Ishlab chiqarishda boshqaruv

Iqtisodiy aloqalarga kirishish darajasiga ko’ra, bozor quyidagi turlargi bo’linadi: 1.Erkin bozor (bu Raqobatli bozor bo’lib, unda sotuvchilar va xaridorlardan hech biri bozorda hukmron mavqyega ega bo’lmaydi, aksincha, ular doimo raqobatda bo’lishadi. Raqobat sotuvchilar va xaridorlar o’rtasida, shuningdek, ularning o’zaro ichida ham bo’ladi. Rivojlangan davlatlarda qishloq xo’jaligi va kichik biznis korxonalari mahsulotlarining bozori erkin Raqobatli bozorlarga kiradi). 2.Monopollashgan bozor (bu ozchilik sotuvchilar va xaridorlarga hukmron bo’lgan, Raqobat cheklangan yoki raqobat,umuman yo’q bozordir). 3.Monopal Raqobatli bozor (bu bozorda nisbatan ko’p bo’lmagan firmalar ishtmrok etadi, lekin ularning bozordagi hisasi kata bo’lmaaydi. Bu bozorda firmalar har xil, lekin bir-birining o’rnini bosa oladigan tovarlar, masalan, kurtka, plashch, palto bilan ishtirok etadilar. Ulardan har biri boshqasi bilan raqobatlashadi, ammo raqobat ishtirokchilri son jihatdan cheklangan bo’ladi). 4.Oligopolistik bozor (bu bozorda sanoqli firmalar va kompaniyalar hukmron bo’lsa-da, ular ham o’zaro raqobatlashadilar. Bu bozorda bir xil yoki farqlanuvchi tovarlar chiqariladi. Raqobat, ko’p hollarda, ishlab chiqaruvchilar bilan xaridorlar o’rtvsida yuz beradi. Oligopolistik bozorga misol qilib, YAponiya avtomobil bozorini ko’rsatish mumkin: bu bozorda tovarlarning hammasi «Toyiita» «xonda» «Nissan» firmalarinikidir). 5.Sof monopoliya bozori (bu bozorda sotuvchi sifatida bita firma tanho hukmron bo’ladi. Butun bir tarmoq shu firmadan iborat bo’lib, undan boshqa tovar beruvchi bo’lmaydi uning tovari o’rnini bosadigan boshqa tovar ham topilmaydi, Raqobat ham bo’lmaydi. AQSHdagi kompyuter bozorini shunday bozorga misol qilib ko’rsatish mumkin. Bu yerdagi tovarlarning 80-85 foizini tanho YAVM korporatsiyasi yetkazib beradi).