Islep shıǵarıw processleriniń klassifikaciyası

1 - Lekciya. Kirisiw. Islep shıǵarıw processleriniń tiykarǵı energetikalıq kórsetkishleri. Joba

1 - Lekciya. Kirisiw. Islep shıǵarıw processleriniń tiykarǵı energetikalıq kórsetkishleri.

Joba :

Kirisiw

Islep shıǵarıw processleriniń klassifikaciyası.

Órtlı texnikalıq processlerdiń paydalı jumıs koefficienti.

Ekilemshi energiya dáreklerinen paydalanıwdıń tiykarǵı baǵdarları.

Tayansh sóz dizbegiler: islep shıǵarıw processleri, «haroratlar dárejesi», element, eritiw, bóleklew, texnologiyalıq process, energiya, (shlak) toshqol.

Ádebiyatlar : 1, 2, 3, 4, 5.

Kirisiw

Barlıq sanaat kárxanalarında ekilemshi energetikalıq dereklerden (IEM) paydalanıw mashqalası tiykarlanıp ekinshi jáhán urısınan keyin júzege keldi. Bul dáwir kelip qatar mámleketlerdi qudıreti joqarı dárejege erisken edi. Ekilemshi energetikalıq dereklerden paydalanıw boyınsha, ásirese metallurgiya sanaatında dáslepki sezilerli hám úlken ámeliy nátiyjelerge erisildi. Metallurgiya sanaatında taǵı bir eń zárúrli jónelis boyınsha, yaǵnıy energotexnologik kombinatsiyalaw tarawinde úlken jetiskenliklerge erisildi. Íssılıqtan paydalanıwshı júdá kóp qurılmalar 300 S - 1700 S dárejeli shıǵındı ónimlerin átirap - ortalıqqa tastap isleydiler. Olardıń paydalı jumıs koefficienti 10 - 35 %, sol sebepli joǵatılıp atırǵan kóp muǵdardaǵı ıssılıqtıń 65 - 90 % ini basqa texnologiyalıq processlerde paydalanıw úlken áhmiyetke iye. Ápiwayı xisoblar sonı kórsetedi, bul sıyaqlı máselelerdi tug'ri sheshiw mámleket kóleminde janar may sarpın keminde eki ese kemeytiw imkaniyatın beredi. Xalıq xojalıǵınıń túrli tarawları daǵı shıǵındı ekilemshi energiya resursları texnikalıq - ekonomikalıq shártlerge xamda talaplarǵa kóre ajratıladı hám usılarǵa tiykarlanıp olardan paydalanıw jolları keltirilgen. Sanaat kárxanaları daǵı ekilemshi energiya túrleri ishinde ıssılıq energiyası resursları tiykarǵı orındı iyelep, derlik barlıq processlerdiń shıǵındısı retinde kórinetuǵın boladı. Sanaat kárxanaları energetikalıq balansların úyrenip shıǵılǵanda, shıǵındı ıssılıq energiyasınıń úlesi úlken bolıp, odan múmkinshiligi barınsha ónimli paydalanıwdı talap etedi. Tómen temperaturalı ekilemshi ıssılıq dereklerge salıstırǵanda kem nátiyje bersa xam, barlıq processlerdiń shıǵındısı retinde keń tarqalǵan bolıp tabıladı.

1. 2. Islep shıǵarıw processleriniń klassifikaciyası.

Janar maynı qosıw jolı menen sanaatda ámelge asırilatuǵın processler tómendegilerden ibarat : eritiw, qızdırıw, toblash, texnologiyalıq ónimdi bóleklew. Barlıq processlerdiń ayriqsha tárepi sonnan ibarat, bular daǵı temperaturalar dárejesi júdá joqarı boladı (1000 S den joqarı ). «Temperaturalar dárejesi» delingende islep shıǵarılǵan tayın ónimdiń aqırǵı texnologiyalıq temperaturası (tt. m) túsiniledi. Bul temperaturanıń ma`nisine qaray texnologiyalıq processler eki gruppaǵa bólinedi:

ishlov berilip atırǵan materialdıń tek fizikalıq kórsetkishlerin ózgertiw menen baylanıslı bolǵan ıssılıq processleri (eritiw, puwlatıw ). Bularda tt. m= 300-1500 S boladı. (mısalı, misni eritiw 1083 S temperaturada, temirdi eritiw bolsa 1550 S temperaturada keshedi).

jańa ximiyalıq elementlardıń payda bolıwı menen baylanıslı bolǵan processler (tsement, gerbish ayna islep shıǵarıw ). Bularda tt. m= 1200-1600 S boladı.

Sonı atap ótiw kerekki, islep shıǵarıw processleriniń paydalı jumıs koefficienti olardıń texnologiyalıq temperaturasına, yaǵnıy tt. mga teris proportsional boladı. Sol sebepli joqarı temperaturalı processler mudami hám álbette júdá muǵdardaǵı fodalanilmagan. Íssılıqtı shıǵarıp taslaw menen ámelge asıriladı. Bul xolat olardı oǵada qızıqlı hám áhmiyetli máseler qatarına kóteredi.

1. 3. Órtlı texnikalıq processlerdiń paydalı jumıs koefficienti.

Janar maynı qosıw jolı menen ámelge asırilatuǵın texnologiyalıq processtiń ıssılıq teń salmaqlılıqı teńlemesi tómendegi kóriniske iye:

bunda : - janar maydıń ximiyalıq baylanısqan ıssılıǵı ;

- shixtaning ıssılıǵı ;

- qosıwǵa berilip atırǵan xavoning fizikalıq ıssılıǵı ;

- shixtadagi ekzotermik reakciyalardıń ıssılıǵı ;

- texnologiyalıq ónim ıssılıǵı ;

- shixtadagi endotermik reakciyalardıń ıssılıǵı ;

- texnologiyalıq shıǵındılar ıssılıǵı ;

- átirap - ortalıqqa shıǵarılǵan ıssılıq ;

- jumısshı kamerasınan shıǵıp ketetuǵın gazlar ıssılıǵı.

sol processda paydalı isletilingen ıssılıq :

Óndiriste ıssılıqtan paydalanıw koefficienti:

yamasa teris ıssılıq teń salmaqlılıqınan tómendegine iye bolamız :

Jumısshı kamerada ıssılıqtı ózlestiriw koefficienti

yamasa
bunda,- texnologiyalıq ónimdiń bir birligine salıstırǵanda kameraǵa kiritilgen ıssılıq muǵdarı ;

- jumısshı kameradan isletilip bólingen gazlar menen shıǵıp ketip atırǵan ıssılıq muǵdarı.

Ol túrde jumısshı kameranıń salıstırmalı paydalı jumıs koeffitsenti:

Eger bolsa, yaǵnıy kameraǵa suwıq xavo berilsa, boladı.

Íssılıqtıń toshqol (shlak) menen salıstırmalı joǵatılıwı :

ámelde boladı.

Átirap - ortalıqqa ıssılıqtıń salıstırmalı joǵatılıwı :
Metallurgiya processleri ushın boladı.

1. 4. Ekilemshi energiya dáreklerinen paydalanıwdıń

tiykarǵı baǵdarları

Sanaat daǵı ekilemshi ıssılıqtan paydalanıwdıń tiykarǵı shártleri tómendegilerden ibarat :

Birinshi shárti: shıǵındı energiya payda bolıwınıń úzliksizligi;

Ekinshi shárti: shıǵındı energiya temperaturasınıń jetkilikli dárejede bolıwı ;

Úshinshi shárti:shıǵındı energiyanıń muǵdarlıq jixatdan bir jerde sáwlelengenlengen bolıwı.

Texnologiyalıq gazlardıń ıssılıgınan paydalanıw jabıq regenerativ yamasa ashıq (uzuq) energetikalıq cikllerde ámelge asırılıwı múmkin. Bulardan tashkari úshinshi jóneliste - energotexnologik kombinatsiyalaw baǵdarında ámelge asırılıwı múmkin.