Ishlab chiqarish xarajatlarini turkumlash. Bajardi: Tohirov Davronbek

Korxonaning ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish yo’li

Mikroiqtisodiy darajada har qanday korxona, firma yoki kompaniyaning asosiy "bosh og`rig`i", (muammosi) olinayotgan daromadlarning muttasil ko`payib, o`sib borishini ta`minlashdir. Daromadlarning ko`payishiga ta`sir etuvchi omillar juda ko`p. Ularga asosan ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish, mahsulot sifatini yaxshilash, reklamani yo`lga qo`yish, mahsulotning yangi bozorlarini ochish, zamonaviy texnologiyalarni joriy qilish va hokazolar kiradi. Daromadlarni ko`paytirishning aytib o`tilgan omillari yoki yo`nalishlarining har biri ham muhim. Biroq har qanday sharoitda ham hal qiluvchi ahamiyat kasb etadigan asosiy omil mehnat unumdorligidir.

Mehnat unumdorligi ko`rsatkichi korxona (firma) ishini, uning xo`jalik faoliyati samaradorligini ko`rsatadi. Bu ko`rsatkichni o`lchash (yoki aniqlash) juda ham oson. Buning uchun ishlab chiqarilgan mahsulotlar yoki ko`rsatilgan xizmatlar qiymatini, ya`ni daromadlar summasini ishlab chiqarishda yoki xizmat ko`rsatishda band bo`lgan ishchilar va xodimlar soniga taqsimlash kifoya.

Ishlab chiqarish xarajatlari va ularning turlari

• Doimiy xarajatlarga korxona tomonidan bir ishlab chiqarish siklida belgilangan xarajatlar kiradi. Ruxsat etilgan xarajatlarning qiymati va ro'yxati har bir kompaniya tomonidan mustaqil ravishda belgilanadi, bu xarajatlar mahsulotni chiqarishning barcha davrlarida mavjud bo'ladi.
• Xarajatlar 3 turga bo’linadi:
• Aniq va yashirin xarajatlar
• Boshqa turdagi xarajatlar
• Doimiy va o'zgaruvchan xarajatlar

Korxonalarda ishlab chiqarish zahiralaridan foydalanishning ahamiyati.

Bozor munosabatlari sharoitida har qanday korxona ishlab chiqarish faoliyatini mo’’tadil yuritishi va uning samaradorligini oshirish uchun ishlab chiqarish zahiralari bilan etarli darajada ta’minlangan va ulardan samarali foydalangan bo’lishi kerak. Har bir ishlab chiqarish korxonasida mahsulot ishlab chiqarish jarayonining to’xtovsiz davom etib turishida ishlab chiqarish zahiralarining o’rni juda kattadir. Ishlab chiqarish zahiralari asosiy vositalardan farq qilib, bir ishlab chiqarish jarayonida o’zining qiymatini to’la ravishda mahsulot tannarxiga o’tkazadi.Shunday ekan aylanma mablag’lar xarakatchanligi bevosita ishlab chiqarish zahiralaridan samarali foydalanishga bog’liq.
Aylanma mablag’larning korxona uchun umumiy miqdori yuqori tashkilotlar, ya’ni tegishli vazirlik tomonidan belgilanadi. Materiallarning har bir turi bo’yicha me’yoriy miqdori korxona tomonidan mustaqil ravishda belgilanadi.Har bir ishlab chiqarish korxonasida mahsulot ishlab chiqarish to’xtovsiz davom etib turishida belgilangan me’yorga rioya qilish muhim ahamiyatga ega. Xo’jalik yuritishning yangi tizimi sharoitida ishlab chiqarish zahiralaridan foydalanish ustidan nazoratni kuchaytirish, mahsulot tannarxida moddiy xarajatlar ulushini kamaytirib borish masalalariga alohida e’tibor beriladi.