Ishlab chiqarishda boshqaruv fakulteti

jamg’arilgan boylik;

tabiiy boylik.

Jamg’arilgan boylik, ya’ni asosiy va aylanma fondlar, aholining shaxsiy mulk kabilar inson mehnat tufayli yaratilgan boylikdir.
Tabiy boylik, ya’ni yer, suv, yer osti va ustidagi boyliklarni inson yaratgan emas. Ular tabiat in’omi. Tabiatdagi resurslar jamiyatning potentsial boyligidir. Ular mehnat vositasida ishlatilgach, real boylikka aylanadi. Tabiiy boylikning ana shu qismi milliy boylikka qo’shiladi.
Statistika amaliyotida milliy boylik hajmi tarkibini, dinamikasini va undan foydalanish darajasini tavsiflash maqsadida quyidagi ko’rsatkichlar tizimidan foydalaniladi;

• 
  milliy boylikning hajmi va tarkibi ko’rsatkichlari;
  
• 
  milliy boylikning dinamikasi ko’rsatkichlari;
  
• 
  milliy boylikdan foydalanish ko’rsatkichlari;
  
• 
  milliy boylikning nobudgarchiligi tavsiflovchi ko’rsatkichlari;
  
• 
  atrof muhit va tabiat muxofazasini tavsiflovchi ko’rsatkichlar.
  

Milliy boylikning vaqt bo’yicha o’zgarishini o’rganish maqsadida quyidagi indeksdan foydalaniladi :

Bu yerda: q₁ va q₀ - joriy va bazis davrlarida milliy boylik unsurlarining hajmi, miqdori va soni, p₀ - unsurlarning o’zgarmas bahosi, MB₀ va MB₁ milliy boylikning bazis va joriy davrlardagi qiymati.
Milliy boylikning jamg’arish hisobidan yuz beradi. Agar milliy daromadning jamg’arma qismini N bilan ishoralasak, u holda milliy boylikning joriy davrdagi qiymatini quyidagicha aniqlash mumkin.
MB₁ = MB₀ + MD₁ * N₁
Bu yerda : MD₁ - joriy yilda ishlab chiqarilgan milliy daromad;
N₁ - milliy daromaddagi jamg’arma me’yori
Milliy boylik indeksi quyidagi ko’rinishga keladi:

Bu formula milliy boylik hajmining milliy daromaddagi jamg’arma me’yoriga to’g’ri proportsional, milliy boylikning yil boshidagi hajmiga esa teskari proportsional bog’lanishda ekanligini ifodalaydi. Milliy boylikning o’sishi, jamg’arish qonuni asosida yuz beradi. Bu qonunga binoan iqtisodiyotning o’sishi yuz berganda yaratilgan yalpi mahsulotning tarkibi bo’lmish qo’shimcha mahsulotning jamg’ariladigan qismi milliy boylikka aylanadi.