unumli, ishlab chiqarishning boshqa tarmoqlarida qishloq xo’jaligida hosil etilgan boylik qayta ishlanganligi uchun u yerdagi mehnatni unumsiz mehnat deb hisoblaganlar. Vaqt o’tishi bilan fiziokratlarning qarashlari bir yoqlama ekanligi ayon bo’ldi. Ular boylikning o’sishini yerning tabiiy hosildorligi bilan bog’lab, buning asosida sanoatni tarmoq deb hisoblamaganlar. Ammo tabiat o’z yo’lida kapital, mehnatni ishga solmasdan turib jamiyat boyishini ko’paytira ololmaydi. Biroq shunga qaramasdan fiziokratlar ishlab chiqarishni yaxlit holda tadqiq qilishga asos soldilar, ular cheklanmagan holda xususiy mulk hukmronligi, erkin raqobat va tashqi savdo erkinligi tarafdori bo’lganlar. Ular birinchi marta kapitalni yillik avanslar ko’rinishida tadqiq qilishga asos soldilar, takror ishlab chiqarish qonunlari va ijtimoiy mahsulotning taqsimlanishini tadqiq etishga harakat qiladilar.