Irsiy kasalliklarning kelib chiqish sabablari

---

Proceedings of International Conference on Modern Science and Scientific Studies 
Hosted online from Paris, France. 
Date: 19
th
April, 2023 
ISSN: 2835-3730 Website: econferenceseries.com
68 | 
P a g e
 
IRSIY KASALLIKLARNING KELIB CHIQISH SABABLARI 
Aliyeva Gulnora Ibragimovna 
 
Annotatsiya 
Ushbu maqolada Irsiy kasalliklarning turlari hamda ularning kelib chiqish sabablari 
haqida ma'lumotlar berilgan. 
 
Kalitso'zlar: Irsiy kassaliklar,genetik informatsiya,gemofiliya, braxidaktiliya, 
araxnodaktiliya, retinoblastoma. 
Irsiy kasalliklar – genetik informatsiya (irsiy axborot)ning buzilishi natijasida kelib 
chiqadigan kasalliklar: asosan, xromosomalar yoki genlardagi mutatsiyalar tufayli 
paydo bo‘lib, nasldan naslga o‘tadi. Mutatsiyalar tashqi muhit omillari 
(ionlashtiruvchi nurlar, ayrim biologik faol kimyoviy birikmalar) hamda organizm 
va hujayralardagi salbiy ta’sirlar oqibatida ro‘y berishi mumkin.Irsiy kassaliklar 
asosan, klinik genealogik usul bilan o‘rganiladi, bunda avlodlar shajarasi tuziladi. 
Bu usul yordamida Irsiy kassaliklar (autosomdominant, autosom-retsessiv va jins 
bilan bog‘liq kasalliklar)ning turli yo‘llar bilan nasldannaslga o‘tishi aniqlanadi. 
Autosomdominant kasalliklarda, kasallik autosomada joylashgan dominant genlar 
orqali nazorat qilinadi. Bunda kasallik har avlodda 50% dan ortiq hollarda uchraydi. 
Braxidaktiliya, araxnodaktiliya, retinoblastoma, psoriaznnng ma’lum bir turlari va 
b. shu yo‘l bilan nasldannaslga o‘tadi.Autosom-retsessiv Irsiy kasalliklarda 
patologik retsessiv genlar ota-onada bo‘lsa, kasal bola tug‘ilish ehtimoli bor, 
shuning uchun bu kasalliklar har avlodda uchramaydi. Lekin, bu ehtimollik 
o‘zgargan gen tutuvchi yaqin qarindoshlar o‘rtasida oila qurilganda oshadi. Bularga 
fenilketonuriya, mi-okloniya, epilepsiya, oligofreniyaiknt ma’lum bir turlari va b. 
misol bo‘la oladi.Ma’lum bir autosomdominant va autosom-retsessiv Irsiy 
kassaliklar(mas, dalto-nizmnit ma’lum bir turi, gemofiliya A, sideroaxrestik 
anemiya va b.) jins bilan bog‘liq holda nasldannaslga o‘tadi. 
Irsiy belgilarning ayrim xususiyatlarini o‘rganishda egizaklar usulidan ham 
foydalaniladi. Ma’lumki, egizaklar bir tuxumli yoki ikki tuxumli bo‘ladi. Bir 
tuxumli egizaklar genotip va tashqi ko‘rinishlarining bir xilligi (fenotip) hamda bir 
jinsga mansubligi bilan tavsiflanadi. Ikki tuxumli egizaklar genotipi har xil va bir-
biridan tashqi ko‘rinishi, jinsi bilan farq qiladi. Egizaklar usuli ayrim kasalliklarning 
nasldannaslga o‘tish qonuniyatlarini o‘rganib kolmay, organizmning ayrim Irsiy 
kassaliklarga moyilligini ham aniqlash imkonini beradi.Xromosoma va gen Irsiy 

---