Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

33-MAVZU. NUTQ ODOBI.
Reja:

• 
  Soha xodimlarining odob-axloq qoidalari bilan tanishish va ular haqida gapirib berish. Odob–axloq mavzusidagi hikmatlarni yod olish.
  
• 
  Odob-axloq mavzusidagi kitobga annotatsiya yozish.
  
• 
  Annotatsiya matni, uning tuzilishi va ifoda materialining xususiyatlari.
  

1-topshiriq.Matnni o‘qing. Matnning asosiy mazmunini 6-7 ta gap bilan (o‘zbek tilida) publisistik uslubda bayon eting.
NUTQ ODOBI NIMA?
Nutq – tildagi ifoda vositalardan foydalangan holda voqelikka aylangan fikrdir.
Nutq, nutq odobi inson... manaviyatini-ma’rifatini belgilovchi asosiy mezondir. Demak kishi... odobi, eng avvalo, uning nutqi... ko‘rinadi. Nutq odobi nima? Nutq odobi deganda aytilishi zarur bo‘lgan xabarlar... tinglovchi... hurmat qilgan holda, uning ko‘ngli... mos holda adabiy me’yordagi ifodalar bilan yetkazishdir. Xunuk xabar... ham tinglovchi... beozor yetkazish mumkin. Buning uchun so‘zlovchi til... mukammal bilishi kerak. Muloyim, yoqimli,odobli so‘zlash ham o‘z-o‘zidan paydo bo‘lmaydi. Unga yoshlik... ibratli kishilar... taqlid qilish, ulardan o‘rganish orqali erishiladi. O‘quvchi uchun eng yaxshi namuna o‘qituvchidir. Buni o‘qituvchi har doim his qilib turishi kerak.
Nutq odobi salomlashish... boshlanadi. Salomlashishdagi xushmuomalalik undan keyingi yaxshi suhbat... debocha bo‘ladi, tinglovchi... yaxshi kayfiyat paydo qiladi. Salomlashish... ahamiyati haqida hindlar... shunday naql bor: “Bitta salom bilan beshta narsa... – o‘zini yengil sezish, shon-shuhrat topish, qut-barakali, ilmli bo‘lish va nihoyat uzoq umr ko‘rishga erishiladi ”. Ha, salom... gap ko‘p, salomlashish, salom berish... ham o‘ziga yarasha qonun-qoidalari bor.
Madaniyatli kishi o‘z aybi... bo‘yniga ola bilishi, aybi uchun kechirim so‘rash... ham bilishi lozim. O‘z aybi uchun uzr so‘rash o‘z g‘ururi... yer... urish emas, balki odoblilik va xushmuomalalik alomatidir.
Yetuk kishi... xos fazilatlar... yana biri xayrlashuv odobidir. Tilimiz... xayrlashganda ishlatiladigan “xayr”, “sog‘ bo‘ling”, “xayr,ko‘rishguncha”, “xayr, omonlikda ko‘rishaylik” kabi ta’sirchan iboralar mavjud. O‘qituvchi xona... chiqayotganda “xayr, “sog‘ bo‘linglar”, “xayr, yaxshi qolinglar” ishlatsa o‘rinli bo‘ladi.