Iqtisodiyot va servis

7.Pul bozoridagi muvozanat.

Pul bozori modeli pulga talab va taklifni birlashtiradi. Dastlab, soddalik uchun pul taklifi Markaziy Bank tomonidan nazorat kilinadi va

(M/P)^s darajasida kayd kilingan deb olamiz.

Agarda M -pul taklifini, P-narxlar darajasini bildirsa, M*/P* pul vositalarining real zaxirasi mikdorini ko`rsatadi.
(M/P) s = M*/P*
Bu erda: M - pul taklifi darajasini bildiradi;
P – baxolar darajasi (ushbu modelda ekzogen o`zgaruvchi )ni ko`rsatadi.
18-chizma real pul taklifi mikdoridagi foiz stavkasiga boglik bo`lmagan vaziyatni ko`rsatadi. SHuning uchun real pul vositalari taklifi grafikda ko`rsatayotganimizdek vertikal chizik ko`rinishiga ega bo`ladi. Bu xolat foiz stavkasi kanchalik o`zgarishiga karamasdan real pul taklifi mikdori o`zgarmasdan kolgan vaziyatni aks ettiradi.
Baxolar darajasini xam barkaror deb kabul kilamiz. Bu xolatda real pul taklifi M*/P* ga teng va grafikda Ms to`gri chizik ko`rinishiga ega bo`ladi.
Pul talabi berilgan daromad darajasida foiz stavkasiga teskari proportsional egri chizik ko`rinishiga ega. Muvozanat nuktasida pul talabi va taklifi o`zaro teng, (19-chizma).
O`zgarib turuvchi foiz stavkasi pul bozorini muvozanatda ushlab turadi. Foiz stavkasining o`zgarishi natijasida iktisodiy agentlar o`z aktivlari tarkibini o`zgartirgani tufayli pul bozorida muvozanatga erishish uchun vaziyatga ta`sir etib uni o`zgartirish zarur va mumkind


R R

Ms
Ms

Re
MD

M*/P* M/P M*/P* M/P


18-chizma. Real pul vositalari zaxi- 19-chizma. Pul bozorida muvozanat
rasi taklifi grafigi modeli

Agar R juda yukori bo`lsa, pul taklifi unga bo`lgan talabdan yukori bo`ladi. Iktisodiy agentlar o`zlarida to`planib kolgan ortikcha nakd pullarni aktsiya va obligatsiyalarga aylantirib, ulardan kutilishga intilishadi.

YUkori foiz stavkasi, ta`kidlanganidek, obligatsiyalar kursining pastrok darajasiga mos keladi. SHu sababli, arzon obligatsiyalarni (kelajakda foiz stavkasi pasayishi okibatida ular kursi o`sishini ko`zda tutib) sotib olish foydali bo`ladi.
Banklar, M_s> Md bo`lgani uchun foiz stavkasini pasaytira boshlaydi. Asta-sekin iktisodiy agentlar o`z avtivlari tarkibini o`zgartirishi va banklar tomonidan foiz stavkasining o`zgartirilishi okibatida pul bozorida muvozanat tiklanadi. Foiz stavkasi pasayib ketgan xolatda teskari jarayon ro`y beradi.

R Ms2 Ms1

R Ms

R2

R2
M2d(Y2)
R1 R1

M1d(Y1) Md

M*/P* M/P M*2/P* M*1/P* M/P

20-chizma. Daromadlar darajasining 21- Pul taklifining kamayishi

oshishi natijasida pulga natijasida pul bozorida muvo-
talabning o`zgarishi. zanatning o`zgarishi.

Foiz stavkasi va pul massasi muvozanatli darajasining o`zgarib turishi pul bozorining ekzogen o`zgaruvchilari – daromadlar darajasi va pul taklifining o`zgarishi natijasida xam ro`y beradi.

Grafik ko`rinishda, bu, pul talabi va pul taklifi egri chiziklarining siljishi sifatida namoyon bo`ladi (20, 21 chizmalar).
Daromadlar darajasining Y₁dan Y₂ga kadar o`sishi (20-chizma) pulga talabni M1d dan M2d gacha oshishiga va foiz stavkasini R<sub>1</sub>dan R<sub>2</sub>ga kadar ko`tarilishiga olib keladi.Pul taklifining kamayishi xam foiz stavkasining ko`tarilishiga va muvozanat nuktasining o`zgarishiga olib keladi.
Pul bozorida muvozanatni o`rnatish va saklab turish mexanizmi kimmatli kogozlar bozori rivojlangan bozor iktisodiyoti sharoitida muvafakkiyatli amal kiladi. Pul bozoridagi muvozanat tovarlar va xizmatlar bozoridagi muvozanat singari makroiktisodiy muvozanatning muxim tarkibiy kismidir.

XULOSA

Pul to`lov, jamgarish va kiymat o`lchovi funktsiyalarini bajaruvchi, yukori likvidli tovardir. Pul tushunchasi vakatgina nakd pullar bilan cheklanib kolmasdan , uning tarkibiy elimentlari likvidlilik darajasi tushib borishiga karab agregatlarga ajratilgan. Makroiktisodiy taxlilda e`tibor ko`prok M1 va M2 agregatlariga karatiladdi.

Pulga bo`lgan umumiy talab bitimlar uchun pulga talab, extiyotkorlik vajidan pulga talab va moliyaviy aktivlar uchun pulga talab yigindisidn iborat.
Pulga bo`lgan talab xajmi YAIM (daromad) xajmi, baxolar darajasi, pulning aylanish tezligi va foiz stavkasiga boglik.
Pul emissiyasi fakat Markaziy bank vakolatiga kirsada, tijorat banklari xam kredit berib pul taklifini ko`paytirish kobiliyatiga ega.
Tijorat banklarining pul taklifini keltirib chikarish imkoniyati majburiy zaxira normasini belgilash orkali tartibga solib turiladi.
Umumiy pul taklifi nafakat joriy xisoblardagi mablaglardan, balki axoli ko`lidagi nakd pullardan xam tashkil topadi. Pul taklifi mikdori majburiy zaxira normasi, deponentlash koefitsenti va pul bazasi mikdoriga boglik.
Maxsulotlar bozoridagi kabi pul bozorida xam pulga bo`lgan umumiy talab va taklif muvozanat nuktada kesishadi. Maxsulotlar bozorida muvozanat nuktani narxlar tengligi asoslasa, pul bozorida esa bunday tenglikni foiz stavkasi bilgilaydi.i.