Issiqlik o’

1-amaliy mashg’ulot. Bug’latgichlarning tuzilishi va ishlash prinsiplari. Bug’latish qurilmalarini hisoblash.

Issiqlik o’lchov birliklari.

Issiqlik, bu energiyaning bir turi hisoblanadi va joul (J) yoki Vt∙sek (Vt∙s) larda o’lchanadi.
. . .
Ko’p miqdorli issiqlikni kilojoul (kJ) yoki kilovatt/soat (kVt/soat) larda o’lchash qo’llaniladi.
1.Issiqlik o’lchov birliklari hisobi.

№	kJ	J yoki Vt∙s	кVt∙soat	kkal
1.	1	1000		0,2397
2.	10-3	1
3.	3600		1	860
4.	4,19	4190		1

1kkal=4180J 1/4180J=0,0002392 kkal
1kJ∙1000=0,2392kkal
Solishtirma issiqlik sig’imining son qiymati aniq bir moddaga asosan ifodalanadi. Temperaturaga bog’liq holda o’zgaradi.


2. Solishtirma issiqlik sig’imining с o’rtacha qiymati.

№	Modda	c,		Modda	c,
1.	Suv	4,19	4.	Suyuq yoqilg’i, mazut
2.	Muz	2,1	5.	temir	0,46
3.	Benzin		6.	mis	0,38

Umumiy issiqlik miqdori umumiy issiqlik ushlanishi yoki entalpiya deyiladi. Masalan: Suyuqlik qaynash temperaturasigacha qizdiriladi va so’ngra bug’latiladi. U holda umumiy sarflangan issiqlik miqdori, bu suyuqlikni qaynash temperaturasigacha qizdirish va bug’ hosil bo’lgunicha sarflangan issiqliklardir.

500 kg benzinni +8⁰С dan 40⁰С gacha qizdirish uchun qancha issiqlik miqdori kerak bo’ladi?
.
2-Masala. 250 kg suvni 22⁰С dan qaynash temperaturasigacha qizdirish va bug’latishgacha zarur bo’lgan umumiy issiqlik miqdorini aniqlang?

Bug`latish jarayoni har xil bug`latgichlarda olib boriladi. Bug`latish qurilmalari isituvchi yuzaning tuzilishi va joylashuvi, issiqlik tashuvchi agentlarning yo’nalishi, sirkulyatsiya turi, rejimi va boshqa bir qator omillarga ko’ra bir necha turlarga ajratiladi:

1. 
   Isitish kamerasining tuzilishiga binoan bug`-qobiqli, zmeevikli, osma holatda va boshqa ko’rinishda bo’lgan isitish kamerali bug`latgichlar;
   

2. Isitish yuzasining joylashuviga nisbatan vertikal, gorizontal va qiya burchakli bug`latgichlar;
3. Isituvchi agentning turiga ko’ra bug`, gaz, yuqori haroratli isituvchi agent yoki elektr energiyasi bilan isitiladigan bug`latgichlar;
4. Sirkulyatsiya rejimiga ko’ra tabiy, majburiy hamda bir va ko’p karrali sirkulyatsiyali bug`latgichlar;
5. Eritmani qurilmaga berib turish rejimiga ko’ra davriy va uzluksiz ishlaydigan bug`latgichlar;
6. Qurilmadagi bosimning qiymatiga ko’ra atmosfera bosimi, ortiqcha bosim, vakuum bilan ishlaydigan bug`lat­gichlar;
7. Korpuslarning soniga ko’ra bir va ko’p bosqichli bug`latish qurilmalari;
8. Eritma va isituvchi agentning o’zaro yo’nalishiga ko’ra bir xil, qarama-qarshi, murakkab yo’nalishli hamda eritma bilan parallel ta’minlovchi bug`latgichlar.
Bug`latish qurilmasining asosiy konstruksiyalari bilan tanishib chiqamiz.
Markaziy sirkulyatsion quvurli bug`latish qurilmalari. Bunday qurilmalarda bug`latilishi kerak bo’lgan eritma isitish kamerasining yuqorigi qismidan beriladi. Isitish kamerasi bir necha quvurlar to’plamidan iborat bo’lib, ularning uchlari quvur to’riga razvalsovkalab biriktirilgan (1-rasm). Eritma quvurlarning ichida qaynab, bug`-suyuqlik aralashmasi holida quvurning balandligi bo’yicha ko’tariladi va qurilmaning yuqorigi qismida joylashgan bug` bo’shlig`idagi ajratkichga o’tadi. Ikkilamchi bug`dan ozod bo’lgan eritma va uning tomchilari markaziy sirkulyatsiya quvuriga tushadi.
Eritmaning sirkulyatsiya tezligi uning fizik xususiyatlariga, issiqlik miqdoriga hamda sirkulyatsiya konturining gidravlik qarshiligiga bog`liq. Quyultirilgan eritma qurilmaning pastki qismidan chiqariladi. Ikkilamchi bug` suyuqlik ustidagi hajmni egallaydi va so’ngra qurilmaning yuqoridagi qismida joylashgan tomchi ushlagich orqali o’tkazilib uzatiladi.

Isituvchi quvurlardagi suyuqlik-bug` aralashmasi bilan sirkulyatsiya quvuridagi bug`lanayotgan eritmaning zichliklari har xil bo’lgani uchun qurilmadagi eritma o’z-o’zidan sirkulyatsiya bo’ladi. Zichliklarning farqi qancha katta bo’lsa, bug`latish jarayonining tezligi shuncha yuqori bo’ladi. Sirkulyatsiya quvurining diametri isituvchi kamera diametrining 1/3 ulushiga teng qilib olinadi. Bunday bug`latish qurilmalarining tuzilishi sodda va bug`lanayotgan eritma tabiiy sirkulyatsiya qilinadi.

Kamchiliklari: quvurlar quvur to’rlarida mahkam o’rnatilgan bo’ladi, sirkulyatsiya quvuri isitish kamerasi ichida bo’lganligi sababli jarayon davomida isib turadi. Shu sababli sirkulyatsiya quvuridagi eritma bilan isituvchi quvurdagi suyuqlik-bug` aralashmalarining zichliklari orasidagi farq kamayadi, natijada bug`latish jarayonining tezligi ham kamayadi. Shuning uchun bug`latish qurilmalarining ko’pchiligida sirkulyatsiya quvuri qurilmaning tashqi qismiga o’rnatiladi.



2- rasm. Kaskad ko’rinishli ko’p korpusli bug’latkich.