Ishning mаqsаdi: оrgоnоlеptik ko’rsаtkichlаr vа mis sulfаt -cuSO4 rеаktivi bilаn go’shtning yangiligini аniqlаsh. Rеаktiv vа jihоzlаr

Ishdan maqsad: Donning namligini aniqlash uslublarini o’rganish va aniqlash.

Abadiyot: [4], bet 80-84

Asosiy tushunchalar:
Don massasining namligi uni saqlashdagi asosiy ko’rsatkichidir. Biroq ma’lumki, saqlashda donlarning namligi saqlash sharoitiga bog’liq xolda o’zgaradi.
Donning massasining namlanishi yoki qurishi tashqi xavodagi suv bug’larining yuzasidagi namlik miqdoriga bog’liqdir. Tashqi xavo bug’larning nisbiy namlikning farqi qanchalik katta bo’lsa namlikning sorbtsiyasi yoki desorbiyasi shunchalik tez boradi. Bir qancha vaqt o’tishi bilan xavodan donga yoki dondan xavoga suvning o’tishi tugaydi dinamik muvozanat xolatiga keladi. Bu paytda tashqi xavodagi suv bug’ining partsial bosimi bilan don massasi yuzasidagi portsial bosim bir-birga teng bo’ladi.
Davlat standartlarida g’alla ekinlari uchun namlikning 4 ta xolati berilgan:

1. 
   quruq don namligi - 14% gacha;
   
2. 
   o’rtacha namlik 14 - 15,5% gacha;
   

5. Nam don - 15.5 - 17% gacha;
4. Etilmagam don - 17% va undan yuqori.
Don namligi to’g’ri va bilvosita usullar bilan aniqlanadi.
Bilvosita usul: qolgan qoldiq bo’yicha aniqlash elektrik va kimyoviy usullardir. Bu usullar oziq-ovqat sanoatida keng qo’llaniladi.
Don namligini SESh - quritish shkaflarida: 105°, 130° quritib, qolgan qoldiq bo’yicha namlikni aniqlash asosiy standart usuli deyiladi.
Agar don namligi 17% dan yuqori bo’lsa donni maydalab quritishdan avval butun don namunasi 105° da 30 daqiqa davomida quritib olinib aniqlanadi.

Ishni bajarish tartibi.

Asbob va uskunalar: 1.Texnik tarozlar; 2.Laboratoriya tegirmonchasi;
3.SESh-3M quritish shkafi; 4.0,8 mm o’lchamli simli elak: 5. Byukslar. 6.Tigelli qisqich; 7.Signalli soat; 8.Eksikator;

I.Don namligini asosiy standart usuli bilan aniqlash.

30 gr don laboratoriya tegirmonchasida maydalanadi. Maydalangan don yirikligi 0,8 mm li elakdan elanib aniqlanadi.

Don turi				0,8 mm li elakdan o’tgan qoldiq
Bug’doy				60% dan kam emas
Grechixa				50%
Suli				30%
Boshqa	boshoqli	va	dukkakli	50%
donlar

Bo’sh byukslar og’irligi texnik tarozida o’lchanadi. Maydalangan dondan xar biri 5gr dan bo’lgan namuna byukslarga joylashtiriladi. o’lchanma 0,1% aniqlikda bajariladi. quritshi shkafi 130° gacha qizdirilgan bo’lishi kerak. Byukslar namuna bilan SESh quritish shkafiga qopqoqlari ochiq xolda joylashtiriladi va nazorat chirog’i o’chgandan so’ng vaqt belgilanadi 130⁰S temperaturada 40 minut davomida quritiladi. Keyin byukslar tigelli qisqichlar yordamida tortilib olinib, qopqog’i yopiladi va eksikatorga 15-20 minutga sovutish uchun qo’yiladi.

Sovutilgandan so’ng byukslar og’irligi o’lchanadi va namlikni yo’qotilishi aniqlanadi.
Namlik quyidagi formula orqali aniqlanadi:

W_K q (a-b)×100G’ (a-s)

bunda: a-namuna bilan byuksni quritishdan avvalgi og’irligi, gr; b-namuna bilan byuksni quritishdan keyingi og’irligi, gr: s – bo’sh byuksni sof og’irligi, gr;

Don namligini oldindan quritib olish yuli bilan aniqlash.

Agar don 17% dam ortiq namlikka ega bo’lsa, uni oldindan quritib olish zarur.
Texnik tarozida 20g donni o’lchab olib, setkali byuksga joylashtiriladi, SESh-ZM quritish shkafida 105 ºS temperaturada 30 minut davomida quritiladi. Keyin don
eksikatorsiz sovutiladi va texnik tarozida o’lchanib, quritishdagi farq aniqlanadi. quritilgan donlar labaratoriya tegirmonida maydalab, ikki o’lchanmada 5 gramdan oldindan o’lchangan byukslarda tortiladi. Don o’lchamlari 130 ºS temperaturada 40 minut davomida quritiladi. Keyin byukslar tigelli qisqichlar yordamida tortilib olinib qopqog’i yopiladi va eksikatorga 15-20 minutga sovutish uchun quyiladi.
Sovutilgandan so’ng byukslar og’irligi o’lchanadi quriladi va namlikning yo’qotilishi aniqlanadi.
Namlik quyidagi formula orqali aniqlanadi: