Isitish asboblarining issiqlik xisobi

AMALIY MASHG’ULOT
ISITISH ASBOBLARINING ISSIQLIK XISOBI
Isitish asbobi orqali 1 ekm issiqlikni xonadagi havoga uzatish uchun, uskunaning tashqi yuzasidagi harorat 64,5⁰S bo’lib o’zatilgan issiqlik 505 Vt bo’lishi kerak. Isitish asbobidagi o’rtacha harorat bilan xonadagi havoning harorati, o’rtasidagi arifmetik farq 64,5⁰S ga teng bo’lgan taqdirda issiqlik tashuvchining harorati 95-70⁰S va xonaning ichidagi harorat 18⁰S ga teng bo’ladi.
t_o’rt.usk. - t_i = ((95+70)/2)-18 = 64,5⁰S
Isitish asbobida issiq suvning harorati 25⁰S ga teng va asbobdan berilayotgan issiqlik 505 Vt bo’lsa, unda uskunadan o’tayotgan issiq suvning miqdori quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
G = 0,86q_ekm/t = 0, 86505/25=17,4
Issiqlik tashuvchi bug’ bo’lgan taqdirda, isitish asbobining 1 m² yuzasidan berilayotgan issiqlik oqimini sirt zichligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
q_kel. = kt_o’rt₃, yoki q_k. =m t ¹⁺ⁿ
Issiqlik tashuvchi suv bo’lganda:
q_k=(m·∆t_o’rtG)·Δt_o’rt=m·Δt G,
bu yerda k – isitish asboblarining issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti, Vt/ekmgrad;
t_o’rt – isitish asbobidagi issiqlik tashuvchining o’rtacha haroratidan ichki havo haroratining farqi, ⁰S;
 – tuzatuvchi koeffitsient, isitish asboblarini qo’shimcha yuzalaridan issiqlik uzatilishini hisobga oluvchi koeffitsient; radiator va konvektorlar uchun β=1,03-1,08; qovurg’ali quvur uchun β=1,13;
Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsientini quyidagi keltirilgan formulalar orqali aniqlaymiz:

1. Issiq suv, bug’ bilan ishlaydigan isitish asboblari «yuqoridan-pastga» sxemada ishlasa, issiqlik uskunalari qovur­g’ali quvur radiatorlardan hamda silliq quvurdan tayyorlangan radiatorlardan iborat bo’lganda k – quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

k = 3,78  t_o’rt
2. Isitish asboblari «pastdan-pastga» sxemasida ishlasa
k = 3,78  t_o’rt
3. Isitish asboblari «pastdan-yuqoriga» sxemasida ishlab, bir tomonlama radiatorlar ulangan bo’lsa
k = 3,26  t_o’rt
4. Isitish asboblari «pastdan-yuqoriga» sxemasida ishlasa va har tomonlama asboblarga ulama quvurlar bilan ulangan bo’lsa
k = 3,49  t_o’rt .
Ekvivalent metr kvadratidagi q - ekm issiqlik miqdorini issiqlik o’tkazuvchanlik () koeffitsientini aniqlanmasdan turib, yana ham soddaroq uslub bilan quyidagi formula yordamida aniqlash mumkin:
q_ekm = 9,28 (t_o’rt-10) ₃Z,
bunda: Z - to’ldiruvchi koeffitsient, bo’lib issiqlik asboblarining quvurlar sistemasidan ulanish sxemasiga bog’liqdir;
Masalan: - «yuqoridan-pastga» - 1,0;
- «pastdan-yuqoriga» - 0,78;
- «pastdan-pastga» - 0,9.
Issiqlik tashuvchining isitish asbobi orqali utayotgan nisbiy sarfi to’g’risidagi tushuncha - g sarflanayotgan issiqlik tashuvchi berayotgan issiqlik miqdorini o’zgarishini aniqlash­ning qulay bo’lishi uchun kiritilgan bo’lib, shartli tarzda qabul qilingan issiq suvning-bug’ning issiqlik miqdorining sarfini haqiqiy qiymatidan oz yoki ko’p sarf bo’lishini ko’rsatadigan kattalik bo’lib, u 17,4 kg/(m²soat)ga teng. Yuqorida keltirilgan muloxazadan kelib chiqadiki, unda:

