«ishlab chiqarishda boshqaruv» fakulteti

Antik dunyo davlatlaridagi dastlabki iqtisodiy g`oyalar.Platon(Aflotun) "Davlat va "Qonunlar" asarlarida ideal davlat qanday bo'lishi kerakligini ochib bermoqchi bo`ldi. U aholini uch tolfaga ajratgan:
1. Faylasuvlar-davlatni boshqaruvchilar.
2. Harbiylar davlatning boshqarish apparatining bir qismi bo`lib ular biror mulk egasi huquqiga ega emas, iste`mol qilish esa ijtimoiy xarakterga ega bo'lishi kerak.
3. "Qora" toifa - dehqon, hunarmand va savdogarlardan bo'lib, ular mulk egasi bo'lishi kerak.
Bu olimning mehnat taqsimoti tovar, pul va savdogarlarning ajralib chiqishi, o'rtasidagi aloqadorlik to'g'risidagi fikmi o'sha davr uchun buyuk kashfiyot deb baholash mumkin. Ammo Aflotun qulchilikka asoslangan natural xo'jalikni himoya qildi, pul funktsiyasini maomala doirasidagina deb bilishga xarakat qildi. Pulni jamiyatdagi dushmanchilikning bosh sababchisi deb bildi. Agar Osiyoda quldorlik ko'proq patriarxal shaklda bo'lsa, antik dunyoda u klassik ravishda ro'y bergan, natural hunarmandchilik- dehqonchilik xo'jaligi qo'llangan, ammo bu davr oxirida sudxo'rlik xan qo`llab- quvvatlangan. Pulning asosan almashuv (Ksenofond jamg'armasi) funktsiyasi tan olingan. U sudxo'rlik operatsiyalarini inkor etdi va baholarni me'yorida saqlash yo'li bilan savdogarlarning foydasini chegaralashni talab qildi. Aflotun qullarni fuqarolar deb tan olmadi va ular biror toifaga kiritmadi. Shunday qilib, Aflotun o'zinig ideal, ya`ni bakamu- ko`st davlatini barpo etar ekan, qulchilikni abadiy saqlash tarafdori edi. Platonga nisbatan Aristotel pulning mohiyatini kengroq va chuqurroq anglab etdi. Ammo u tovar ishlab chiqarishning rivojlanmaganligi va qiymatni to'la tushunmaganligi tufayli tovarlar pul tufayli bir biri bilan solishtirilishi mumkin degan xato xulosaga keldi Rim(hozirgi Italiya)da quldorlik munosabatlari yuksaldi, lekin tanazzulga ham uchray boshladi.Osiyoda feodalizm munosabat o'zgardi. Erkin sohibkorlik ustunligi oydin bo'lib qoldi, dehqonchilik bilan chorvachilik, yirik savdo sudxo'rlik jamiyati qo'llangan (tsitseron). Mayda ishlab chiqarishga o'tish jarayoni, islohotlar (Grakxlar) yo'li boshlandi. Katon tomonidan foyda tushunchasi kiritilgan, ammo uni xato ravishda qiymatdan ortiq mahsulot deb bilgan. Undan tashqari Rimning iqtisodiy g`oyalari Varron, Kolummela, Sitseron va boshqalarning asarida ham ko'rsatilgan.