Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar

Ishning vazifalari:

1. 
   Bank avtomatlashtirilgan axborot tizimlari tushunchasi.
   
2. 
   Bankning avtomatlashtirilgan axborot tizimining texnik ta’minoti
   
3. 
   iABS dasturi haqida qisqacha ma’lumot
   

Bank - bu mamlakatdagi pul mablag`larini boshqarish uchun yaratilgan moliyaviy institutdir.

O`zbеkiston Rеspublikasi bank tizimining bosh maqsadi jahon talabiga mos kеluvchi, rivojlangan milliy krеdit tizimiga ega bo`lish, xo`jaliklar va aholining bo`sh turgan mablag`larini jalb qilish, uni samarali taqsimlash asosida aholining talablarini qondirish uchun zamin yaratish va yashash sharoitini yaxshilashga erishish.

Bank axborot tizimi (BAT)-moliyalashtirish va kreditlashning belgilangan shartlariga muvofiq nazorat qilinadigan resurslarni o'zlashtirish, qaytarish va muvozanatlash vositasi bo'lgan yagona dasturiy-texnologik kompleks hisoblanadi.

Bank axborot texnologiyasi - hisoblash texnikasidan foydalangan holda boshqaruv qarorini tayyorlash, qabul qilish va amalga oshirishni ta'minlash maqsadida ma'lumotlarni to'plash, ro'yxatga olish, uzatish, saqlash va qayta ishlash usullari asosida bank axborotlarini qayta ishlash jarayoniga aytiladi.

Mujassamlashgan bank avtomatlashtirilgan axborot tizimlari (BnAAT) mablag’ kiritish va kredit berishning berilgan shartlari bo’yicha nazorat qilinadigan mablag’larni o’zlashtirilish, qaytarilish va muvofiqlashtirilishni jadallashtirish vositasi bo’lgan yagona dasturiy texnologik majmuadan iborat bo’ladi.

Mijozlar o‘z pul mablag‘larini bankka ishonib topshirar ekan bankka quyidagi asosiy talablarni qo‘yishlari mumkin:

• Pul mablag‘larini ro‘yxatga kiritish va bankda bo‘lgan davrda ulardan hisobot olib turish.

  
  

• Pul mablag‘larini saqlash javobgarligini ta'minlanishini talab qilish.

  
  

• Pul mablag‘lari holati va ulardan foydalanishda olib borilayotgan moliya-pul operatsiyalariga oid axborotlar konfedinsialligini ta'minlash.

  
  

Hozirgi davrda vujudga kelgan bank industriyasining rivojlanganlik holati ularga depozit ochish va mijoz mablag‘larini jalb qilish kabi oddiy xizmatlarga nisbatan yanada kengroq xizmatlarni taqdim etish imkoniyatini beradi. Ayni damda bankning moliyaviy xizmatlari borasida uning samarali faoliyatini

ta'minlovchi asosiy omillar deb quyidagilarni ko‘rsatish mumkin

• xizmatlar taqdim etish ko‘llami;

  
  

• bank safarbarlik darajasi: o‘rab turgan moliyaviy sharoit muhit o‘zgarishiga adekvat reaksiya tezligi, ya'ni bank faoliyatini zamonaviy biznesga yo‘naltirish imkoniyati - ma'lum vaqtdagi tashqi omillar o‘zgarishidagi faoliyati, bu vaqt

  
  

davomida ko‘rsatilgan o‘zgarishlar dolzarbligini saqlab qoladi;

• bozorda keng ishtirok etish (geografik) tarqalganlik. Bunda har bir gegrafik regionda bank muassasasining jismoniy qatnashishi ko‘zda tutilmaydi; bankni masshtabliylik darajasi: bank o‘zining o‘tkazish qobiliyatini qo‘shimcha investitsiyalarga qanchalik kattalashtira oladi, yoki bankni o‘z biznes faoliyatida qanday minimal chegaralarda mumkin bo‘lgan rentabellik darajasini saqlay oladi;

  
  

• bankni boshqarish darajasi: har bir real vaqt mobaynida resurslarni adekvat baholash va muhim strategik (uzoq muddatli) yoki tezkor ( qisqa muddatli) masalalar yechimlari uchun ularni mobilizatsiya, rekonstruksiya qilish; bank va moddiy komponentlar uchun sharoitlar yaratish, rivjlantirish, xizmat ko‘rsatish va bankni quvvatlashga hamma chiqimlarini hisobga olgan holda bank xizmatlari tannarxini raqobatbardoshligini oshirish.

  
  

1-rasm. Bank tizimidagi axborot arxitekturasining asosiy komponentlarini tuzilishi.

Axborot texnologiyalari portfeli - kompyuterlar, dasturiy ta'minot, tarmoq va tizim quvvatlovchilariga investitsiyalar haqida eng samarali yechimlarni qabul qilish instrumentlarini va shu bilan birga tashkilot-muassasa darajasidagi texnlogiyalar uchun nazorat-kuzatuv va samarali ijroiy rahbarlik uchun talab qilinadigan, jamlangan tabiiy mavjud axborotlarni, xulosalarni o‘z ichiga oladi.

Bank tizimi axborot arxitekturasining asosiy vazifalarini quyidagi 2rasmdan ko‘rishimiz mumkin.

Bankni boshqa aktivlari kabi axborot texnologiyalarini boshqarishga va umumiy tavsiflariga “Axborot texnologiyalari portfeli” (ATP) deb ataladi.

Axborot texnologiyalari portfelining asosiy komponentlarini shartli ravishda to‘rtta asosiy toifalarga bo‘lib qarash mumkin:

1. Bankda biznes faoliyatini ta'minlash.

   
   

2. Banklararo resurslarda - davlat ichidagi elektron to‘lovlar tizimi, SWIFT davlatlararo va banklararo elektron to‘lov tizimi, plastik kartochkalarni qo‘llagan holda chakana elektron hisoblar banklararo tizimi.

   
   

3. Korxona umumiy faoliyatini quvvatlovchi tizimlar.

   
   

4. Bank infratuzilmasiga ta'luqli tizimlar.