Isitish asbobidan ajralib chiqayotgan issiqlik miqdorini issiqlik tashuvchini miqdori kamayganda ham o’zgarmas qilib qoldirish uchun, issiqlik tashuvchining haroratlaridagi farqi­ni o’zgartirish talab qilinadi. Bu haroratni quyidagi formula yordamida aniqlash mumkin:
g_ekm =G_haq ·S·t_asb
bunda: G_haq - issiqlik tashuvchining haqiqiy sarfi, kg/(ekmsoat);
S - issiqlik tashuvchining solishtirma issiqlik sig’imi , Vt/(kggrad);
t_asb - isitish asbobining haroratidagi farq, ⁰S.
4.11 - formulani quyidagi ko’rinishda yozish mumkin:
G_haq =
Agar suvning issiqlik sig’imini S=4.186810³ Kdj/(kg·grad) deb olib G_haq ning qiymatini (10) formulaga qo’yib bir vaqtning o’zida q_ekm=9.28(t-10)₃Z formuladagi ₃=1 hamda Z=1 larni o’rniga qo’ysak, unda formula quyidagi ko’rinishni oladi:
g = ((g_ekm  st_asb)) / 17,4 = ((9,28(t_asb.-10)·₃·Z/s·t_asb/17,4 =
= (9,28 (t_o’rt-10)11 / 4,86810³-t_asb) / 17,4 =
Yuqoridagi 4 va 9 formulalar yordamida aniqlanadigan issiqlik 1 ekm miqdorda isitish asboblari tarqatadigan issiqlikning quvvatini tashkil qilib, t_o’rt kattalikning 20⁰S dan 130⁰S oralig’ida, ya’ni issiqlik uskunalari qabul qiluvchi haroratidagi chegarada, suv va bug’ sistemalari uchun qo’llash mumkinligini ko’rsatadi.
Isitish asbobi o’rnatilishi lozim bo’lgan bino uchun kerakli issiqlikni hosil qilib beradigan isitish asbobining isitadigan maydoni quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
F_h = (q₁₂/q_ekm) - F_quv.ekm
bunda: q – isitish asbobining hisobiy issiqlik berish quvvati, Vt;
₁ – issiqlik tashuvchi suvning quvurlarda sovishini ko’rsatuvchi koeffitsient;
₂ – isitish asboblarining o’rnatish sharoitini hicobga oluvchi, koeffitsient;
q_ekm – isitish asbobining 1 ekm issiqlik o’tkazuvchanligi;
F_h – isitish asboblaridagi quvurlarning hisobiy sirt yuzasi bo’lib, ularning sirtidan xona ichiga issiqlik uzatiladi.
Biror bir isitish asbobi yuzasining 1 ekm issiqlik berishi aniq bo’lsa, unda radiatorning bo’lmalar soni quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

f_ekm – cho’yan quyma radiatorning bitta sektsiyasini yuzasi, m².
₄ – isitish asboblarining o’rnatilish usuliga qarab olinadigan koeffitsient (1-rasm);
₃ – bitta radiatorda sektsiyalar sonini hisobga oluvchi tuzatma koeffitsient; F_x=2 m² bo’lsa, ₃=1 bo’ladi.
a) b) v) g) d)

1-rasm. Isitish asboblarining o’rnatilish usullari: a) Panjarali mehrob ichida; b) mehrobning ichiga to’liq o’rnatilgan; v) mahsus to’suvchi qurilma ortida; g) to’siq ortida; d) ikki yarusli qilib o’rnatilgan isitish asboblari; agar asbob ochiq tarzda o’rnatilsa β₄1,1 bo’ladi