Ishlash jarayonida kreativligini oshirish

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 4 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
1507 
w
www.oriens.uz
May
2021
 
 
O'qituvchi ma'lumot uchun ham, material tanlash uchun ham turli lug'atlardan (o'zbek 
tilining sinonimlar, antonimlar, frazeologik lug'atlaridan, turli terminologik 
lug'atlarda)muvaffaqiyatli foydalanishi mumkin.
7.Maxsus 
mashqlar, 
grammatika 
va 
imloni 
o`rganish 
darslarini 
tashkillashtirish. 
Maxsus mashqlar yordamida grammatika va imloni o'rganish darslari so'z 
va atamalarni o'zlashtirishga yordam beradi, o'quvchilar predmet,belgi, harakat, 
sanoq, tartib ifodalaydigan so'zlarni bilib oladilar. Bu darslar ko`p o'quvchilar lug'ati 
tartibga solinadi, so'z turkumlarini o'rganish jarayonida guruhlanadi, so'z tarkibi, so'z 
yasalishi, so'zlarning o'zgarishini o'rganish bilanesa lug'atga aniqlik kiritiladi; ular 
o'rgangan so'zlaridan o'z nutqlarida foydalana boshlaydilar, natijada lug'atlari 
faollashadi. 
O'quvchilar 
lug'ati 
maxsus 
lug'aviy-mantiqiy 
mashqlar yordamida ham boyiydi, tartibga tushadi. 
Boshlang'ich sinflarda o'qitiladigan fanlarning atamalari ham tushuntirilishi 
lozim bo'lgan so'zlar qatoriga kiritiladi. Atamalarning ma'nosiniushuntirish mazkur 
so'z anglatgan tushunchani yaxshi fahmlab olishga yordam beradi. Masalan, predmet 
atamasining ma'nosini tushuntirish bilan o'quvchilarpredmet keng ma'noda 
qo'llanishini, tabiatdagi barcha narsa, hodisa, tushunchalar predmet deyilishini 
bilib oladilar.Bu ot, sifat, son, fe'l kabi atamalarni tez fahmlab olishda ularga 
yordam beradi.So'zning ma'nosini tushuntirish juda kam vaqt olishi va darsning 
asosiy mavzusidan o'quvchilar diqqatini chalg'itmasligi kerak. Buning uchun 
o'qituvchi har bir darsga tayyorlanish jarayonida ma'nosi tushuntirilishi lozimbo'lgan 
so'zlarni, 
uni 
tushuntirishning 
eng 
qulay 
usullarini va darsning 
qaysi 
o'rnida tushuntirishni belgilab oladi.O'qish kitoblaridagi matnlarda 
birinchi 
martauchragan, 
bolalar 
ma'nosini 
bilmaydigan 
ayrim 
so'zlar matnni 
o'qishdan oldin tushuntiriladi. 
Matnni 
o'qish jarayonida so'z ma'nosini tushuntirishga chek qo'yish kerak. Agar biror so'zni 
matnni o'qish vaqtida tushuntirish zaruriyati tug'ilsa, matn mazmunidan o'quvchilar 
diqqatini chalg'itmagan holda shu so'z ma'nosi qisqacha tushuntiriladi. Ko'chma 
ma'noda ishlatilgan obrazli so'zlar va badiiy nutq birlik-lari matn o'qilgandan keyin 
tushuntiriladi, chunki ularning ma'nosi matn mazmunidan, kontekstdan yaxshi 
tushuniladi. Ayniqsa, masallar o'qilganda, undagi allegorik, ko'chma ma'noda 
ishlatilgan so'zlarni asarni o'qishdan oldin yoki o'qish jarayonida tushuntirib 
bo'lmaydi. 
Metodikada so'zlarni tushuntirishning quyidagi usullaridan foydalaniladi: 

---